یادداشت‌های سهند ملکی (7)

          کارن ارمسترانگ‌ این کتاب رو پس از حمله تروریستی یازدهم سپتامبر بن لادن به مرکز تجارت جهانی در نیویورک نوشته در واکنش به موجی از اسلام هراسی که در غرب در اثر این اتفاق رخ داده بود‌. 

کتاب یک خلاصه ای از زندگی پیامبر و نحوه تشکیل دین اسلام و اهدافی که این دین داره هستش‌. مخاطب کتاب غربی‌ها هستن تا بدونن این تبلیغاتی که اسلام رو جنگ طلب و پیامبر رو پیامبر جنگ و ضد زن و ... معرفی میکنن واقع‌نمایان نیستن و آرمسترانگ روایتی رو ارائه میده با تکیه ویژه بر شرایط جامعه اون زمان و نشون میده تمام این ادعاها غلط هستن و نسبت به شرایط اون زمان پیامبر بسیار صلح طلب بوده و از زنان حمایت میکرده‌. 

کتاب هم بنابراین به درد خواننده ایرانی‌ای میخوره که از دست بن‌لادن‌های زمانه عاصی شده‌‌. اگر از اینکه عده‌ای به اسم اسلام نوزاد ۱ ساله یهودی رو گروگان میگیرن و یک سری مسلمان دیگه موقع نماز میت براش میخونن "اللهم انا لا نعلم منه الا خیرا" نتیجه گرفتید اسلام دین تعصب ورزی و وحشی‌گری هست، یا از این که عده‌ای قدرت‌پرست در خاورمیانه هستند که هیچ حد و مرز اخلاقی برای قدرتشان نمیشناسند‌ نتیجه گرفتید پیامبر یک قدرت طلب بوده و ... ، این کتاب به درد شما میخوره‌. اگر نه وقت تلف کردن هست و خوبه که بدونید روایت آرمسترانگ متکی به منابع شیعه نیست و مواردی رو ممکنه در کتاب ببینید که خیلی آشنا به نظر نمیاد.
        

          اولا، نسخه انگلیسی کتاب را نخوانده‌ام اما حتما به دنبال آن می‌روم چون سیاق متن داد می‌زند کتاب دستکاری شده است و در موارد حساسی مانند غیبت از حالت بی‌طرفی‌ که اقتضای پژوهش‌های تاریخی هست خارج شده و بر خلاف بخش‌های دیگر با مسامحه با موضوع برخورد کرده. به طور مثال در موضوع غیبت بحث اصحاب سر مطرح شده در صورتی که در موضوعات اعتقادی و علم امام و ... نیز می‌توانسته درباره اصحاب سر صحبت و یا حداقل بحثی کرده باشد چرا که اصحاب سر موضوعی نیست که بتوان یک جا مطرح کرد و آن را قبول کرد و دیگر جاها به آن اعتنایی‌ نداشت.

ثانیا، همین متن دستکاری شده هم بسیار نکات جالبی در خود دارد. کسانی که دین و مذهبشان ارثی است و با هیجان و شور به پیش می‌رود که خب تکلیفشان روشن است. افرادی که اگر در خانواده‌ای مسیحی، یهودی، داعشی یا بودایی به دنیا می‌آمدند هم به همان شکل از دنیا می‌رفتند و تا آخر عمر خیال می‌کردند بر دین و مذهب حق مرده‌اند و بهشت در انحصار آنان است. اما افرادی که با مشاهده آن‌هایی که از منابر بالا می‌روند و هر روز طبق منافع شخصی‌شان دین را پس و پیش می‌کنند و کسی متعرض آنان نمیشود با خود می‌اندیشند چه بسا بقیه مسائل نیز همین قدر سست و بی اعتبار باشد. پس یا باید خود را به عضویت گروه اول در آورند تا آرامش خاطر داشته باشند به بهای دست کشیدن از سوال و حقیقت جویی، تقلید پیشگی و بی‌تفاوتی یا آن‌که آرامش خود را از دست بدهند و وارد وادی پر از حیرتی‌ شوند که انتهایش‌ نامعلوم است.
        

          یکی از انواع دوز و کلک‌های ناشران آنست که به متن اصلی مقدمه و پیش درآمدی با حجم زیاد به اندازه مطلب اصلی کتاب اضافه می‌کنند تا تعداد صفحات کتاب بیشتر و با قیمت بالاتری به فروش برسد.  پیشنهاد می‌کنم نوشته مرحوم حسینعلی راشد را از اینترنت تهیه کنید و به صورت پی دی اف مطالعه کنید. حق کپی رایت نیز رعایت شده چرا که مدت زیادی از فوت نویسنده می‌گذرد.

