یادداشت علیرضا فراهانی

        این‌گونه می‌نویسم که کتاب فیلسوفان بدکردار نوشته‌ی مل تامپسون و نایجل راجرز، کاوشی جذاب و جسورانه در زندگی شخصی هشت فیلسوف برجسته است: ژان-ژاک روسو، آرتور شوپنهاور، فردریش نیچه، برتراند راسل، لودویگ ویتگنشتاین، مارتین هایدگر، ژان-پل سارتر و میشل فوکو.

این اثر در بستر جریانی در فلسفه‌ی انگلیسی‌زبان طی دو دهه‌ی گذشته پدید آمده که به بررسی تقاطع زندگی‌نامه و فلسفه علاقه‌مند است. پژوهشگران و نویسندگان عامه‌پسند تلاش کرده‌اند تا تأثیر زندگی شخصی فیلسوفان بر آثارشان را درک کنند و از تمرکز صرف بر ایده‌های انتزاعی فراتر روند.

تز اصلی کتاب این است که زندگی مبتنی بر عقل لزوماً به زندگی عقلانی منجر نمی‌شود. این ادعای جسورانه با بحث‌های معاصر در فلسفه درباره‌ی رابطه‌ی میان نظریه‌ی اخلاقی و عمل اخلاقی هم‌خوانی دارد، موضوعی که از اوایل دهه‌ی 2000 در فلسفه‌ی انگلیسی‌زبان توجه زیادی به خود جلب کرده است.

با برجسته کردن کاستی‌های شخصی فیلسوفان، تامپسون و راجرز به پرسشی می‌پردازند که قرن‌هاست فیلسوفان را به خود مشغول کرده: رفتار شخصی یک متفکر تا چه حد باید بر ارزیابی ایده‌های او تأثیر بگذارد؟ این پرسش با توجه به جنبش‌هایی مانند #MeToo که بازنگری در میراث متفکران جنجالی را برانگیخته، در سال‌های اخیر اهمیت بیشتری یافته است.

ساختار کتاب ساده اما مؤثر است و هر یک از هشت فیلسوف در فصلی جداگانه بررسی شده‌اند. این ساختار به نویسندگان امکان می‌دهد تا با جزئیات به زندگی‌نامه‌ی هر شخصیت بپردازند و حکایات، زمینه‌ی تاریخی و بینش‌های فلسفی را در هم آمیزند تا تصویری زنده از زندگی آن‌ها ارائه دهند.

انتخاب فیلسوفان از قرن هجدهم تا بیستم را در بر می‌گیرد و بر فلسفه‌ی مدرن غربی تمرکز دارد. این گزینش با تمرکز غالب فلسفه‌ی انگلیسی‌زبان در دو دهه‌ی گذشته بر مطالعه‌ی متفکران مدرن و معاصر همخوانی دارد.

ژان-ژاک روسو، اولین فیلسوف مورد بررسی، شخصیتی پارادوکسیکال معرفی شده که ایده‌هایش درباره‌ی آموزش و قرارداد اجتماعی با بی‌توجهی او به فرزندانش و روابط شخصی آشوبناکش در تضاد است. حضور او در کتاب، لحن بررسی ریاکاری و تناقض را تعیین می‌کند.

آرتور شوپنهاور، معروف به فلسفه‌ی بدبینانه‌اش، به‌عنوان فردی منزوی و بدخلق به تصویر کشیده شده که تلخی شخصی‌اش با جهان‌بینی او همخوانی دارد. نویسندگان به درگیری‌های او با خانواده و همسایگان اشاره می‌کنند و پرتره‌ای انسانی، هرچند نه‌چندان دلپذیر، از او ارائه می‌دهند.

فصل مربوط به فردریش نیچه به فروپاشی روانی او، احتمالاً به دلیل بیماری سیفلیس، و روابط پرتنشش، از جمله جدایی دراماتیک او از ریچارد واگنر، می‌پردازد.
نویسندگان استدلال می‌کنند که انزوای شخصی نیچه بر ایده‌های رادیکال او درباره‌ی فردیت و اراده‌ی قدرت تأثیر گذاشته است.

برتراند راسل، چهره‌ای برجسته در فلسفه‌ی قرن بیستم، به‌عنوان روشنفکری درخشان معرفی شده که زندگی شخصی‌اش با ازدواج‌های ناموفق، بی‌توجهی به فرزندان و سردی عاطفی لکه‌دار شده است.
این فصل بازتابی از علاقه‌ی اخیر در فلسفه‌ی انگلیسی‌زبان به نقش راسل به‌عنوان فیلسوفی عمومی است.

