یادداشت ناصر حافظی مطلق

        روبات‌های جهانی روسوم  (R.U.R.: Rossum’s Universal Robots)

(1)
"روبات‌های جهانی روسوم: R.U.R.: Rossum’s Universal Robots" نمایشنامه‌ای است از نویسنده اهل جمهوری چک؛ "کارل چاپک: Karel Čapek"؛ که در سال 1920 میلادی نگاشته شده است. این نمایشنامه در کمتر از سه سال به بیش از سی زبان زنده دنیا ترجمه شد.
نمایشنامه "روبات‌های جهانی روسوم" اولین متن ادبی جهان بود که از واژه‌ای به نام "روبات: Robot" در آن استفاده‌شده است. این کلمه برگرفته از واژه "Robota" است که در زبان جمهوری چک به معنای برده، کارگر، کار سخت و بیگاری است. به‌واسطه این نمایشنامه واژه "روبات" وارد زبان انگلیسی و سایر زبان‌های دنیا شد و مشتقاتی مانند Robotics، Robotism ،Bot و ... از آن استخراج گردید. 

 (2)
واژه "روبات" به مفهوم ساختاری خودکار و غیرطبیعی است که توانایی انجام یک یا چند عمل طبیعی را داشته باشد. "روبات" می‌تواند مکانیکی، الکترونیکی، کنترل شونده با رایانه و یا ترکیبی از همه این‌ها باشد. بعدها واژگان تخصصی‌تر دیگری هم ابداع شد نظیر "اندروید: Android" یا "دروید: Droid" که به مفهوم روباتی است با ساختار انسان‌واره: Humanoid ". "سایبرگ: Cyborg" به مفهوم روباتی که ساختار آن شامل ارگانیسم‌های زیستی هم باشد. "اتوماتون: Automaton" که به مفهوم روباتی است باقابلیت شبیه‌سازی حرکات مکانیکی انسان و ... .

 (3)
"روبات‌های جهانی روسوم" نمایشنامه‌ای است که برای اولین بار بر مبنای فوبیای ناشی از فن‌آوری بشری، تصویری تیره از رویارویی انسان‌ها و روبات‌هایی که به خودآگاهی رسیده‌اند در قالب یک آرماگدون (جنگ آخرالزمانی) ارائه می‌دهد. این نمایشنامه بارها در جمهوری چک و سایر کشورها به‌صورت تئاتر اجرا شد اما هیچ‌گاه اقتباس سینمایی مستقلی از آن صورت نگرفت. بااین‌همه رد پای آن در بسیاری از فیلم‌های این ژانر به‌خوبی مشهود است و به‌عنوان مثال‌هایی بسیار مشهور می‌توان از فیلم‌های سینمایی عظیمی نظیر "نابودگر: Terminator" و "ماتریکس: Matrix" نام برد. 

 (4)
نمایشنامه "روبات‌های جهانی روسوم" با پیروزی نهایی روبات‌ها بر انسان‌ها اتمام می‌پذیرد اما آن‌گونه که "کارل چاپک" تحریر کرده است، شیرینی این پیروزی دیری نخواهد پایید چون روبات‌ها عمر محدود دارند و از قابلیت تولیدمثل بی‌بهره‌اند. 
این نمایشنامه در سال 1391 توسط "سعید حمیدیان" و "کامران فانی" و با عنوان "روبات‌ها" به فارسی ترجمه‌شده و در "نشر قطره" به چاپ رسیده است.