این‌گونه می‌نویسم که در میان کتاب‌هایی که برای آموزش و توضیح نرم‌افزار spss در کاربرد روش‌های آماری در روان‌شناسی چاپ شده، این کتاب و ترجمه بسیار خوب و دقیق‌اش و هم‌چنین کیفیت چاپ‌اش یکی از بهترین‌های بازار است.
این کتاب در انجام کارهای آماری یک پژوهش، برای دانشجوی روان‌شناسی حتما درخشش خوبی خواهد داشت.
      

        از هم بپاشانم به آسانی! مهم نیست
این‌ها برای هیچ طوفانی مهم نیست

آغوش من مخروبه‌ای رو به سقوط است
دیگر برایم عمق ویرانی مهم نیست؛…
 
با دردِ خنجر، دردِ خار از خاطرم رفت
بعد از تو غم‌های فراوانی مهم نیست!

یک مُرده، دردِ زخم را حس می‌کند؟ نه!
دیگر مرا هر چه برنجانی مهم نیست
 
دار و ندارم سوخت در این آتش اما
هر چه برایم دل بسوزانی، مهم نیست؛…
 
هر کس که با ایمان به راهی رفته باشد،
دیگر برایش هیچ تاوانی مهم نیست!

حالا چه خواهد شد پس از این؟ هرچه باشد!
این بار دیگر هیچ پایانی مهم نیست
      

        سؤال کردم از او بعدِ من چه خواهد کرد
جواب داد که یک بی‌وطن چه خواهد کرد؟

نگفت با خودش این مردِ غرقِ در تکرار
بدونِ حادثۀ نابِ زن چه خواهد کرد..

به خنده گفت که درمانِ دردهای منی
ولی نگفت که با دردِ من چه خواهد کرد؛…

بگو به خاطره‌هایت چرا نمی‌فهمند
مرا به یادِ تو انداختن چه خواهد کرد؟
      

        این‌گونه می‌نویسم که روایت درمانی، رویکردی پسامدرن است که توسط مایکل وایت و دیوید اپستون در دهه‌های 1980 و 1990 پایه‌گذاری شد و به افراد کمک می‌کند تا زندگی خود را از طریق بازسازی داستان‌هایشان بازتعریف کنند.

کتاب، ساختاری منعطف دارد که به خوانندگان اجازه می‌دهد به‌ صورت گزینشی با مفاهیم آن آشنا شوند. هدف اصلی آن معرفی روایت‌درمانی به‌ عنوان رویکردی غیرسرزنشگر و محترمانه است که افراد را به‌ عنوان کارشناسان زندگی خودشان می‌بیند.

مورگان این کتاب را با زبانی ساده و بدون اصطلاحات پیچیده نوشته تا برای درمانگران، مددکاران، و فعالان اجتماعی که می‌خواهند از این روش در کار خود استفاده کنند، قابل دسترس باشد.

باید نوشت برخلاف مدل‌های سنتی روان‌درمانی که مشکلات را به‌ عنوان نقص‌های درونی افراد تلقی می‌کنند، این رویکرد مشکلات را به‌ صورت موجودیت‌های خارجی می‌بیند که تحت تأثیر روایت‌های فرهنگی، اجتماعی و تاریخی شکل گرفته‌اند.

درمانگر و مراجع در این روش به‌ صورت مشارکتی کار می‌کنند، و درمانگر با پرسش‌های کنجکاوانه به کشف داستان‌های جایگزین کمک می‌کند که به جای آسیب‌زدن، توانمندساز هستند.

کتاب در دو بخش اصلی سازمان‌دهی شده است:

بخش اول: مفاهیم و روش‌های اصلی(فصل‌های 1 تا 9): این بخش به توضیح مفاهیم بنیادی مانند درک زندگی از طریق داستان‌ها، خارجی‌سازی مشکلات، ردیابی تاریخچه مشکلات، تحلیل زمینه‌های اجتماعی، شناسایی نتایج منحصربه‌فرد، و توسعه روایت‌های جایگزین می‌پردازد.

بخش دوم: کاربردهای پیشرفته (فصل‌های 10 تا 15): این بخش به تکنیک‌های خلاقانه مانند مکالمات بازسازی عضویت، نگارش نامه‌های درمانی، آیین‌های نمادین، گروه‌های حمایتی (لیگ‌ها)، روش‌های شاهد خارجی، و تیم‌های بازتاب‌دهنده اختصاص دارد.

مورگان از نمونه‌های واقعی (با حفظ محرمانگی) برای نشان دادن کاربرد مفاهیم استفاده می‌کند، مانند خانواده‌ای که با رفتارهای مشکل‌ساز کودک مواجه است یا فردی که درگیر سوگ است.

نویسنده، روایت‌درمانی را به‌ عنوان یک مداخله مبتنی بر شواهد معرفی می‌کند که ریشه در مفروضات پساساختارگرایانه دارد، اما برای ارزیابی‌های تجربی و آزمایشگاهی انعطاف‌پذیر است.

این رویکرد فرض می‌کند که زندگی انسان‌ها چندداستانی و روایتی است: افراد از طریق روایت‌هایی که رویدادها را به هم پیوند می‌دهند، معنا می‌سازند، اما «توصیف‌های نازک» (داستان‌های ساده و مشکل‌محور) می‌توانند غالب شوند و به ناتوانی منجر شوند. 

مکانیسم اصلی این روش، «بازنویسی داستان» است که در آن درمانگر با خارجی‌سازی و عینی کردن مشکلات، یعنی دیدن آن‌ها به‌ عنوان موجودیت‌های جدا از فرد، تأثیر آن‌ها را کاهش می‌دهد و «نتایج منحصربه‌فرد» (استثناهایی بر داستان مشکل) را برجسته می‌کند تا روایت‌های مثبت‌تری شکل گیرند.

تکنیک‌های علمی کلیدی عبارت‌اند از:
* مکالمات خارجی‌سازی: نام‌گذاری و شخصیت‌بخشی به مشکل برای کاهش سرزنش، سپس ردیابی تاریخچه و تأثیرات آن در زندگی.
* تجزیه و تحلیل زمینه‌ها: بررسی مشکلات در بسترهای اجتماعی-فرهنگی، مانند هنجارهای جنسیتی یا فشارهای اقتصادی، برای آشکار کردن پویایی‌های قدرت.
* پررنگ کردن داستان‌های جایگزین: گسترش نتایج منحصربه‌فرد با پرسش‌هایی مانند «آن اقدام چه مهارت‌هایی را نشان داد؟»
* تکنیک‌های خلاقانه: نامه‌های درمانی برای تقویت روایت‌های جدید، آیین‌های نمادین برای نشانه‌گذاری تغییرات، گروه‌های حمایتی، و استفاده از شاهدان خارجی برای تأیید هویت‌های مثبت.

