این کتاب شامل جستارهایی از مکان‌ها و نامکان‌هایی بود که در آن‌ها فکر می‌کنیم! این چیزی است که من ماه‌ها و شاید سال‌هاست درگیرش هستم. جاهای فکر کردن، مکان‌هایی که در آن‌ها به ایده می‌رسم، مکان‌هایی که نوشتن در آن‌ها برایم گواراتر است و اصلا این‌که پیش چه کسانی راحتم فکرکنم یا نیستم و البته اختلال همیشگی وقت تمرکز کردنم که زمان نوشتن و فکر کردن، نزدیک بودن به دیگران، انگار روی سیگنال‌های ذهنم نویز سوار می‌کند، فقط بخشی از دغدغه‌های من درمورد "مکان و نامکان فکرکردن" هستند. در همین راستا، تعدادی از جستارهای کتاب را در آغوش کشیدم چون بسیار به من نزدیک بودند و بخشی از ناآرامی‌هایم درمورد اندیشیدن را سامان دادند. تعدادی از آن‌ها به نظرم معمولی‌تر بود و فقط می‌توانستم درک کنم که موافقشان هستم ولی چیز بیش‌تری برایم نداشتند. جستارهای هفتم و هشتم به نظرم متفاوت‌تر بودند و گاهی در بعضی مفاهیم برایم خیلی جالب و گاهی کش‌دار و ملال‌آور بودند.
در صفحه‌ی اینستاگرام خانم ملک‌مرزبان، دیدم که درمورد این کتاب لایو می‌گذارند. تماشای آن لایوها هم لذت‌بخش بود.
        

          شروع خوبی  برای کتاب خونی سال نو بود..
        

          همسر همواره پای لپ تاپم کله‌اش را از لای لپ تاپ بیرون آورد و گفت "دوست دارم بدونم نویسنده‌ها چطور به ایده‌هاشون می‌رسن، این کتابی که می‌خونی راجع به همینه دیگه؟". قبل از اینکه کله‌اش را دوباره ببرد توی لپ تاپش عارض شدم که خیر قربان! این کتاب برای هر کسی‌ است که در کارش لازم است کلمه‌ها را از روی هوا جمع کند و مدون کند و تحویل بدهد.
در حین خواندن این کتاب خودم هم فکر کردم کجاها ایده به ذهنم می‌رسد. دیدم  عموما ایده در مکان خاصی به ذهنم نمی‌رسد! شاید هم یکی از جستارها درست باشد که می‌گفت هیچ دو زمان و مکانی در دنیا شبیه هم نیست. شبیه به همان مثل سوفسطاییان که دو بار و پا و رود و این حرف‌ها.
شاید روزی ۱۰ بار جلوی پنجره قدی اتاق کارمان قدم بزنم، اما یکبار فقط جلوی آن پنجره ایده پروژه به ذهنم رسیده و گذاشتمش در صف پروپوزال‌ها.
یک ایده در آسانسور، یک ایده در بی آر تی، یک ایده در محل کار همسر و بیشتر ایده‌ها موقع خواب روی تخت به ذهنم رسیده.
البته شاید اگر این کتاب نبود، هیچوقت نمی‌گشتم ببینم ایده برای من هم مکان دارد یا نه. که متاسفانه باید در آخر کتاب جستار کوتاه خودم را اضافه کنم که " مکان ایده برای من وجود دارد، اما حقیقی نیست! یک جای آزاد و رها در مغزم، چیزی شبیه منطقه الفراغ صدر مثلا. فکرها که در مسیر دریا راه می‌افتند، یک جایی می‌رسند به دریا. آنجا جاییست در ذهن من که به ایده نزدیک می‌شویم"
.
عکس مسیری‌ست که سفید رود به دریاچه خزر می‌ریزد.

        

          احساس غریب و دوگانه‌ای که به جستارها دارم در این کتاب خیلی نمودار بود؛ بعضی از جستارها واقعاً خیلی خواندنی و جالب‌ بودند؛ حتی دو سه تایی‌شان اشکم را هم درآوردند، اما چندتایی هم خیلی مزخرف بودند. البته ایده‌ی کلی کتاب خیلی درخشان و جالب بود؛ وقتی فکر می‌کنیم، وقتی ایده‌ای به ذهن‌مان خطور می‌کند کجا هستیم؟ منظور می‌تواند هم مکان فیزیکی اطراف‌مان باشد، هم فضای ذهنی‌ای که ما را به ماورای جهان محسوسات می‌برد. من از فکر کردن به مکان و تأثیری که روی احساسات و اندیشه‌هایمان دارد خیلی لذت می‌برم و به همین دلیل هم دیدن این کتاب خیلی هیجان‌زده‌ام کرد، اما راستش توقع‌ام ازش خیلی بیشتر بود.
        

