این‌گونه می‌نویسم که این کتاب از این جهت که در رابطه با اثرات فرهنگی و دینی خاص کشورهای اسلامی به موضوع درمان سوگ در کودکان پرداخته بود، برایم در تحقیق و پژوهش با اهمیت بود، اما در پرداختن به امور معمول این درمان در سطح متوسط و معمولی دسته‌بندی خواهد شد.

حوادث و بلایا، مانند زلزله، سیل، یا فقدان عزیزان، تأثیرات عمیقی بر سلامت روان کودکان دارند و می‌توانند به بروز اختلالاتی نظیر اضطراب، افسردگی، و اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) منجر شوند. این تأثیرات در کودکان به دلیل آسیب‌پذیری رشدی آن‌ها می‌تواند شدیدتر باشد و نیازمند مداخلات متناسب با زمینه فرهنگی است.

در جوامع اسلامی، فرهنگ دینی به‌ عنوان یک چارچوب معنوی و اجتماعی نقش کلیدی در پردازش تجارب تروماتیک ایفا می‌کند و می‌تواند به‌عنوان منبعی برای انعطاف‌پذیری روان‌شناختی عمل کند.

در پرداختن به بحث روان‌درمانی در رابطه با سوگ و تروما، درک چارچوب‌های فرهنگی نه‌تنها به شناسایی واکنش‌های عاطفی کودکان کمک می‌کند، بلکه امکان طراحی مداخلات درمانی مؤثر و همخوان با ارزش‌ها و باورهای جامعه را فراهم می‌سازد.

در کشورهای اسلامی یا دیگر فرهنگ‌های متوجه به مذهب و معنویت، مناسک اسلامی، از جمله دعا، تلاوت قرآن، و مراسم سوگواری جمعی، ابزارهای مؤثری برای تسکین روان‌شناختی کودکان در مواجهه با تروما و سوگ هستند.

مناسک با تقویت حس انسجام اجتماعی و حمایت عاطفی، به کاهش احساس انزوا و بهبود سلامت روان کمک می‌کنند. برای مثال، مراسم عزاداری اسلامی، مانند مراسم چهلم یا یادبود، فضایی برای ابراز احساسات و دریافت حمایت جمعی فراهم می‌کند که می‌تواند اثرات منفی تروما را در کودکان کاهش دهد.

دعا و ذکر به‌ عنوان تکنیک‌های معنوی، با ایجاد حس آرامش و امید، می‌توانند علائم اضطراب و افسردگی را در کودکان تسکین دهند، تحقیقات اخیر نشان داده‌اند که مشارکت در مناسک دینی، به‌ویژه در کودکان، می‌تواند با افزایش احساس تعلق به جامعه و تقویت خودکارآمدی، به بهبود سلامت روان کمک کند.

چارچوب‌های فرهنگی اسلامی، مانند تأکید بر صبر، توکل، و پذیرش خواست الهی، به کودکان کمک می‌کنند تا معنای مثبتی به تجارب دشوار خود ببخشند و از این طریق به رشد پس از تروما دست یابند. برای مثال، باور به اینکه سختی‌ها بخشی از برنامه الهی هستند و می‌توانند به رشد معنوی منجر شوند، به کودکان امکان می‌دهد تا با احساس درماندگی مقابله کنند و انعطاف‌پذیری روان‌شناختی بیشتری نشان دهند.

مطالعات جدید نشان می‌دهند که این چارچوب‌های معنوی در جوامع اسلامی می‌توانند به‌ عنوان مکانیزم‌های مقابله‌ای مؤثر عمل کنند و حتی در کودکان خردسال به کاهش نشانه‌های PTSD کمک کنند.
با این حال، اثربخشی این چارچوب‌ها به میزان زیادی به نحوه ادغام آن‌ها در مداخلات درمانی بستگی دارد.
درمانگران باید با فرهنگ اسلامی و نقش آن در سلامت روان آشنا باشند تا بتوانند رویکردهایی متناسب با نیازهای کودکان طراحی کنند.

یکی از جنبه‌های کمتر بررسی‌شده، نقش خانواده و والدین در تقویت تأثیر مناسک و باورهای دینی بر سلامت روان کودکان است. در جوامع اسلامی، خانواده‌ها اغلب به‌عنوان واسطه‌های اصلی در انتقال ارزش‌های دینی و حمایت عاطفی عمل می‌کنند. برای مثال، والدینی که خود از مناسک دینی برای مقابله با استرس استفاده می‌کنند، می‌توانند الگوهای مثبتی برای کودکان فراهم کنند و به آن‌ها کمک کنند تا مهارت‌های مقابله‌ای مبتنی بر دین را بیاموزند. علاوه بر این، برنامه‌های مداخله‌ای که خانواده‌ها را در فرآیند درمان کودکان درگیر می‌کنند، می‌توانند اثربخشی بیشتری داشته باشند، به‌ویژه در جوامعی که روابط خانوادگی نقش محوری دارند.