مورگان درمان را به‌ عنوان نوعی داستان‌سرایی مشترک می‌بیند که در آن زندگی‌ها به‌ صورت متن‌های چندداستانی قابل بازنویسی هستند. با الهام از نظریه روایت‌درمانی، تجربه انسانی را مجموعه‌ای از طرح‌ها، رویدادها و مضامین می‌داند که در آن «داستان‌های غالب» (اغلب مشکل‌محور) می‌توانند داستان‌های غنی‌تر را تحت‌الشعاع قرار دهند.

نویسنده از استعاره‌هایی مانند داستان‌ها به‌ عنوان «جاده‌هایی» با مسیرهای منشعب یا مشکلات به‌ عنوان «مهاجمان» استفاده می‌کند تا مفاهیم را زنده کند. هم‌چنین نویسنده‌ داستان‌ها را ابزاری برای همدلی و توانمندی می‌بیند.
      

        این‌گونه می‌نویسم که این کتاب مختصر در سال‌های قبل از موج اخیر درمان‌های فلسفی سوگ نوشته شده است. این اثر، برخلاف متون سنگین و کلاسیک دانشگاهی، کتابی کوچک است.

جذابیت این کتاب در رد فشارهای اجتماعی برای «بازگشت سریع به حالت عادی» نهفته است و سوگ را به‌ عنوان فرایندی مقدس و چندوجهی معرفی می‌کند که نیازمند زمان، توجه و شفقت با خود است.

مفاهیم تصویری کتاب با طنزی ملایم در سوگ پیش می‌رود و مفاهیم انتزاعی را به روایتی بصری تبدیل می‌کند و برای لحظات بحرانی که تمرکز شناختی کاهش می‌یابد، بسیار مناسب است.

کتاب در قالب 35 جلسه درمانی ساختاربندی شده: از پذیرش درد خام تا بازیافتن شادی و در نهایت، یکپارچه‌سازی فقدان در زندگی نو.
نکته جالب این است که این قالب، یادآور فلسفه‌های کوتاه‌نوشت مانند کتاب تأملات مارکوس اورلیوس در فلسفه رواقی است.
      

        این‌گونه می‌نویسم که مطالعه این کتاب در راستای به دست آوردن دیدگاه درمان‌های مبتنی بر معنویت و فرهنگ دینی به خصوص در ایران بوده است که البته کتاب کامل و به روزی نبوده است و داده‌های مهمی در برنداشت.

در فرهنگ‌های جمع‌گرا، نظیر فرهنگ ایرانی، سوگ معمولاً به‌ صورت جمعی و خانوادگی و از طریق آیین‌هایی مانند مراسم چهلم و عزاداری‌های عمومی تجربه می‌شود.
این آیین‌ها فرصتی را برای تقویت حمایت خانوادگی و اجتماعی فراهم می‌کنند. در مقابل، در فرهنگ‌های فردگرا، سوگ ممکن است به‌ صورت خصوصی‌تر پردازش شود و این امر نیازمند رویکردهای متفاوتی است.

کودکان داغدیده در ایران به‌ عنوان گروهی آسیب‌پذیر شناخته می‌شوند و عواطف پیچیده آن‌ها ممکن است به‌خوبی توسط خانواده‌ها پاسخ داده نشود. این عدم پاسخگویی می‌تواند منجر به بروز چالش‌های عاطفی، روان‌شناختی و تحصیلی گسترده‌ای برای این کودکان گردد. 

خانواده‌ها به‌ عنوان نخستین محیط حمایتی، نقش کلیدی در پرورش مهارت‌های مقابله‌ای سازگار، از جمله حل مسئله، تنظیم عاطفی و جست‌وجوی حمایت اجتماعی دارند که می‌تواند به کاهش اثرات منفی استرس‌های روانی کمک کند.
والدین با الگوسازی رفتارهای مقابله‌ای مثبت، مانند حفظ آرامش در شرایط دشوار، به کودکان می‌آموزند که چگونه با استرس و احساسات پیچیده کنار بیایند.
این الگوسازی به‌ویژه برای کودکان خردسال که هنوز در حال یادگیری تنظیم عاطفی هستند، بسیار حیاتی است. برای نمونه، گفت‌وگوهای باز و صادقانه درباره موضوعات دشوار مانند سوگ یا بلایا می‌تواند به کودکان کمک کند تا ترس‌ها و سؤالات خود را پردازش کنند و احساس امنیت بیشتری پیدا کنند.

برنامه‌های مبتنی بر خانواده، نظیر برنامه سوگ خانوادگی (Family Bereavement Program)، نشان داده‌اند که آموزش مهارت‌های مقابله‌ای به والدین و کودکان می‌تواند به کاهش علائم اضطراب و افسردگی در درازمدت کمک کند. این برنامه‌ها با تقویت ارتباطات خانوادگی و ارائه ابزارهای عملی، والدین را به‌عنوان لنگرهای عاطفی برای کودکان توانمند می‌سازند.

گفت‌وگو درباره مرگ و فقدان اغلب به دلیل تابوهای فرهنگی یا ترس از برانگیختن احساسات منفی در خانواده‌ها نادیده گرفته می‌شود. با این حال، عادی‌سازی این گفت‌وگوها می‌تواند اضطراب را کاهش داده و آمادگی عاطفی را افزایش دهد.

والدین می‌توانند با فرزندان خود درباره مرگ به‌طور متناسب با سن آن‌ها صحبت کنند، مثلاً از طریق داستان‌های ساده یا بازی‌های آموزشی برای کودکان خردسال که به آن‌ها کمک می‌کند مرگ را به‌عنوان بخشی طبیعی از زندگی بپذیرند.

زمینه‌های فرهنگی و خانوادگی نقش مهمی در نحوه واکنش کودکان به فقدان ایفا می‌کنند. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که هنجارهای مذهبی و سنت‌های خانوادگی شیوه ابراز غم را تعیین می‌کنند و مشاوران باید به این شرایط توجه داشته باشند. در نهایت، توجه به این نکات می‌تواند به بهبود فرآیند سوگ و حمایت از کودکان داغدیده کمک کند.
      

        این‌گونه می‌نویسم که این کتاب از این جهت که در رابطه با اثرات فرهنگی و دینی خاص کشورهای اسلامی به موضوع درمان سوگ در کودکان پرداخته بود، برایم در تحقیق و پژوهش با اهمیت بود، اما در پرداختن به امور معمول این درمان در سطح متوسط و معمولی دسته‌بندی خواهد شد.