ویژگی‌های عجیب و شخصیت پر حرارت لودویگ ویتگنشتاین در مرکز توجه قرار گرفته و نویسندگان به مشکلات سلامت روان و سبک زندگی غیرمتعارف او پرداخته‌اند.
حضور ویتگنشتاین در کتاب، تعامل آن با فلسفه‌ی تحلیلی را نشان می‌دهد که در دو دهه‌ی گذشته از شاخه‌های غالب فلسفه‌ی انگلیسی‌زبان بوده است.

ارتباط مارتین هایدگر با نازیسم نقطه‌ی کانونی فصل اوست و پرسش‌هایی درباره‌ی رابطه‌ی فلسفه و سیاست مطرح می‌کند. این موضوع در فلسفه‌ی انگلیسی‌زبان، به‌ویژه با کشف اسناد و مکاتبات جدید در چند دهه گذشته، به‌ طور گسترده مورد بحث قرار گرفته است.

در کتاب و در فصل مربوطه، روابط پیچیده‌ی ژان-پل سارتر، به‌ویژه با سیمون دوبووار، و فعالیت‌های سیاسی او به تفصیل بررسی شده‌اند. نویسندگان به تنش میان فلسفه‌ی اگزیستانسیالیستی آزادی سارتر و گرفتاری‌های شخصی او اشاره می‌کنند.

فصل میشل فوکو به سبک زندگی غیرمتعارف و دیدگاه‌های جنجالی او درباره‌ی قدرت و جنسیت می‌پردازد. حضور فوکو به‌عنوان چهره‌ای کلیدی در فلسفه‌ی پسامدرن، نشان‌دهنده‌ی تأثیر فزاینده‌ی فلسفه‌ی قاره‌ای در مطالعات انگلیسی‌زبان از اوایل دهه‌ی 2000 است.

باید نوشت، لحن کتاب جذاب و اغلب طنزآمیز است و با استفاده از طعنه و شوخ‌طبعی، کاستی‌های فیلسوفان را برجسته می‌کند. این سبک با روند رو به رشد در نویسندگی فلسفی عامه‌پسند طی دو دهه‌ی گذشته همخوانی دارد که هدفش ارائه‌ی مفاهیم پیچیده به شکلی سرگرم‌کننده و قابل‌فهم است.

تامپسون و راجرز از منابع اولیه و ثانویه، از جمله زندگی‌نامه‌ها، نامه‌ها و متون فلسفی، برای ساخت روایت‌های خود استفاده کرده‌اند.
این رویکرد بین‌رشته‌ای با روندهای اخیر در فلسفه‌ی انگلیسی‌زبان همسو است که روش‌های تاریخی و ادبی را در تحلیل‌های فلسفی ادغام می‌کنند.

انتشار این کتاب در سال 2004 آن را در دوره‌ای از تجدید علاقه به اخلاق زندگی روشنفکرانه قرار می‌دهد. فلسفه‌ی انگلیسی‌زبان در این دوره شاهد افزایش آثاری بود که به مسئولیت‌های اخلاقی متفکران، به‌ویژه در زمینه‌ی جهانی‌سازی و تکثر فرهنگی، می‌پرداختند.

با برجسته کردن کاستی‌های شخصی فیلسوفان، کتاب، تصویر مقدس‌گونه‌ی فیلسوفان را به چالش می‌کشد. این دیدگاه انتقادی با تلاش‌های معاصر برای بازسازی کانون فلسفه‌ی غربی و بررسی تعصبات تاریخی آن همخوانی دارد.

نویسندگان به این پرسش می‌پردازند که آیا فیلسوفان باید به استانداردهای اخلاقی بالاتری نسبت به هنرمندان یا دیگر چهره‌های عمومی پایبند باشند. این بحث در فلسفه‌ی انگلیسی‌زبان، به‌ویژه در زمینه‌ی مسئولیت‌های اخلاقی متفکران، بسیار مورد توجه بوده است.

تمرکز کتاب تنها بر فیلسوفان مرد، بازتاب‌دهنده‌ی سلطه‌ی تاریخی مردان در فلسفه‌ی غربی است، اما پرسش‌هایی درباره‌ی حذف زنان و متفکران غیر غربی مطرح می‌کند. پژوهش‌های اخیر در فلسفه‌ی انگلیسی‌زبان به دنبال رفع این شکاف‌ها و برجسته کردن مشارکت‌های صداهای به حاشیه رانده شده است.

با وجود لحن انتقادی، کتاب دستاوردهای فکری فیلسوفان را رد نمی‌کند. در عوض، استدلال می‌کند که کاستی‌های آن‌ها، ایده‌هایشان را قابل‌فهم‌تر می‌کند و خوانندگان را به تفکر انتقادی درباره‌ی اهمیت فلسفه در زندگی روزمره ترغیب می‌کند.