          معمولا هر جستار از کتاب مجموعه جستار رو تو یک روز می‌خونم که بتونم هر کدوم رو مزه مزه کنم، نزدیک ایده رو ولی در دو روز خوندم. خوش‌خوان بود، حرف‌های جالبی برای گفتن داشت و به‌نظرم همهٔ جالب بودنش رو مدیون ایده‌ش بود. مکان‌ها و نامکان‌هایی که توشون فکر می‌کنیم؛ خب خیلی وسوسه‌انگیزه. حرف مهیبی نمی‌زد، چیزی رو پرورش نمی‌داد، از جملهٔ روی کتاب جلوتر نمی‌رفت اما تجربهٔ خوندنش خوب بود. من دوستش داشتم.
        

          وقتی فکر می‌کنیم، کجا هستیم؟

«نزدیکِ ایده» درباره مکان‌ها و نامکان‌هایی است که در آنها فکر می‌کنیم، آنجا می‌نویسیم یا ایده ساخت موسیقی، فیلم یا هر محصول هنری دیگری به فکرمان می‌رسد.
کتاب درباره تفکر و روش‌های تفکر نیست. نزدیک ایده تجربه نویسنده‌ها و اهالی فرهنگ و هنر آلمان است درباره مکان‌هایی که آنجا برای‌شان الهام‌بخش است یا راحت‌تر می‌توانند بنویسند، نوعی اشتراک‌گذاری یا ثبت لحظه‌ها درخشان رسیدن به ایده یا همان لحظه‌ای که چراغی در سرمان روشن می‌شود و بعد موتور نوشتن به راه می‌افتد و به اثری ادبی ختم می‌شود.
در این کتاب نویسندگان یادداشت‌هایی فلسفی، روایت‌هایی مبتنی بر تجربه‌ی شخصی، گفتگو، مشاهدات، خودزندگی‌نامه‌ای، توصیف تصاویر ذهنی و جستار نوشته شده‌اند.
همان‌جایی که یک ایده شخصی بدل به اثری می‌شود که مخاطبان مختلف با آن ارتباط می‌گیرند، البته این همه نوشته‌های کتاب نیست و هر ده نویسنده کتاب از زوایای مختلف تجربه‌های خودشان درباره مکان‌ها و نامکان‌ها نوشتن و فکر کردن بازگو کرده‌اند. مثلا نورا اشترنفلد درباره نامکانی مثل قطارشهری نوشته است و در آن از فضا‌هایی که معمولا مغلوب عجله شهروندان و محلی برای شبکه‌بندی شتاب است که همه آن‌جا با عجله می‌خواهند خودشان را به مقصدی برسانند، گفته است.
همین مکان‌هاست که می‌تواند جایی باشد برای لحظه‌ای تأمل در میان شتاب. یا بیرته مولهف در جستار «صومعه‌ها هرگز ناامیدت نمی‌کنند» درباره این می‌نویسد که فکر کردن به ایده‌ها هنگامی که در یک مراسم و سخنرانی کسل‌کننده گیر افتاده‌ایم می‌تواند نجات‌بخش و موفق‌آمیز باشد.
نوشته رباب حیدر نویسنده سوری ساکن برلین هم با عنوان «تماشای زندگی از فاصله‌ای به نازکی شیشه» تجربه‌ای عجیب و غریب را از فکر کردن در روز‌های شلوغ سوریه و قبل آن می‌نویسد که بریده‌های خواندنی مثل این زیاد دارد: «ما هیپی نبودیم. آدم‌های خسته‌ای بودیم که با شکلی از زندگی که آدم‌های معمولی آن را زندگی معمولی می‌دانستند، پیوند سستی داشتیم. قوانین حاکم بر چیز‌های معمولی قساوتی ناعادلانه علیه بشری بود که ما می‌شناختیم. پشت پنجره می‌نشستیم و علیه قوانین و جبر و چیز‌های معمولی می‌نوشتیم...»
یکی دیگر از یادداشت‌های مهم کتاب را کارولین امکه نوشته است. جستاری که با بریده‌ای از ویرجینیا ولف درباره اهمیت فکر کردن شروع می‌شود. امکه با تأسی به ولف می‌نویسد باید اندیشیدن را به زیر سوال بردن ضوابط و منطق موجود در قوانین و عرف پیونده زده است و معتقد است که برای فهم تمدنی که در آن حضور داریم باید بیندیشیم و بیندیشیم.



«منتشر شده در شهرآرانیوز، تیرماه 1403»