حوادث و بلایا، مانند زلزله، سیل، یا فقدان عزیزان، تأثیرات عمیقی بر سلامت روان کودکان دارند و می‌توانند به بروز اختلالاتی نظیر اضطراب، افسردگی، و اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) منجر شوند. این تأثیرات در کودکان به دلیل آسیب‌پذیری رشدی آن‌ها می‌تواند شدیدتر باشد و نیازمند مداخلات متناسب با زمینه فرهنگی است.

در جوامع اسلامی، فرهنگ دینی به‌ عنوان یک چارچوب معنوی و اجتماعی نقش کلیدی در پردازش تجارب تروماتیک ایفا می‌کند و می‌تواند به‌عنوان منبعی برای انعطاف‌پذیری روان‌شناختی عمل کند.

در پرداختن به بحث روان‌درمانی در رابطه با سوگ و تروما، درک چارچوب‌های فرهنگی نه‌تنها به شناسایی واکنش‌های عاطفی کودکان کمک می‌کند، بلکه امکان طراحی مداخلات درمانی مؤثر و همخوان با ارزش‌ها و باورهای جامعه را فراهم می‌سازد.

در کشورهای اسلامی یا دیگر فرهنگ‌های متوجه به مذهب و معنویت، مناسک اسلامی، از جمله دعا، تلاوت قرآن، و مراسم سوگواری جمعی، ابزارهای مؤثری برای تسکین روان‌شناختی کودکان در مواجهه با تروما و سوگ هستند.

مناسک با تقویت حس انسجام اجتماعی و حمایت عاطفی، به کاهش احساس انزوا و بهبود سلامت روان کمک می‌کنند. برای مثال، مراسم عزاداری اسلامی، مانند مراسم چهلم یا یادبود، فضایی برای ابراز احساسات و دریافت حمایت جمعی فراهم می‌کند که می‌تواند اثرات منفی تروما را در کودکان کاهش دهد.

دعا و ذکر به‌ عنوان تکنیک‌های معنوی، با ایجاد حس آرامش و امید، می‌توانند علائم اضطراب و افسردگی را در کودکان تسکین دهند، تحقیقات اخیر نشان داده‌اند که مشارکت در مناسک دینی، به‌ویژه در کودکان، می‌تواند با افزایش احساس تعلق به جامعه و تقویت خودکارآمدی، به بهبود سلامت روان کمک کند.

چارچوب‌های فرهنگی اسلامی، مانند تأکید بر صبر، توکل، و پذیرش خواست الهی، به کودکان کمک می‌کنند تا معنای مثبتی به تجارب دشوار خود ببخشند و از این طریق به رشد پس از تروما دست یابند. برای مثال، باور به اینکه سختی‌ها بخشی از برنامه الهی هستند و می‌توانند به رشد معنوی منجر شوند، به کودکان امکان می‌دهد تا با احساس درماندگی مقابله کنند و انعطاف‌پذیری روان‌شناختی بیشتری نشان دهند.

مطالعات جدید نشان می‌دهند که این چارچوب‌های معنوی در جوامع اسلامی می‌توانند به‌ عنوان مکانیزم‌های مقابله‌ای مؤثر عمل کنند و حتی در کودکان خردسال به کاهش نشانه‌های PTSD کمک کنند.
با این حال، اثربخشی این چارچوب‌ها به میزان زیادی به نحوه ادغام آن‌ها در مداخلات درمانی بستگی دارد.
درمانگران باید با فرهنگ اسلامی و نقش آن در سلامت روان آشنا باشند تا بتوانند رویکردهایی متناسب با نیازهای کودکان طراحی کنند.

یکی از جنبه‌های کمتر بررسی‌شده، نقش خانواده و والدین در تقویت تأثیر مناسک و باورهای دینی بر سلامت روان کودکان است. در جوامع اسلامی، خانواده‌ها اغلب به‌عنوان واسطه‌های اصلی در انتقال ارزش‌های دینی و حمایت عاطفی عمل می‌کنند. برای مثال، والدینی که خود از مناسک دینی برای مقابله با استرس استفاده می‌کنند، می‌توانند الگوهای مثبتی برای کودکان فراهم کنند و به آن‌ها کمک کنند تا مهارت‌های مقابله‌ای مبتنی بر دین را بیاموزند. علاوه بر این، برنامه‌های مداخله‌ای که خانواده‌ها را در فرآیند درمان کودکان درگیر می‌کنند، می‌توانند اثربخشی بیشتری داشته باشند، به‌ویژه در جوامعی که روابط خانوادگی نقش محوری دارند.

در نتیجه، تأثیر حوادث و بلایا بر سلامت روان کودکان در جوامع اسلامی باید با در نظر گرفتن نقش فرهنگ و مناسک دینی بررسی شود. این عوامل نه‌ تنها به کودکان کمک می‌کنند تا با سوگ و تروما کنار بیایند، بلکه می‌توانند به‌ عنوان منابعی برای رشد روان‌شناختی و انعطاف‌پذیری عمل کنند.

متخصصان سلامت روان باید با ادغام این عناصر فرهنگی در برنامه‌های درمانی، رویکردی جامع و متناسب با زمینه فرهنگی ارائه دهند. این رویکرد نه‌تنها اثربخشی مداخلات را افزایش می‌دهد، بلکه به کودکان کمک می‌کند تا از طریق ارتباط با جامعه و باورهای دینی، به بهبودی پایدار دست یابند.
      

        این‌گونه می‌نویسم که خانواده‌درمانی، خانواده را به عنوان یک سیستم در نظر می‌گیرد. وقتی خانواده را به عنوان یک سیستم ببینیم، می‌توانیم پویایی خاصی را در میان اعضای آن فعال کنیم که این پویایی به رفع مشکلات و موانع بر سر مسیر رشد خانواده و ارضای هر چه بهتر نیازهای اعضای آن منجر می‌شود.
ساختار و کارکرد خانواده دو جزء اصلی تشکیل‌دهنده آن هستند.

ساختار به مجموعه نقش‌ها، قواعد و انتظارات گفته و ناگفته درون سیستم خانواده اطلاق می‌شود. مهم‌ترین کارکردهای خانواده شامل تولید مثل، اجتماعی کردن اعضا، انتقال فرهنگ، حفظ سلامت و التیام بخشی، انتقال دانش، حمایت و حفاظت، و تسهیل رشد است. خانواده‌ای که این کارکردها را داشته باشد، خانواده‌ای با کارکرد سالم محسوب می‌شود؛ اما این کارکردها باید از طریق فرآیند سالمی رخ دهند.