دسترسی‌پذیری کتاب آن را برای مخاطبان دانشگاهی و عمومی مناسب کرده است. ترکیب زندگی‌نامه، فلسفه و طنز، آن را برای خوانندگانی که ممکن است از متون فلسفی پیچیده هراس داشته باشند، جذاب کرده است، روندی که در دو دهه‌ی گذشته در فلسفه‌ی انگلیسی‌زبان رشد کرده است.

کاوش کتاب در تنش میان آرمان‌های فکری و رفتار شخصی با بحث‌های معاصر درباره‌ی اصالت و صداقت در فلسفه همخوانی دارد، موضوعاتی که در اخلاق و فلسفه‌ی اخلاقی انگلیسی‌زبان طی سال‌های اخیر مورد توجه بوده است.

با قرار دادن فیلسوفان در زمینه‌های تاریخی و فرهنگی خود، تامپسون و راجرز درک ظریفی از تأثیر عوامل خارجی بر زندگی و ایده‌های آن‌ها ارائه می‌دهند. این رویکرد زمینه‌ای با بهترین شیوه‌های زندگی‌نامه‌نویسی فلسفی در فلسفه‌ی انگلیسی‌زبان همخوانی دارد.

اهمیت کتاب فراتر از فلسفه است و به بحث‌های فرهنگی گسترده‌تر درباره‌ی کاستی‌های چهره‌های عمومی می‌پردازد. در دو دهه‌ی گذشته، رسانه‌ها و پژوهش‌های انگلیسی‌زبان به‌طور فزاینده‌ای به بررسی زندگی شخصی روشنفکران، سیاستمداران و سلبریتی‌ها پرداخته‌اند.

تمرکز کتاب بر رفتارهای ناپسند به‌ جای صرف ایده‌های فلسفی، آن را به اثری منحصربه‌فرد در ادبیات فلسفی تبدیل کرده است. این کتاب شکافی را در پژوهش‌های انگلیسی‌زبان پر می‌کند که اغلب بر دستاوردهای فکری فیلسوفان تمرکز داشته‌اند.

طنز و بدبینی کتاب بازتاب‌دهنده‌ی تغییر فرهنگی به سمت رویکردهای طنزآمیز در گفتمان روشنفکرانه است. این تغییر در فلسفه‌ی انگلیسی‌زبان مشهود است، جایی که احترام سنتی به چهره‌های کانونی جای خود را به رویکردهای انتقادی در قالب طنز داده است.

با بررسی فیلسوفان از سنت‌های مختلف فلسفی رمانتیسیسم، اگزیستانسیالیسم، فلسفه‌ی تحلیلی و پسامدرنیسم، کتاب مروری گسترده بر فلسفه‌ی غربی ارائه می‌دهد. این جامعیت آن را به منبعی ارزشمند برای خوانندگان تازه‌وارد به این حوزه تبدیل می‌کند.

کاوش کتاب در مشکلات سلامت روان فیلسوفان، به‌ویژه در مورد نیچه و ویتگنشتاین، پیش‌بینی‌کننده‌ی علاقه‌ی اخیر به فلسفه‌ی سلامت روان است، زیرشاخه‌ای رو به رشد در فلسفه‌ی انگلیسی‌زبان.

نقد نویسندگان بر زندگی شخصی فیلسوفان، خوانندگان را به تأمل در کاستی‌های اخلاقی خودشان دعوت می‌کند. این بُعد تأمل‌برانگیز با آرمان سقراطی زندگی بررسی‌شده همخوانی دارد.

تمرکز کتاب بر جنجال‌ها و حاشیه‌ها، آن را به نقطه‌ی شروعی جذاب برای خوانندگان تازه‌وارد به فلسفه تبدیل کرده است. با انسانی کردن فیلسوفان، این کتاب فلسفه را از حالت رازآلود خارج می‌کند و تعامل گسترده‌تری با ایده‌های فلسفی را تشویق می‌کند.

این‌گونه می‌نویسم که فیلسوفان بدکردار به دلیل شجاعتش در مواجهه با حقایق ناراحت‌کننده درباره‌ی قهرمانان این رشته برجسته است. این رویکرد انتقادی با تلاش‌ها برای تنوع‌بخشی و دموکراتیک کردن فلسفه هم مسیر است.

در پایان، فیلسوفان بدکردار اثری ارزشمند در ادبیات فلسفی است که دیدگاهی تازه به زندگی برخی از تأثیرگذارترین چهره‌های این رشته ارائه می‌دهد. اهمیت آن در بحث‌های معاصر فلسفه‌ی انگلیسی‌زبان، همراه با سبک جذابش، آن را به اثری ضروری برای علاقه‌مندان به جنبه‌ی انسانی فلسفه تبدیل کرده است.

