لیست‌های کتاب

استاد دکتر نصرالله پورجوادی

مقالات و کتاب‌های استاد پورجوادی از معدود آثار تصوف‌پژوهی در حوزه‌ی زبان فارسی هستند که ارزش خواندن دارند. هر کدام از کتاب‌های ایشان به معرفی تفصیلی و جداگانه نیاز دارند، دریغا که حال نیست.

کتاب‌های بالینیِ من

لیستِ پیشِ رو شامل کتاب‌های است که به نظر بنده ارزش چندین و چند بار خواندن را دارند. یا به عبارت دیگر همواره باید آنان را مطالعه کرد. اگر چه برخی را بارها مطالعه کرده ام، برایم همواره تازگی دارند. بسیاری از این کتاب‌ها به معنای لغوی کلمه نیز برای من بالینی هستند! چه شب‌ها که در بستر با دل‌گرفتگی کتاب مقدس را خوانده ام و گریسته ام و با ایوب زاد-روزم را نفرین کرده ام و با عیسی از دامنه‌های کوه زیتون بالا رفته ام و با بودا از وسوسه‌ی حواس نالیده ام و با عین القضات از عشق خوانده ام و با پتکِ نیچه بر اندیشه‌هایم کوفته ام.... به نظرم بهتر است به جای یک بار خواندن کتاب‌های عادی و متوسط، کتاب‌های خوب را چندین و چند بار بخوانیم. پ.ن: دائو د جینگ را فقط و فقط با ترجمه‌ی آقای اسماعیل رادپور تهیه بفرمایید و پولتان را برای دیگر ترجمه‌ها هدر ندهید. کتاب‌ مقدس را می‌توانید به راحتی از طریق نرم افزار Bible بخوانید. اگر هم می‌خواهید به صورت چاپی تهیه کنید چاپ سیار یا انتشارات اساطیر خوبه. بهترین تصحیح مثنوی تصحیح استاد محمدعلی موحد است. بهترین تصحیح گلشن راز تصحیح صمد موحد است. بهگود گیتا ترجمه‌ی انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی را تهیه بفرمایید. چنین گفت زرتشت و غروب بت ها را هم فقط با ترجمه‌ی استاد آشوری بخوانید.

ادیب‌سلطانیسم

هنوز نوجوان بود که با زبان‌های فرانسوی و انگلیسی آشنا شد. بعدها به دانشکده پزشکی دانشگاه‌ تهران رفت و از آنجا به وین رفت و دکترای روان‌پزشکی گرفت. اما همیشه‌ در گیر و دارِ زبان و فلسفه و منطق بود. روان‌پزشکی را رها کرد و به سراغ علاقه‌اش رفت. چندین زبان، از جمله آلمانی، یونانی، روسی، پهلوی، عربی، عبری، ارمنی، لاتین، ایتالیایی، اَوِستایی و... را فرا گرفت. پیش از انقلاب در موسسه‌ی فرانکلین، ویراستاری می‌کرد و گویا پیش از آن در موسسه‌ای زبان انگلیسی درس می‌داد. در ستایشِ ادیب همین بس که ترجمه‌اش از ارگانونِ ارسطو «ده سال» بطول انجامیده! دقتِ ادیب در نوشتن و حتی سخن گفتن از طاقتِ بشر عادی خارج است(اگر شک دارید، به دو سخنرانی‌ای که از ادیب موجود است گوش دهید، یا کتاب‌هایش را بخوانید). ملکیان که خود در دقت آیتی است، می‌گفت که در سراسرِ سنجش خردِ ناب(که بیش از 1200 صفحه است) تنها یک غلط پیدا کرده است. مقدمه‌هایی که ادیب بر ترجمه‌هایش نوشته‌ است، هر کدام به اندازه‌ی ده مقاله مطلب دارد. ادیب سلطانی دستی هم بر هنر دارد، تصویر برخی نقاشی‌هایش در اینترنت موجود است، گویا شعر نیز می‌گوید. از ترجمه‌هایش از آثار شکسپیر هم که مشخص است تا چه اندازه اهل ادبیات است... افسوس و صد افسوس که این مردِ جنتل‌مَنِ دانایِ ساده‌زیستِ شیک‌پوشِ پردقّت، میانِ ما غریب است.... ای کاش اندکی از دقّتِ ایشان و همّت ایشان، درس بگیریم.