خانواده‌درمانی نوعی نهضت روان‌درمانی است که از مکاتب و سنت‌های فکری متعدد تشکیل شده و تحت تأثیر قرار گرفته است. این مکاتب بر اساس میزان تأکیدشان بر سه جنبه خانواده، یعنی (۱) الگوهای رفتاری تداوم‌بخش مشکل، (۲) نظام باورها و روایت‌های ذهنی مشکل‌آفرین و محدودکننده، و (۳) عوامل تاریخچه‌ای و زمینه‌ساز برای بروز مشکل، به دسته‌های گوناگونی تقسیم می‌شوند.

خانواده‌درمانی با این پیش‌فرض شروع به رشد کرد که علی‌رغم تأکید رویکردهای غالب، مشکلات اساسی افراد ریشه در روابط بین‌فردی آنها دارد و نه مسائل درون‌روانی که مورد تأکید رویکردهای روان‌پویشی فردمدار و دارو محور بود.

نظریه سیستم‌ها بیان می‌دارد که یک سیستم دارای اعضایی است که این اعضا روابط و تعاملات گاهی پیچیده‌ای با یکدیگر دارند و دارای مرزها و محدوده‌های مشخصی هستند که سیستم را از دیگر سیستم‌ها و زیرسیستم‌های درون آن متمایز می‌کند.

یک سیستم کارآمد با مرزهای مشخص خود برای حفظ بقایش، ورودی و خروجی تعیین می‌کند تا انرژی در جریان باشد؛ اما این ورودی و خروجی را کنترل کرده و به هر چیزی اجازه ورود و خروج نمی‌دهد.
سیستمی کارآمد است که با مصرف حداقل انرژی، بیشترین کارآیی و نتیجه را به همراه داشته باشد. اگر با کم شدن یا اضافه شدن یک عضو یا جزئی از سیستم، کارآیی آن تغییر نکند، به معنای طراحی و نقص آن سیستم است.

خانواده‌ای کارآمد، خانواده‌ای است که به هر فرد متناسب با چرخه زندگی مختص خود خدمات ارائه دهد. برای فهم خانواده لازم است مفهوم چرخه زندگی و کارکرد هر فرد در این چرخه به درستی درک شود.
      

        این‌گونه می‌نویسم که سوگ یکی از پیچیده‌ترین تجربیات عاطفی و احساسی است که کودکان ممکن است با آن روبه‌رو شوند و تأثیرات عمیقی بر رشد عاطفی، اجتماعی و شناختی آن‌ها دارد. این کتاب هم سعی دارد با رویکردی عمل‌گرایانه‌تر به این امر بپردازد.

کتاب از این جهت که تالیفی می‌باشد، شایدخلاقیت و نکته خاصی در فرآیند پرداختن به سوگ نداشته باشد، اما گام عملی آن به نظرم با اهمیت بوده است.

درک مرگ و فقدان در کودکان به سن، مرحله رشد و زمینه فرهنگی آن‌ها بستگی دارد. کودکان خردسال (۲ تا ۵ سال) معمولاً مرگ را موقتی می‌دانند و ممکن است بپرسند: «آیا او برمی‌گردد؟» در حالی که کودکان بزرگ‌تر (۶ تا ۱۲ سال) به تدریج مفهوم دائمی بودن فقدان را درک می‌کنند و با احساساتی چون خشم و گناه دست و پنجه نرم می‌کنند. این تفاوت‌های رشدی نیازمند مداخلات مناسب برای کمک به شناسایی و بیان احساسات است.

در این کتاب، فعالیت‌های مبتنی بر شواهد ارائه می‌شود که به کودکان کمک می‌کند تا با سوگ کنار بیایند و حس امنیت را تجربه کنند.
از آن‌جایی که کودکان به دلیل محدودیت‌های کلامی و شناختی قادر به بیان احساسات پیچیده نیستند، فعالیت‌های مبتنی بر بازی، هنر و حرکت به آن‌ها این امکان را می‌دهد تا غیرکلامی با احساسات خود ارتباط برقرار کنند.

مشارکت والدین یا مراقبان نیز حس حمایت و همبستگی را تقویت می‌کند که برای کاهش اضطراب و بهبود تاب‌آوری عاطفی ضروری است.

حفظ ارتباط معنوی با فرد متوفی یکی از نیازهای اساسی کودکان سوگوار است. فعالیت‌هایی مانند ساخت جعبه خاطرات یا نوشتن نامه به کودکان کمک می‌کند تا حس تداوم و معنا را در زندگی خود تجربه کنند.
پژوهش‌ها نشان داده‌اند که فعالیت‌های روایت‌محور می‌توانند احساس کنترل و آرامش را در کودکان تقویت کنند.

سوگ می‌تواند به شکل‌های مختلفی مانند اضطراب و اختلالات خواب در کودکان ظاهر شود. تکنیک‌های ذهن‌آگاهی و آرام‌سازی، مانند تنفس آگاهانه، به کاهش این علائم کمک می‌کنند و به کودکان امکان می‌دهند تا احساسات خود را تنظیم کنند. همچنین، فعالیت‌های گروهی مانند داستان‌سرایی مشترک نقش مهمی در کاهش احساس انزوا و تقویت حس تعلق دارند.

فرهنگ و زمینه‌های اجتماعی تأثیر عمیقی بر نحوه تجربه سوگ در کودکان دارند. آیین‌ها و رسوم مرتبط با مرگ به کودکان کمک می‌کنند تا فقدان را در چارچوبی معنادار درک کنند. فعالیت‌های معنوی و آیینی با حساسیت‌های فرهنگی سازگار شده‌اند و به کودکان امکان می‌دهند تا از طریق دعا یا ساخت محراب‌های کوچک، با سوگ خود ارتباط برقرار کنند.

فقدان‌های پردازش‌نشده ممکن است به مشکلات عاطفی مانند افسردگی، اضطراب، یا کاهش اعتمادبه‌نفس منجر شوند. فعالیت‌های این فصل با تمرکز بر مداخلات زودهنگام و پیشگیرانه، به کودکان کمک می‌کنند تا با احساسات خود مواجه شوند و از انباشت عاطفی جلوگیری کنند. این رویکرد، که مبتنی بر اصول درمان شناختی-رفتاری و بازی‌درمانی است، ابزارهای لازم برای مدیریت سوگ را در مراحل اولیه فقدان فراهم می‌کند.

نقش والدین و مراقبان در فرآیند سوگ کودکان حیاتی است. والدین به‌ عنوان حامیان عاطفی عمل می‌کنند و می‌توانند به کودکان کمک کنند تا احساسات خود را در محیطی امن بیان کنند. آموزش والدین در مورد چگونگی پاسخ به نیازهای عاطفی کودکان، از جمله گوش دادن فعال و ایجاد فضایی بدون قضاوت، تأثیرات مثبت قابل‌توجهی دارد.

