یادداشت فاطمه سلیمانی ازندریانی

                چند سال پیش از زبان یکی از نویسندگان شنیدم که «یکی از مشکلات نویسندگان، نبود یا کم¬بود سوژه است». چون انگار درباره¬ء همه¬ء سوژه¬ها داستان نوشته شده است. مشکل کمبود سوژه یک راهکار ویژه دارد. نگاه خاص، تغییر نگرش و تفاوت در زاویهء دید. باید به سوژه¬ها طوری نگاه کرد که با همهء برداشت¬ها و نگرش¬ها متفاوت باشد. اگر نگاه خاص باشد و از تکنیک به خوبی و به¬صورت حرفه¬ای استفاده شود، اثر به یک اثر خاص و قابل¬توجه تبدیل می¬شود. شاید به نظر برسد که این موضوع فقط در مورد داستان صدق می¬کند. اما اینطور نیست. در مستندنویسی اتفاقاً این نگاهِ خاص مهم¬تر است. تنوع در سوژه¬های مستند و شاخه¬بندی آنها کار را از نظر انتخاب سوژه برای مستندنویسان راحت کرده است. مستندهای سیاسی، اجتماعی، محیط زیست و... اما آنهایی که سوژه را از زاویه¬دید خاص نگاه می¬کنند موفق¬تر هستند.
بخشی از آثار مستند مرز باریکی با داستان¬ دارند. با توجه به سوژه، ساختاری شبیه به داستان پیدا می¬کنند. مثلاً زندگی¬نامه¬ها که اتفاقاً یکی از ژانرهای پرطرفدار هستند. خصوصاً زندگی¬نامه¬ئ شهدا که بخش اعظم این ژانر به آن اختصاص پیدا کرده است. هم شهدای انقلاب اسلامی، هم شهدای هشت¬سال دفاع مقدس و هم شهدای مدافع حرم. شاید زندگی¬نامه¬ئ شهدای مدافع حرم برای مخاطب امروزی به¬خصوص مخاطب جوان جذابیت بیشتری دارد. چون شهدای مدافع حرم در همین فضایی نفس کشیدند و زندگی کردند که ما نفس می¬کشیم و زندگی می¬کنیم. اما چرا آنها تافتهءجدابافته شدند؟ 
محمدعلی جعفری یکی از نویسندگانی است که به¬طور ویژه روی زندگی¬نامه¬ئ شهدای مدافع حرم تمرکز کرده و آثار پرطرفداری خلق کرده است. اما این همه مقدمی¬چینی چه ربطی به این آثار دارد؟ پاسخ همان نگاه خاص است. نگاه وقتی دقیق باشد نه تنها سوژه¬های خوبی شکار می¬شود بلکه می¬شود با یک سوژه چند کتاب نوشت. «چیزی نزدیک به یک سال داشتیم با مجید روی زندگی شهید مدافع حرم محمدحسین محمدخانی کار می¬کردیم. من کتاب می¬نوشتم و مجید مستند می¬ساخت» « ماحصل کارم شد دوتا کتاب: عمار حلب و قصهء دلبری.» نویسنده در این دو کتاب هربار از یک زاویه به زندگی این شهید بزرگوار پرداخته است. اما باز هم یک چیزی دربارهء او ناقص است. قصه¬ئ رزمندگی. چون دسترسی به هم¬رزمان او مشکل است و اطلاعات کامل نیست. نویسنده برای کسب این اطلاعات باید به دل خطر بزند. با یک تیر دو نشان. هم مناطق جنگی را ببیند و هم با هم¬رزمان شهید دیدار کند. یک کتاب دومنظوره. هم سفرنامه و هم شناخت بیشتر شهید محمدخانی. وقتی خاطرات نویسنده با خاطرات شهید آمیخته می¬شود ما با یک روایت شخصی خاطره¬طور هم مواجه هستیم که با توجه به نوع سفر و مخاطرات آن یک تِم اکشن هم به آن اضافه شده است. احتمالاً یکی دیگر از دلایلی که روایت مدافعان حرم را جذاب¬تر کرده کنجکاوی مخاطب برای شناخت سوریه است و نحوه¬ء اسکان، عملیات¬ها و... بنابراین کتاب جادهء یوتیوب از آن جهت قطعاً قابل تأمل و قابل ملاحظه است. هماهنگی برای سفر، مشکلات پیش از سفر، مشکلاتی که در طول سفر پیش می¬آید و خطراتی که نویسنده را تهدید می¬کند همه به تعلیق ماجرا اضافه کرده است.