ابن‌عربی-شناسی

محی‌الدین بن عربی صوفی بزرگ اندلسی، از بانفوذترین متفکران مسلمان است. از محی الدین آثار بسیار زیادی بر جای مانده است. احتمالاً نام او یا نظریه وحدت وجود به گوشتان آشناست، شاید هم از طریق مطالعه کتاب مرگی کوچک با زندگی‌اش آشنا باشید. در اینجا قصد ندارم که به خود کتاب‌های ابن عربی بپردازم، تنها قصد دارم چند کتاب‌ مفید برای شناخت بیشتر احوال و آثار و آراء ابن عربی معرفی کنم. در حال حاضر مطالعه و تحقیق جدی در هر زمینه‌ای، از جمله اسلام‌شناسی نیازمند آشنایی با زبان انگلیسی است. حجم و کیفیت مقالاتی که به زبان فارسی و عربی درباره عرفان اسلامی/تصوف منتشر می‌شوند با مقالات انگلیسی اصلا قابل قیاس نیست. درباره ابن‌عربی حدوداً هفته‌ای یک مقاله به انگلیسی منتشر می‌شود. مقالاتی که به فارسی درباره عرفان و تصوف به نگارش درمی‌آیند بی تعارف نمی‌توانند به هیچ روی برابر مقالات خوب انگلیسی عرض اندام کنند. (بگذریم از استثناهایی که به انگشتان یک دست نیز نمی‌رسند) پیشنهاد می‌کنم به سایت انجمن ابن‌عربی هم یک سری بزنید: https://ibnarabisociety.org/

عین القضاة همدانی

همانندی‌هایی در زندگی عین القضات همدانی و شیخ اشراق وجود دارد، از مباحث نظری که بگذریم هر دو در جوانی(در سی و خرده ای سالگی) به دلایل مذهبی/سیاسی کشته شدند یا به شهادت رسیدند. ورود من به دنیای تصوف/عرفان اسلامی از طریق کتاب‌ها و رساله‌های این دو صوفی/عارف و اندیشمند دوست‌داشتنی بود. عین القضات شاگرد احمد غزالی است و اهل وجد و حال، نوشته‌هایش را که می‌خوانید آهنگی دارد که آدم را به رقص در می‌آورد. با همه‌ی اهمیتش تا همین یکی دو سال پیش تحقیقات چندانی در باب عین القضات نشده بود. اما امروزه به لطف محمد رُستُم اطلاعات بیشتری از دستگاه فلسفی-عرفانی عین القضات داریم. از بحث‌های آکادمیک که بگذریم، خواندن عین القضات پیش از هر چیز «لذت» دارد! فقط می‌خواستم لذت خواندن یک متن عرفانی خوب را بچشید، همین. پیشنهاد می‌کنم اول تمهیدات را مطالعه کنید و سپس نامه‌ها را.

فرهنگ نامه‌هایی که باید داشته باشید!

فرهنگ‌نامه‌های انگلیسی-فارسی‌ای که به نظرم هر مترجم یا خواننده‌ جدی کتاب‌های انگلیسی زبان(به خصوص علوم انسانی) باید دم دست داشته باشد: فرهنگ نامه‌های عمومی: اگر می‌خواهید فقط یک فرهنگ تهیه کنید، فرهنگ نشر نو را خریداری بفرمایید. اگر می‌خواهید سر کیسه را شل کنید، داشتن این فرهنگ‌نامه‌ها ضروری است: فرنگ هزاره، فرهنگ نشر معاصر فرهنگ پویا، فرهنگ نشر معاصر فرهنگ پنج جلدی کارا، به کوشش بهاءالدین خرمشاهی فرهنگ نشر نو فرهنگ‌نامه‌های تخصصی: فرهنگ علوم انسانی، داریوش آشوری فرهنگ توصیفی ادیان، عبدالرحیم گواهی فرهنگ فلسفه، انتشارات موسسه حکمت و فلسفه فرهنگ معارف، نشر فرهنگ معاصر فرهنگ‌های بسیار دیگری در حوزه علوم انسانی وجود دارد که از فرهنگ‌های پیش‌گفته تخصصی تر است و معرفی‌شان نیاز به یک پست جداگانه دارد. قصه‌ی فرهنگ‌های عرفانی جداست، اگر حالی باشد ان‌شاءالله فرهنگ‌های عرفانی را مفصل معرفی می‌کنم.

عشق‌نامه‌های عرفانیِ فارسی

عشق در فلسفه و کلام اسلامی چندان جایی ندارد، اما در عوض عرفا و صوفیه در باب عشق سخن‌ها گفته اند‌. کتاب‌هایی که درباره عشق در حوزه تصوف نوشته شده است ده تا و صد تا نیست، هزاران هزار کتابه! هر کتاب عرفانی قدیمی‌ای را که تورق بفرمایید معمولاً فصلی درباره‌ی محبت و یا عشق دارد. کتاب‌هایی که لیست شده اند نمی از این یم هستند، امیدوارم که مفید باشند. پ.ن۱: رساله سوانح العشاق احمد غزالی اولین کتابی است که به زبان فارسی درباره عشق نوشته شده است، و اولین‌ها همیشه مهم و خواندنی هستند. پ.ن۲: اگر به مقوله عشق علاقه‌مند هستید عین القضاة همدانی را دریابید، محشره...محشر...تمهیداتش را بخوانید و از جادوی کلامش مست شوید!