برای مشاوره بهینه لازم است که تفاوت‌های فردی در تجربه سوگ کودکان، مانند شخصیت، سبک‌های مقابله‌ای، و پیشینه خانوادگی،‌ در طراحی مداخلات مورد توجه قرار گیرند.

برخی کودکان ممکن است به فعالیت‌های خلاقانه و هنری پاسخ بهتری دهند، در حالی که دیگران از فعالیت‌های حرکتی یا گروهی سود بیشتری می‌برند.
این کتاب با ارائه تنوع تا حدودی گسترده‌ از فعالیت‌ها، به والدین و مربیان امکان می‌دهد تا رویکردی متناسب با نیازهای هر کودک انتخاب کنند. این انعطاف‌پذیری، که ریشه در پژوهش‌های روان‌شناسی رشدی دارد، به کودکان کمک می‌کند تا سوگ را به شیوه‌ای که با ویژگی‌های فردی آن‌ها سازگار است، پردازش کنند.

تأثیر سوگ بر عملکرد تحصیلی و اجتماعی کودکان قابل‌توجه است. کودکان سوگوار ممکن است در مدرسه با مشکلاتی مانند کاهش تمرکز، افت عملکرد تحصیلی، یا انزوای اجتماعی مواجه شوند. فعالیت‌های این فصل، به‌ ویژه آن‌هایی که بر بیان عاطفی و تعامل اجتماعی تمرکز دارند، می‌توانند به کودکان کمک کنند تا این چالش‌ها را مدیریت کنند.
مداخلات مبتنی بر مدرسه، مانند گروه‌های حمایتی یا فعالیت‌های هنری، می‌توانند به‌عنوان مکملی برای فعالیت‌های خانگی عمل کنند و به کودکان کمک کنند تا در محیط‌های مختلف احساس حمایت شوند.
      

        در خوانش دوم این کتاب، این‌گونه می‌نویسم، این کتاب اثرگذار، نخستین‌ بار در سال ۲۰۱۱ به زبان عبری منتشر شد و ترجمه‌ی انگلیسی آن در سال ۲۰۱۴ به بازار آمد.

حراری، تاریخ‌دان اسرائیلی، با تلفیق تاریخ، انسان‌شناسی، زیست‌شناسی و فلسفه، روایتی از مسیر هومو ساپینس (انسان خردمند) از دوران پارینه‌سنگی تا قرن بیست‌ویکم ارائه می‌دهد.

باید اعتراف کرد، این کتاب به دلیل کاوش‌های عمیق و در عین حال قابل‌فهم، در میان مخاطبان عام و دانشگاهی شهرت جهانی یافته است و در بازار ایران هم این امر مشهود بوده‌است.

انسان خردمند، نه‌ تنها یک روایت تاریخی، بلکه پژوهشی فلسفی درباره‌ی نیروهای شناختی، فرهنگی و فناورانه‌ای است که جوامع انسانی را شکل داده‌اند و پرسش‌هایی درباره‌ی معنا، پیشرفت و آینده‌ی گونه‌ی ما مطرح می‌کند.
رویکرد میان‌رشته‌ای حراری، آگاهی را از منظر زیست‌شناسی تکاملی بررسی می‌کند، به ساخت واقعیت‌های اجتماعی توسط انسان می‌پردازد.

باید اذعان کرد که نگارش نوح حراری ایده‌های پیچیده را برای مخاطبان عام قابل‌فهم می‌کند، اما تعمیم‌های او گاهی از سوی متخصصان مورد نقد قرار گرفته است؛ با این حال، توانایی کتاب در تلفیق داده‌های تاریخی عظیم به روایتی منسجم، آن را به اثری برجسته در گفتمان فکری عمومی تبدیل کرده است.

تمرکز حراری بر زبان به‌ عنوان عامل اصلی، خطر ساده‌سازی فشارهای تکاملی چندوجهی، مانند استفاده از ابزار و سازمان اجتماعی، را در پی دارد.

انقلاب کشاورزی توسط حراری به‌ عنوان «بزرگ‌ترین فریب تاریخ» توصیف می‌شود، با این استدلال که گذار از شکارگری-گردآوری به کشاورزی، کار را افزایش داد، تنوع غذایی را کاهش داد و نابرابری‌های اجتماعی را تثبیت کرد.
ادعای جنجالی حراری، روایت‌های سنتی پیشرفت را به چالش می‌کشد و پیشنهاد می‌کند که کشاورزی انسان‌ها را در چرخه‌ای از مشقت و سلسله‌مراتب گرفتار کرد.
شواهد باستان‌شناختی، مانند مطالعات اسکلت‌ها که افزایش بیماری و سوءتغذیه را در جوامع اولیه‌ی کشاورزی نشان می‌دهند، از این دیدگاه حمایت می‌کنند.

انقلاب علمی، به گفته‌ی حراری، نتیجه‌ی هم‌افزایی علم، سرمایه‌داری و امپریالیسم بود که پیشرفت‌های فناورانه و اجتماعی بی‌سابقه‌ای را ممکن ساخت.

ترکیب گزاره‌های علمی حراری جذاب اما گاهی بیش از حد کلی است، مانند زمانی که ادعا می‌کند شادی مدرن از شادی شکارگران-گردآورندگان پیشی نگرفته است، ادعایی که روان‌شناسانی مانند استیون پینکر، با استدلال برای بهبودهای قابل‌ اندازه‌گیری در بهزیستی، به چالش می‌کشند.

با وجود این انتقادها، انسان خردمند در ارائه‌ی شواهد میان‌رشته‌ای به شکلی در دسترس برتری دارد و چارچوبی قوی برای درک تاریخ بشر از منظری علمی ارائه می‌دهد.
تعامل آن با پژوهش‌های تکاملی و انسان‌شناختی، اهمیت آن را در مباحث جاری درباره‌ی خاستگاه انسان و توسعه‌ی اجتماعی تضمین می‌کند.

سبک ادبی و نوشتاری نوح حراری یکی از نقاط قوت اصلی انسان خردمند است که با ترکیب روایت جذاب و تحلیل عمیق، ایده‌های پیچیده را در دسترس قرار می‌دهد.

ساختار کتاب، که حول چهار انقلاب سازمان‌دهی شده، روایتی منسجم ایجاد می‌کند و تاریخ گسترده‌ی هومو ساپینس را به داستانی جذاب تبدیل می‌سازد.

این رویکرد به تاریخ‌نگاران روایی شباهت دارد که از داستان‌گویی برای انسانی کردن فرآیندهای تاریخی بهره می‌برند و انسان خردمند را به اثری هم‌زمان دانشگاهی و عامه‌پسند تبدیل می‌کنند.

