یادداشت منصوره جعفریان

        شوهر آهو خانم
نویسنده: علی محمد افغانی
چاپ بیستم: ۱۳۹۱
نشر: نگاه
تعداد صفحات: ۸۰۰

📚📚📚📚📚📚📚📚📚📚

پیرانه سرم عشق جوانی بسر افتاد
وان راز که در دل بنهفتم بدر افتاد
از راه نظر مرغ دلم گشت هواگیر
ای دیده نگه کن که بدان که درافتاد
حافظ

« این نیمچه خدا یا انسان مسیحادم، هم چون پروانه که قبل از پیله کرمِ زشت و زمین گیری بیش نیست، از لطف مخصوص خود بر دوش های تو بال های ظریفی رویانده است تاجولانگاهت آسمان، نشیمنت گل و غایت زندگی و آرمان هایت نور و زیبایی باشد. این طور نیست؟ امّا نه عزیزم، چشمهایت را باز کن تا به جای بال چه می بینی؟ شیطان لعین، هم چنان که شانه های ضحاک را لمس کرد و بر آن جفتی مار رویانید، بر دل تو بوسه زده است تا در آن کرمی پدید آید و کم کم به اژدها تبدیل گردد...اژدهایی آن قدر زشت و دوزخی که روزگارت را به سیاهی بکشاند؛ اژدهایی که خوراک آن از مغز سر کودکان من است.»

« شوهر آهو خانم» را می توان نخستین رمان فارسی دانست که در سال ۱۳۴۰ به چاپ رسید. داستان از سال ۱۳۱۳ آغاز و ۷ سال از زندگی پرتلاطم خانوادهٔ « سید میران سرابی » را به نگارش درآورده است. میران خبّازباشی خوشنام، درستکار و با دیانت کرمانشاهی ست که در پنجاه سالگی دل در گرو عشق رقاصه ای جوان به نام « هما» می بندد و در این مسیر زندگی همسرش « آهو » و فرزندانش را درگیر ماجراهایی زهرآلود می کند. 
افغانی که این کتاب نخستین اثر اوست، با توصیفاتی ژرف از روابط زناشویی، کسب و کار، تاریخ اجتماعی و سیاسی آن روزگار، نیز تمثیلاتِ فراوان از اساطیر و ضرب المثل های ایرانی و گزیده هایی از شاهکارهای ادبیات جهان از جمله آثار شکسپیر و بالزاک و .... اثری ارزشمند را به رشته تحریر درآورده است. اگرچه کتاب در بخش هایی دچار درازگویی ملال آور است.
شوهر آهو خانم داستانِ غم آلود زنانی ست که در طول تاریخ بارها و بارها در زیر چکش جفاها و نگاه های هوس آلود مرد له شد و باز زندگی از سر گرفت. بارها سایهٔ زنی دیگر را در کنار شوی دید و با وجود تمام بی مهری ها امّا به خاطر فرزندانش سر خم نکرد. آهو نمادی از این زنانِ ستمدیده امّا هوشیار و مقاوم است.

«افغانی این کتاب را در زندان نوشته‌است. وی در جایی گفته‌است که مأموران زندان جلوی نوشتن او را می‌گرفته‌اند و یادداشت‌های او را بازرسی می‌کرده‌اند، به همین دلیل در هنگام نوشتن یک دیکشنری انگلیسی جلوی خود باز می‌کرده تا وانمود کند در حال ترجمهٔ یک کتاب انگلیسی می‌باشد و کتاب، کتاب خوداونیست.»