در نتیجه، تأثیر حوادث و بلایا بر سلامت روان کودکان در جوامع اسلامی باید با در نظر گرفتن نقش فرهنگ و مناسک دینی بررسی شود. این عوامل نه‌ تنها به کودکان کمک می‌کنند تا با سوگ و تروما کنار بیایند، بلکه می‌توانند به‌ عنوان منابعی برای رشد روان‌شناختی و انعطاف‌پذیری عمل کنند.

متخصصان سلامت روان باید با ادغام این عناصر فرهنگی در برنامه‌های درمانی، رویکردی جامع و متناسب با زمینه فرهنگی ارائه دهند. این رویکرد نه‌تنها اثربخشی مداخلات را افزایش می‌دهد، بلکه به کودکان کمک می‌کند تا از طریق ارتباط با جامعه و باورهای دینی، به بهبودی پایدار دست یابند.
      

        این‌گونه می‌نویسم که خانواده‌درمانی، خانواده را به عنوان یک سیستم در نظر می‌گیرد. وقتی خانواده را به عنوان یک سیستم ببینیم، می‌توانیم پویایی خاصی را در میان اعضای آن فعال کنیم که این پویایی به رفع مشکلات و موانع بر سر مسیر رشد خانواده و ارضای هر چه بهتر نیازهای اعضای آن منجر می‌شود.
ساختار و کارکرد خانواده دو جزء اصلی تشکیل‌دهنده آن هستند.

ساختار به مجموعه نقش‌ها، قواعد و انتظارات گفته و ناگفته درون سیستم خانواده اطلاق می‌شود. مهم‌ترین کارکردهای خانواده شامل تولید مثل، اجتماعی کردن اعضا، انتقال فرهنگ، حفظ سلامت و التیام بخشی، انتقال دانش، حمایت و حفاظت، و تسهیل رشد است. خانواده‌ای که این کارکردها را داشته باشد، خانواده‌ای با کارکرد سالم محسوب می‌شود؛ اما این کارکردها باید از طریق فرآیند سالمی رخ دهند.

خانواده‌درمانی نوعی نهضت روان‌درمانی است که از مکاتب و سنت‌های فکری متعدد تشکیل شده و تحت تأثیر قرار گرفته است. این مکاتب بر اساس میزان تأکیدشان بر سه جنبه خانواده، یعنی (۱) الگوهای رفتاری تداوم‌بخش مشکل، (۲) نظام باورها و روایت‌های ذهنی مشکل‌آفرین و محدودکننده، و (۳) عوامل تاریخچه‌ای و زمینه‌ساز برای بروز مشکل، به دسته‌های گوناگونی تقسیم می‌شوند.

خانواده‌درمانی با این پیش‌فرض شروع به رشد کرد که علی‌رغم تأکید رویکردهای غالب، مشکلات اساسی افراد ریشه در روابط بین‌فردی آنها دارد و نه مسائل درون‌روانی که مورد تأکید رویکردهای روان‌پویشی فردمدار و دارو محور بود.

نظریه سیستم‌ها بیان می‌دارد که یک سیستم دارای اعضایی است که این اعضا روابط و تعاملات گاهی پیچیده‌ای با یکدیگر دارند و دارای مرزها و محدوده‌های مشخصی هستند که سیستم را از دیگر سیستم‌ها و زیرسیستم‌های درون آن متمایز می‌کند.

یک سیستم کارآمد با مرزهای مشخص خود برای حفظ بقایش، ورودی و خروجی تعیین می‌کند تا انرژی در جریان باشد؛ اما این ورودی و خروجی را کنترل کرده و به هر چیزی اجازه ورود و خروج نمی‌دهد.
سیستمی کارآمد است که با مصرف حداقل انرژی، بیشترین کارآیی و نتیجه را به همراه داشته باشد. اگر با کم شدن یا اضافه شدن یک عضو یا جزئی از سیستم، کارآیی آن تغییر نکند، به معنای طراحی و نقص آن سیستم است.

خانواده‌ای کارآمد، خانواده‌ای است که به هر فرد متناسب با چرخه زندگی مختص خود خدمات ارائه دهد. برای فهم خانواده لازم است مفهوم چرخه زندگی و کارکرد هر فرد در این چرخه به درستی درک شود.
      

        این‌گونه می‌نویسم که سوگ یکی از پیچیده‌ترین تجربیات عاطفی و احساسی است که کودکان ممکن است با آن روبه‌رو شوند و تأثیرات عمیقی بر رشد عاطفی، اجتماعی و شناختی آن‌ها دارد. این کتاب هم سعی دارد با رویکردی عمل‌گرایانه‌تر به این امر بپردازد.