استفاده‌ی حراری از حکایت‌ها، مانند تصاویر خیالی از زندگی شکارگران یا مصرف‌کنندگان مدرن، مفاهیم انتزاعی را در تجربه‌های انسانی ملموس ریشه‌دار می‌کند. این تکنیک، شکاف بین دقت علمی و جذابیت عمومی را پر می‌کند.

لحن نویسنده، بین تحلیل بی‌طرف و طنز ظریف در نوسان است، به‌ویژه زمانی که ایدئولوژی‌هایی مانند سرمایه‌داری یا اومانیسم را نقد می‌کند. برای مثال، توصیف او از پول به‌ عنوان «داستانی» که جوامع را به هم پیوند می‌دهد، هم عمیق و هم جذاب است و خوانندگان را به بازنگری فرضیات روزمره دعوت می‌کند.

توانایی نگارشی نویسنده در ارتباط دادن داده‌های مختلف علمی به روایتی که هم حماسی و هم مورد پسند عام است، این کتاب را از تاریخ‌های خشک دانشگاهی متمایز می‌کند.
      

        این‌گونه می‌نویسم که این کتاب اثری کلاسیک و همه‌خوان در حوزه‌ی پژوهشی خود است که درآمد و مقدمه‌ای قابل‌فهم برای نظریه و عمل روایت درمانی ارائه می‌دهد.
این کتاب سومین کتابی است که درباره درمان روایی مطالعه کردم و جز کتاب‌های مناسب جهت آشنایی تخصصی تر با این درمان می‌باشد.

باید اشاره کرد که کتاب بر اساس رویکرد درمانی(روایت درمانی) که توسط مایکل وایت و دیوید اپستون پایه‌گذاری شده است، نوشته شده است.
نویسنده کتاب، شاگرد وایت بوده و آموزش‌های گسترده‌ای نزد او هم دیده است. این کتاب را به‌ عنوان راهنمایی برای مشاوران تازه‌کار و منبعی تأمل‌برانگیز برای درمانگران با تجربه نوشته است تا بتوانند اصول درمان روایی را در چارچوب‌های کاری خود ادغام کنند.

کتاب درمان روایی را در چارچوبی پست‌مدرن و سازه‌گرایی اجتماعی قرار می‌دهد و بر نقش محوری روایت‌های مراجعان در فرآیند درمان تأکید دارد.

نویسنده نشان می‌دهد که چگونه درمان روایی مشاوران را دعوت می‌کند تا از گفتمان‌های آسیب‌شناسانه فاصله بگیرند و در عوض، با استفاده از پرسش‌های هدایت‌شده و بازسازی روایت‌ها، به خلق روایت‌های توانمندساز کمک کنند.
این روش درمانی به افراد کمک می‌کند تا داستان‌های زندگی خود را بازنویسی کنند، معانی جدیدی خلق کنند، روایت‌های غالب مشکل‌ساز را به چالش بکشند و احساس توانمندی را تقویت کنند.

روایت‌درمانی بر این اصل استوار است که افراد با مشکلاتشان تعریف نمی‌شوند، بلکه داستان‌هایی که درباره خودشان تعریف می‌کنند، هویت آن‌ها را شکل می‌دهد. این داستان‌ها تحت تأثیر زمینه‌های فرهنگی، اجتماعی و خانوادگی شکل می‌گیرند.

اشاره کنم که این کتاب به دلیل وضوح در ارائه مفاهیم پیچیده بدون ساده‌سازی بیش‌ازحد، با اهمیت است.

از دیدگاه علمی، کتاب یک روش روان‌درمانی ارائه می‌دهد که بر پایه‌های نظری و تجربی به دست آمده از اتاق درمان استوار است.

نویسنده کتاب را در نه فصل سازمان‌دهی کرده است که با معرفی درمان روایی (فصل اول) و ایده‌های بنیادین آن (فصل دوم) آغاز می‌شود. این ایده‌ها ریشه در سازه‌گرایی و پسامدرنیسم دارند و دیدگاه‌های ذات‌گرایانه‌ را رد می‌کنند.
این رویکرد معتقد است که هویت‌ها و مشکلات افراد از طریق روایت‌هایی که درباره زندگی خود می‌سازند، شکل می‌گیرند.
پین با جزئیات توضیح می‌دهد که چگونه درمان روایی از تکنیک‌هایی مانند گفت‌وگوهای برون‌سازی (فصل سوم)، تشویق به دیدگاه‌های گسترده‌تر (فصل چهارم) و پرسش‌های هدفمند (فصل پنجم) استفاده می‌کند تا روایت‌های پر از مشکل را تجزیه کرده و روایت‌های جایگزینی را که بر توانمندی و تاب‌آوری تأکید دارند، خلق کند.

ارزش علمی این کتاب در ارائه نظام‌مند روش‌های درمانی، پشتیبانی‌شده با نمونه‌های موردی گسترده (فصول هشتم و نهم) نهفته است که کاربرد این روش را در زمینه‌هایی مانند افسردگی، بهبود از سوءاستفاده و مشاوره زوجین نشان می‌دهند.

استفاده از اسناد و شواهدِ درمانی (فصل ششم) و فرآیند گفتن و بازگفتن (فصل هفتم) به‌ عنوان مداخلاتی ساختاریافته ارائه شده‌اند که تغییرات قابل‌اندازه‌گیری در ادراکات و رفتارهای مراجعان را تسهیل می‌کنند.

باید اشاره داشت، اگرچه درمان روایی فاقد دقت کمی روش‌های شناختی-رفتاری است، تأکید کیفی آن بر معنا‌سازی با تحقیقات روان‌شناختی معاصر درباره هویت روایی، هم‌جهت می‌باشد. بنابراین، این متن پلی بین عمل بالینی و متون نظری ایجاد می‌کند و چارچوبی علمی برای مشاوران ارائه می‌دهد.

باید اشاره کرد که ساختار کتاب خود بازتاب‌دهنده فرآیند درمان روایی است و خوانندگان را از مفاهیم پایه به کاربردهای عملی در زمینه درمان هدایت می‌کند.

سبک نوشتاری نویسنده، برای دانشجویان قطعا مورد پسند خواهد بود، به‌گونه‌ای که ایده‌های پیچیده را بدون از دست دادن عمق، قابل‌فهم می‌سازد، به‌ ویژه در فصول هشتم و نهم، به‌ عنوان ابزاری روایی عمل می‌کند که خوانندگان را در تجربیات زیسته مراجعان غرق می‌کند و نشان می‌دهد که چگونه داستان‌ها در درمان بازسازی می‌شوند.
این نمونه‌ها به‌ عنوان خرده‌روایت‌هایی عمل می‌کنند که اصل مهم کتاب را منعکس می‌کنند: داستان‌گویی عملی تحول‌آفرین است؛…

از منظر فلسفی، کتاب پین ریشه در پسامدرنیسم، پساساختارگرایی و سازه‌گرایی اجتماعی دارد و با جریان‌های کلیدی فلسفه‌در دهه‌های اخیر هم‌راستا است.