اما یادداشت‌های مرحوم راشد درباره پدرشان، حاج آخوند، نکات جالبی داشت و تصویری از یک روحانی عابد و سنتی ارائه کرده. حقیقتا ایشان فرد والایی بودند و مواردی که تشریح کرده باعث تعجب است. 

نام کتاب یعنی "فضیلت‌های فراموش شده" کاملا برازنده این کتاب است اما اگر مرحوم راشد در چنین روزی یعنی سال ۱۴۰۳ شمسی احوالات پدر مرحومش‌ را می‌نوشت نام آن را "روحانیت فراموش شده" می‌گذاشت. چرا که چیزی که در این روزگار بسیار نایاب است، روحانیونی متواضع هستند که کارهایی به جز دروغ‌گویی، عوام فریبی و سواری گرفتن از عوام الناس برای مقاصد دنیوی انجام بدهند. 

 حاج آخوند ملا عباس تربتی پدر مرحوم  حسینعلی‌ راشد، سلوکی به شدت متعهد به موازین شرعی در انجام همه مستحبات داشته‌اند تا این که سلوکی اخلاقی و عرفانی داشته باشند. البته به این معنا نیست که ایشان فقط عبادت می‌کردند و از فضیلت اخلاقی بی‌بهره بوده‌اند، چرا که خلق و خوی پیامبر گونه‌ای از ایشان هم در کتاب‌ روایت شده اما اکثر مطلب حول شخصیت متعبد ایشان و کارهای عجیب و غریبی است که ایشان می‌کرده که بعضا این تعبد زیاد مورد نهی بزرگان روحانیت در زمان خودش هم قرار گرفته. فکر نمی‌کنم خواننده‌ای این احوالات را بخواند و آن را در نگاه اول فانتزی و تخیلی محسوب نکند. احوالات این شخص زاهد همه را متاثر می‌کند.

به نظر من اما این کتاب بیشتر برای روحانیون سیاست زده دغل‌کار بیشتر مناسب است تا مردم عادی مانند بنده. برای آن افراد توصیه می‌شه روزی ۲ بار این کتاب را تورق کنند. پیشنهادم به افرادی که شبیه بنده هستند آنست که برای رو به رو شدن با سیر و سلوک روحی و اخلاقی و مفصل‌تر و با جزئیات دقیق و تکان دهنده‌تر کتاب بی‌نوایان، شاهکار ویکتور هوگو، را چندین بار مطالعه کنند. تصریح می‌کنم جمع سلوک روحی و اخلاقی ژان‌وا‌لژان در کنار سلوک شرعی حاج آخوند مایه سعادت دنیوی اگر نباشد، حساب و کتاب آخرت را ساده و سهل می‌کند.
        

          روایت جهان‌گردانی که به ایران می‌آیند و از ما تعریف می‌کنند هیجان انگیز و جذاب است و این مورد باعث جذاب شدن کتاب تا اواسط آن بود اما از جایی به بعد روی دور تکرار افتاده و چیز جدیدی برای عرضه به مخاطب فارسی‌زبان (یعنی من) نداشت. 
از طرف دیگر اما نقطه قوت دیگر این کتاب خود شخص راوی است که این‌چنین ماجراجویی می‌کند و زندگی را به چالش می‌کشد.
        

          برای افرادی که به ژانر سفرنامه و خاطرات روزانه در یک جامعه جدید علاقه دارند کتاب جالبی است. البته کتاب کاملا در فضای دانشجویی نوشته و پرداخته شده.
        

          کتاب پیرامون امام زمان (عج) نوشته و پرداخته شده. برخی از ظرافت‌های داستان خیلی آموزنده بود و من را به تفکر وا داشت اما حاشیه‌های پررنگی که حداقل یک سوم کتاب را در بر می‌گرفت و به نوعی بی ارتباط به موضوع بود را نپسندیدم.
        

          "خداوندا! تاریکی‌ها را تجربه نموده‌ایم. ما را با روشنایی‌ها آشنا گردان."  
روایت نو و متفاوت از مردمانی که شاید دوستان ما باشند و در کنار ما زندگی می‌کنند، راحت قضاوتشان می‌کنیم اما با آن‌ها و رنج‌هاشان آشنایی نداریم. 
"إِنَّ الْحَسَنَاتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئَاتِ ۚ ذَٰلِكَ ذِكْرَىٰ لِلذَّاكِرِينَ" و "یُبَدِّلُ اللهُ سَیِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ" را در این کتاب بیشتر از هر کتاب تفسیر قرآن فهمیدم و چشیدم.