کتاب از این جهت که تالیفی می‌باشد، شایدخلاقیت و نکته خاصی در فرآیند پرداختن به سوگ نداشته باشد، اما گام عملی آن به نظرم با اهمیت بوده است.

درک مرگ و فقدان در کودکان به سن، مرحله رشد و زمینه فرهنگی آن‌ها بستگی دارد. کودکان خردسال (۲ تا ۵ سال) معمولاً مرگ را موقتی می‌دانند و ممکن است بپرسند: «آیا او برمی‌گردد؟» در حالی که کودکان بزرگ‌تر (۶ تا ۱۲ سال) به تدریج مفهوم دائمی بودن فقدان را درک می‌کنند و با احساساتی چون خشم و گناه دست و پنجه نرم می‌کنند. این تفاوت‌های رشدی نیازمند مداخلات مناسب برای کمک به شناسایی و بیان احساسات است.

در این کتاب، فعالیت‌های مبتنی بر شواهد ارائه می‌شود که به کودکان کمک می‌کند تا با سوگ کنار بیایند و حس امنیت را تجربه کنند.
از آن‌جایی که کودکان به دلیل محدودیت‌های کلامی و شناختی قادر به بیان احساسات پیچیده نیستند، فعالیت‌های مبتنی بر بازی، هنر و حرکت به آن‌ها این امکان را می‌دهد تا غیرکلامی با احساسات خود ارتباط برقرار کنند.

مشارکت والدین یا مراقبان نیز حس حمایت و همبستگی را تقویت می‌کند که برای کاهش اضطراب و بهبود تاب‌آوری عاطفی ضروری است.

حفظ ارتباط معنوی با فرد متوفی یکی از نیازهای اساسی کودکان سوگوار است. فعالیت‌هایی مانند ساخت جعبه خاطرات یا نوشتن نامه به کودکان کمک می‌کند تا حس تداوم و معنا را در زندگی خود تجربه کنند.
پژوهش‌ها نشان داده‌اند که فعالیت‌های روایت‌محور می‌توانند احساس کنترل و آرامش را در کودکان تقویت کنند.

سوگ می‌تواند به شکل‌های مختلفی مانند اضطراب و اختلالات خواب در کودکان ظاهر شود. تکنیک‌های ذهن‌آگاهی و آرام‌سازی، مانند تنفس آگاهانه، به کاهش این علائم کمک می‌کنند و به کودکان امکان می‌دهند تا احساسات خود را تنظیم کنند. همچنین، فعالیت‌های گروهی مانند داستان‌سرایی مشترک نقش مهمی در کاهش احساس انزوا و تقویت حس تعلق دارند.

فرهنگ و زمینه‌های اجتماعی تأثیر عمیقی بر نحوه تجربه سوگ در کودکان دارند. آیین‌ها و رسوم مرتبط با مرگ به کودکان کمک می‌کنند تا فقدان را در چارچوبی معنادار درک کنند. فعالیت‌های معنوی و آیینی با حساسیت‌های فرهنگی سازگار شده‌اند و به کودکان امکان می‌دهند تا از طریق دعا یا ساخت محراب‌های کوچک، با سوگ خود ارتباط برقرار کنند.

فقدان‌های پردازش‌نشده ممکن است به مشکلات عاطفی مانند افسردگی، اضطراب، یا کاهش اعتمادبه‌نفس منجر شوند. فعالیت‌های این فصل با تمرکز بر مداخلات زودهنگام و پیشگیرانه، به کودکان کمک می‌کنند تا با احساسات خود مواجه شوند و از انباشت عاطفی جلوگیری کنند. این رویکرد، که مبتنی بر اصول درمان شناختی-رفتاری و بازی‌درمانی است، ابزارهای لازم برای مدیریت سوگ را در مراحل اولیه فقدان فراهم می‌کند.

نقش والدین و مراقبان در فرآیند سوگ کودکان حیاتی است. والدین به‌ عنوان حامیان عاطفی عمل می‌کنند و می‌توانند به کودکان کمک کنند تا احساسات خود را در محیطی امن بیان کنند. آموزش والدین در مورد چگونگی پاسخ به نیازهای عاطفی کودکان، از جمله گوش دادن فعال و ایجاد فضایی بدون قضاوت، تأثیرات مثبت قابل‌توجهی دارد.

برای مشاوره بهینه لازم است که تفاوت‌های فردی در تجربه سوگ کودکان، مانند شخصیت، سبک‌های مقابله‌ای، و پیشینه خانوادگی،‌ در طراحی مداخلات مورد توجه قرار گیرند.