نویسنده توضیح می‌دهد که چگونه درمان روایی مفروضات مدرنیستی درباره هویت‌های ثابت و حقایق جهانی را به چالش می‌کشد(فصل دوم).

این رویکرد معتقد است که مشکلات ذاتی افراد نیستند، بلکه از طریق روایت‌های اجتماعی و فرهنگی ساخته می‌شوند، دیدگاهی که با نقدهای فلسفی بر ذات‌گرایی هم‌سو می‌باشد.

تأکید نویسنده بر تجزیه روایت‌های «پر از مشکل» و پرورش «نتایج منحصربه‌فرد» نشان‌دهنده تعهدی پساساختارگرایانه به بی‌ثبات کردن روایت‌های غالب و ایجاد فضا برای صداهای به حاشیه رانده‌شده است.

نکته قابل توجه این است که کتاب علاوه بر سویه‌های علمی و درمانی، ملاحظات اخلاقی و سیاسی نیز دارد که با فلسفه‌های عدالت‌محور اجتماعی هم‌خوانی دارد، به‌ ویژه آن‌هایی که بر توانمندسازی و در برگیری هرچه بیشتر افراد از اقشار مختلف در عمل درمانی تأکید دارند.

از نکات جالب و در راستای تطبیقی دیدن نتایج علوم مختلف در حوزه‌‌ی علوم انسانی که باید گفت، این است که روایت درمانی با تشویق درمان‌جویان به بازسازی روایت‌هایشان، نوعی عمل هرمنوتیکی را اجرا می‌کند که معنا را در همکاری با مراجع در نزدیک‌ترین زمان حال که امکان وقوع دارد، تفسیر و بازسازی می‌کند.

گفت‌وگو و فهم متقابل بین درمان‌گر و درمان‌جو که با کمک رابطه‌ی درمانی در فضای درمان روایی ایجاد می‌شود، شبیه مواجهه‌ی عالِم علوم انسانی با متن چاپی پیش‌رو می‌باشد.
      

        این‌گونه می‌نویسم که این کتاب هم از منابع مورد مطالعه بنده و محل ارجاع در یک همکاری مشترک در نگارش کتابی در همین حوزه می‌باشد.

اشاره می‌کنم که در شرایط سوگ و بحران، مداخلات روان‌شناختی و اجتماعی به‌عنوان ابزارهای کلیدی در تسهیل فرآیند بهبودی دانش‌آموزان نقش مهمی ایفا می‌کنند.
این مداخلات، به‌ ویژه اگر به‌ صورت زودهنگام اجرا شوند، می‌توانند از بروز مشکلات جدی روان‌شناختی جلوگیری کرده و به کودکانی که با احساسات پیچیده‌ای نظیر غم، خشم یا گیجی مواجه هستند، کمک کنند تا این احساسات را به شیوه‌ای مؤثر مدیریت کنند.

برای دستیابی به تأثیر بیشتر، این مداخلات باید با در نظر گرفتن سن، وضعیت رشدی و ویژگی‌های فرهنگی دانش‌آموزان طراحی شوند، به‌ویژه برای کودکان کوچک‌تر، استفاده از تکنیک‌هایی مانند بازی‌درمانی یا فعالیت‌های هنری می‌تواند فضایی خلاقانه و غیرتهدیدکننده برای بیان احساسات فراهم کند.

نویسنده کتاب اشاره می‌کند که بهره‌گیری از مدل‌های درمانی متمرکز بر احساسات، مانند درمان مبتنی بر ذهن‌آگاهی، می‌تواند به دانش‌آموزان سوگوار کمک کند تا توانایی مواجهه با احساسات خود را تقویت کرده و بدون سرکوب آن‌ها، به‌طور مؤثر با آن‌ها کنار بیایند.

هم‌چنین اشاره می‌کنم که روش‌های مبتنی بر ذهن‌آگاهی می‌توانند به کاهش استرس و اضطراب در کودکان و نوجوانان داغدار کمک کرده و مهارت‌های لازم برای واکنش بهتر به تجربه‌های منفی را در آن‌ها پرورش دهند. این مداخلات باید در محیطی مناسب و با حضور متخصصان روان‌شناسی اجرا شوند تا اثربخشی آن‌ها به حداکثر برسد.

مدارس به دلیل دسترسی گسترده به کودکان و نقش آن‌ها به‌عنوان مراکز اجتماعی، محیطی ایده‌آل برای پیشگیری اولیه و مداخله هستند. 

برنامه‌های آموزش رویارویی با فقدان در مدارس، می‌توانند با کاهش اضطراب مرگ، پیشگیری از خودکشی، و ارتقای هوش عاطفی، به سلامت روان دانش‌آموزان کمک کنند.
این برنامه‌ها به ‌ویژه در دوران کودکی و نوجوانی که فرد به‌شدت تحت تأثیر تجربیات عاطفی قرار دارد، مدارس می‌توانند محلی برای رشد و مقابله با تجربیات تلخ باشند.
از این رو، غربالگری و پیگیری‌های روان‌شناختی در مدارس در زمان وقوع بحران‌ها می‌تواند به جلوگیری از پیامدهای منفی درازمدت و تسهیل فرآیند درمان کمک کند.

فقدان آموزش مناسب می‌تواند به انزوای عاطفی، رفتارهای پرخطر، یا حتی خودکشی منجر شود، که دومین علت اصلی مرگ در میان افراد 15 تا 29 ساله در جهان است.

گفت‌وگو درباره مرگ و فقدان اغلب به دلیل تابوهای فرهنگی یا ترس از برانگیختن احساسات منفی در خانواده‌ها نادیده گرفته می‌شود. با این حال، عادی‌سازی این گفت‌وگوها می‌تواند اضطراب را کاهش داده و آمادگی عاطفی را افزایش دهد.
والدین می‌توانند با فرزندان خود درباره مرگ به‌صورت متناسب با سن آن‌ها صحبت کنند، مثلاً با استفاده از داستان‌های ساده یا بازی‌های آموزشی برای کودکان خردسال، که به آن‌ها کمک می‌کند مرگ را به‌عنوان بخشی طبیعی از زندگی بپذیرند.