از منظر علمی، فیلسوفان بدکردار را می‌توان مطالعه‌ای موردی در روان‌شناسی و جامعه‌شناسی زندگی روشنفکرانه دانست.
این کتاب بررسی می‌کند که چگونه عوامل شناختی و عاطفی، مانند بیماری احتمالی سیفلیس نیچه یا مشکلات سلامت روان ویتگنشتاین، بر رفتارها و ایده‌های فیلسوفان تأثیر گذاشته است. 

پژوهش‌های اخیر در علوم شناختی طی دو دهه‌ی گذشته بر تعامل میان ویژگی‌های شخصیتی و خروجی فکری تأکید کرده‌اند و این کتاب با نشان دادن تأثیر کاستی‌های شخصی—مانند خودشیفتگی روسو، افسردگی راسل یا خودبزرگ‌بینی نیچه—بر آثارشان، با این دیدگاه همخوانی دارد.

نویسندگان با تکیه بر داده‌های زندگی‌نامه‌ای و اسناد تاریخی، رویکردی شبه‌تجربی اتخاذ کرده‌اند، هرچند کتاب بیش از تحلیل روان‌شناختی دقیق، بر روایت تمرکز دارد. این کتاب با آشکار کردن تناقض‌های فیلسوفان، پیچیدگی رفتار انسانی را نشان می‌دهد و بر این نکته تأکید می‌کند که نبوغ فکری مانع از کاستی‌های اخلاقی یا اجتماعی نمی‌شود.

از منظر ادبی، فیلسوفان بدکردار اثری برجسته در حوزه‌ی ناداستان روایی است که زندگی‌نامه، حکایات و تفسیر فلسفی را به شکلی منسجم و سرگرم‌کننده در هم می‌آمیزد.

نویسندگان با لحنی طنزآمیز و کنایه‌آمیز، کاستی‌های فیلسوفان را برجسته می‌کنند، مانند به تصویر کشیدن زندگی خانوادگی فاجعه‌بار راسل یا سبک زندگی جنجالی فوکو. هر فصل به‌عنوان داستانی مستقل عمل می‌کند که از دستاوردهای فکری فیلسوف به‌سوی رسوایی‌های شخصی او حرکت می‌کند.

از منظر فلسفی، فیلسوفان بدکردار پرسش‌های عمیقی درباره‌ی رابطه‌ی میان زندگی یک فیلسوف و آثارش مطرح می‌کند. این کتاب آرمان سقراطی زندگی بررسی‌شده به‌عنوان مسیر فضیلت را به چالش می‌کشد و استدلال می‌کند که فیلسوفان، با وجود دقت فکری‌شان، به همان اندازه‌ی دیگران خطاپذیرند.

نویسندگان پیشنهاد می‌کنند که کاستی‌های فیلسوفان لزوماً ایده‌های آن‌ها را بی‌ اعتبار نمی‌کند، دیدگاهی که با جدایی هنر از هنرمند در زیبایی‌شناسی همخوانی دارد. برای مثال، ارتباط هایدگر با نازیسم، پدیدارشناسی او را پیچیده می‌کند اما از ارزش آن نمی‌کاهد، همان‌طور که گرفتاری‌های شخصی سارتر، بینش‌های اگزیستانسیالیستی او را کم‌رنگ نمی‌کند. این کتاب با برجسته کردن این تنش‌ها، خوانندگان را به تعامل انتقادی با فلسفه تشویق می‌کند و نشان می‌دهد که ایده‌ها می‌توانند فراتر از نقص‌های خالقانشان باشند.

فیلسوفان بدکردار اثری چندوجهی است که بینش‌های زندگی‌نامه‌ای، جذابیت ادبی و کاوش فلسفی را در هم می‌آمیزد تا دیدگاهی نو به هشت متفکر تأثیرگذار ارائه دهد.
از منظر علمی، عوامل روان‌شناختی و اجتماعی مؤثر بر زندگی روشنفکرانه را بررسی می‌کند. از نظر ادبی، با نثر روان و طنزآمیز خود، داستانی سرگرم‌کننده و معتبر ارائه می‌دهد.
از منظر فلسفی، خوانندگان را به بازنگری رابطه‌ی میان زندگی و ایده‌های یک فیلسوف دعوت می‌کند و به بحث‌های معاصر در فلسفه‌ی انگلیسی‌زبان کمک می‌کند.
این کتاب با انسانی کردن فیلسوفان، نه‌تنها فلسفه را از حالت رازآلود خارج می‌کند، بلکه اهمیت آن را در درک پیچیدگی‌های وجود انسانی نشان می‌دهد.