روزی پیشخدمتی در کشتی بزرگ استخدام شد. به او گفتند که اگر دریا طوفانی شد، برای این که ظرف و ظروف نشکند نباید صاف راع برود، بلکه باید زیگزاگ برود؛ با تجربه ترها همین کار را می کنند... هوا خراب شد، اما صدای مهیب شکسته شدن ظرف و ظروف هم به گوش رسید، چون پیشخدمت با سینی ظرف ها زمین خورده بود. گفتند چرا به توصیه عمل نکردی. گفت: «کردم، منتها موقعی که من چپ می رفتم کشتی راست می رفت، موقعی که من راست می رفتم کشتی چپ می رفت.» مهم ترین قلقی هم که هر شهروند شوروی باید یاد بگیرد این است که بتواند خیلی دقیق حرکت خود را با حرکت دیالکتیکی حزب تنظیم کند- یعنی باید لم کار طوری دستش بیاید که زود تشخیص بدهد چه لحظه ای چپ می شود راست، یا راست می شود چپ...عده ای از قابل ترین، مفیدترین، و در نخستین روزها، وفادارترین و سالم ترین هواداران رژیم به علت ندانستن همین فوت و فن به فلاکت افتادند... .ذهن روسی در نظام شوروی مجموعه ای از مقالات، گزارش ها و گفت وگوهایی است که آیزایا برلین درباره ی فرهنگ روسیه در دوره ی کمونیسم و پس از آن تهیه کرده است. برلین تا زمان حیات خود این نوشته ها را منتشر نکرد، تا این که شش سال بعد از مرگش هنری هاردی آن را تدوین و منتشر کرد. برلین علاوه بر این که دوران کودکی اش را در ریگا و پطروگراد گذراند، در دوران جنگ جهانی دوم نیز در 1945 به شوروی سفر کرد و در آن جا با روشنفکران و ادیبانی همچون آنا آخماتووا و باریس پاسترناک دیدار و گفت وگو کرد. حاصل این سفر چند تک نگاری درباره ی پاسترناک، آخماتووا و وضع فرهنگ شوروی استالینیستی است که با چند مقاله دیگر در این کتاب جمع آوری و منتشر شده است.