زمینه‌های فرهنگی و خانوادگی نقش مهمی در نحوه واکنش کودکان به فقدان ایفا می‌کنند. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که هنجارهای مذهبی و سنت‌های خانوادگی شیوه ابراز غم را تعیین می‌کنند و مشاوران باید به این شرایط توجه داشته باشند.
      

        کتاب را در سال‌های قبل در دوران کارشناسی مطالعه کرده بودم.
در مورد آن این‌گونه می‌نویسم که در فضای فکری مسلط بر دنیای روانشناسی که از رویکرد روان‌پویشی به نسبت فاصله گرفته بود، در سال ۱۹۹۶، فرانک سالووی این کتاب را منتشر کرد و در آن استدلالی تکاملی برای تأثیرات ترتیب تولد بر شخصیت ارائه داد.

او نوشت که خواهر و برادرها برای منبع مهم و اغلب کمیاب محبت و توجه والدین، با یکدیگر رقابت می‌کنند. موفقیت کودکان در این رقابت، راهبردهایی را منعکس می‌کند که بر شخصیت آنها تأثیر می‌گذارد و جایگاه ترتیب تولد، این صفات شخصیت راهبردی را پیش‌بینی می‌کند. 

سالووی در تأیید نظریه آلفرد آدلر اظهار داشت که فرزندان اول احتمالاً پیشرفت‌گرا، مضطرب و همنوا می‌شوند، در حالی که فرزندان بعدی بیشتر مخاطره‌جو، تجربه‌پذیر و مبتکر هستند و وضع موجود را رد می‌کنند. در مجموع، آنها باید روشی برای جلب محبت والدین خود پیدا کنند که با روش هم‌خواهر و برادرهای بزرگ‌تر متفاوت باشد. 

در واقع، تحلیل تاریخی سالووی نشان داد که دانشمندانی که فرزند دوم بودند، به احتمال بسیار بیشتری نظریه‌های جدید رادیکال را که برای اولین بار مطرح می‌شدند، می‌پذیرفتند. فرزندان اول به احتمال بیشتری به نظریه‌های متعارفی که قبلاً جا افتاده‌اند، می‌چسبند.

گرچه از سالووی به خاطر روش تحقیق او انتقاد شده است، او داده‌های زندگی‌نامه‌ای را در مورد افراد تاریخی گردآوری کرد. با این حال، کتاب او جان تازه‌ای به پژوهش ترتیب تولد داد و از زمان انتشار آن، تحقیقات بهتری برای آزمودن پیش‌بینی‌های آلفرد آدلر انجام شده‌اند. 

در مجموع، طرح‌های پژوهشی بین‌خانوادگی که در آن افراد خانواده‌های مختلف مقایسه می‌شوند، نظریه آدلر را تأیید نمی‌کنند؛ شاید به این دلیل که در این نوع تحقیقات کنترل کردن چندین متغیر که خانواده‌ها را از هم متمایز می‌کنند، دشوار است.
در طرح‌های پژوهش درون‌خانواده، از پاسخ‌دهنده‌ها خواسته می‌شود خود را با خواهر و برادرهای خویش مقایسه کنند و این تحقیقات نظریه آدلر را تأیید می‌کنند.
      

        کتاب را در سال‌های قبل در دوران کارشناسی مطالعه کرده بودم.
در مورد آن این‌گونه می‌نویسم که در فضای فکری مسلط بر دنیای روانشناسی که از رویکرد روان‌پویشی به نسبت فاصله گرفته بود، در سال ۱۹۹۶، فرانک سالووی این کتاب را منتشر کرد و در آن استدلالی تکاملی برای تأثیرات ترتیب تولد بر شخصیت ارائه داد.

او نوشت که خواهر و برادرها برای منبع مهم و اغلب کمیاب محبت و توجه والدین، با یکدیگر رقابت می‌کنند. موفقیت کودکان در این رقابت، راهبردهایی را منعکس می‌کند که بر شخصیت آنها تأثیر می‌گذارد و جایگاه ترتیب تولد، این صفات شخصیت راهبردی را پیش‌بینی می‌کند. 

سالووی در تأیید نظریه آلفرد آدلر اظهار داشت که فرزندان اول احتمالاً پیشرفت‌گرا، مضطرب و همنوا می‌شوند، در حالی که فرزندان بعدی بیشتر مخاطره‌جو، تجربه‌پذیر و مبتکر هستند و وضع موجود را رد می‌کنند. در مجموع، آنها باید روشی برای جلب محبت والدین خود پیدا کنند که با روش هم‌خواهر و برادرهای بزرگ‌تر متفاوت باشد. 

در واقع، تحلیل تاریخی سالووی نشان داد که دانشمندانی که فرزند دوم بودند، به احتمال بسیار بیشتری نظریه‌های جدید رادیکال را که برای اولین بار مطرح می‌شدند، می‌پذیرفتند. فرزندان اول به احتمال بیشتری به نظریه‌های متعارفی که قبلاً جا افتاده‌اند، می‌چسبند.

گرچه از سالووی به خاطر روش تحقیق او انتقاد شده است، او داده‌های زندگی‌نامه‌ای را در مورد افراد تاریخی گردآوری کرد. با این حال، کتاب او جان تازه‌ای به پژوهش ترتیب تولد داد و از زمان انتشار آن، تحقیقات بهتری برای آزمودن پیش‌بینی‌های آلفرد آدلر انجام شده‌اند. 

در مجموع، طرح‌های پژوهشی بین‌خانوادگی که در آن افراد خانواده‌های مختلف مقایسه می‌شوند، نظریه آدلر را تأیید نمی‌کنند؛ شاید به این دلیل که در این نوع تحقیقات کنترل کردن چندین متغیر که خانواده‌ها را از هم متمایز می‌کنند، دشوار است.
در طرح‌های پژوهش درون‌خانواده، از پاسخ‌دهنده‌ها خواسته می‌شود خود را با خواهر و برادرهای خویش مقایسه کنند و این تحقیقات نظریه آدلر را تأیید می‌کنند.
      

        نگاه‌ات نیست می‌ترسم خمارِ رفته برگردد 
به فنجانم دوباره زهرمار رفته برگردد

قرار ما به دلتنگی نبود و نیست بعد از این 
نباید روزهای بی‌قرارِ رفته برگردد

دوباره مثلِ صیادی که صید از دست او رفته 
به غصه می‌نشینم تا شکارِ رفته برگردد

تماشایی ندارد غربت آیینه بعد از تو 
به آیینه بگو باید غبارِ رفته برگردد

شبیه آن کسی که مالِ خود را ناگهانی باخت 
تقلا می‌کنم دار و ندار رفته برگردد

دخیلی بر تمام ریل‌های شهر می‌بندم 
توکل بر خدا شاید قطار رفته برگردد؛…