برخی کودکان ممکن است به فعالیت‌های خلاقانه و هنری پاسخ بهتری دهند، در حالی که دیگران از فعالیت‌های حرکتی یا گروهی سود بیشتری می‌برند.
این کتاب با ارائه تنوع تا حدودی گسترده‌ از فعالیت‌ها، به والدین و مربیان امکان می‌دهد تا رویکردی متناسب با نیازهای هر کودک انتخاب کنند. این انعطاف‌پذیری، که ریشه در پژوهش‌های روان‌شناسی رشدی دارد، به کودکان کمک می‌کند تا سوگ را به شیوه‌ای که با ویژگی‌های فردی آن‌ها سازگار است، پردازش کنند.

تأثیر سوگ بر عملکرد تحصیلی و اجتماعی کودکان قابل‌توجه است. کودکان سوگوار ممکن است در مدرسه با مشکلاتی مانند کاهش تمرکز، افت عملکرد تحصیلی، یا انزوای اجتماعی مواجه شوند. فعالیت‌های این فصل، به‌ ویژه آن‌هایی که بر بیان عاطفی و تعامل اجتماعی تمرکز دارند، می‌توانند به کودکان کمک کنند تا این چالش‌ها را مدیریت کنند.
مداخلات مبتنی بر مدرسه، مانند گروه‌های حمایتی یا فعالیت‌های هنری، می‌توانند به‌عنوان مکملی برای فعالیت‌های خانگی عمل کنند و به کودکان کمک کنند تا در محیط‌های مختلف احساس حمایت شوند.
      

        در خوانش دوم این کتاب، این‌گونه می‌نویسم، این کتاب اثرگذار، نخستین‌ بار در سال ۲۰۱۱ به زبان عبری منتشر شد و ترجمه‌ی انگلیسی آن در سال ۲۰۱۴ به بازار آمد.

حراری، تاریخ‌دان اسرائیلی، با تلفیق تاریخ، انسان‌شناسی، زیست‌شناسی و فلسفه، روایتی از مسیر هومو ساپینس (انسان خردمند) از دوران پارینه‌سنگی تا قرن بیست‌ویکم ارائه می‌دهد.

باید اعتراف کرد، این کتاب به دلیل کاوش‌های عمیق و در عین حال قابل‌فهم، در میان مخاطبان عام و دانشگاهی شهرت جهانی یافته است و در بازار ایران هم این امر مشهود بوده‌است.

انسان خردمند، نه‌ تنها یک روایت تاریخی، بلکه پژوهشی فلسفی درباره‌ی نیروهای شناختی، فرهنگی و فناورانه‌ای است که جوامع انسانی را شکل داده‌اند و پرسش‌هایی درباره‌ی معنا، پیشرفت و آینده‌ی گونه‌ی ما مطرح می‌کند.
رویکرد میان‌رشته‌ای حراری، آگاهی را از منظر زیست‌شناسی تکاملی بررسی می‌کند، به ساخت واقعیت‌های اجتماعی توسط انسان می‌پردازد.

باید اذعان کرد که نگارش نوح حراری ایده‌های پیچیده را برای مخاطبان عام قابل‌فهم می‌کند، اما تعمیم‌های او گاهی از سوی متخصصان مورد نقد قرار گرفته است؛ با این حال، توانایی کتاب در تلفیق داده‌های تاریخی عظیم به روایتی منسجم، آن را به اثری برجسته در گفتمان فکری عمومی تبدیل کرده است.

تمرکز حراری بر زبان به‌ عنوان عامل اصلی، خطر ساده‌سازی فشارهای تکاملی چندوجهی، مانند استفاده از ابزار و سازمان اجتماعی، را در پی دارد.

انقلاب کشاورزی توسط حراری به‌ عنوان «بزرگ‌ترین فریب تاریخ» توصیف می‌شود، با این استدلال که گذار از شکارگری-گردآوری به کشاورزی، کار را افزایش داد، تنوع غذایی را کاهش داد و نابرابری‌های اجتماعی را تثبیت کرد.
ادعای جنجالی حراری، روایت‌های سنتی پیشرفت را به چالش می‌کشد و پیشنهاد می‌کند که کشاورزی انسان‌ها را در چرخه‌ای از مشقت و سلسله‌مراتب گرفتار کرد.
شواهد باستان‌شناختی، مانند مطالعات اسکلت‌ها که افزایش بیماری و سوءتغذیه را در جوامع اولیه‌ی کشاورزی نشان می‌دهند، از این دیدگاه حمایت می‌کنند.

انقلاب علمی، به گفته‌ی حراری، نتیجه‌ی هم‌افزایی علم، سرمایه‌داری و امپریالیسم بود که پیشرفت‌های فناورانه و اجتماعی بی‌سابقه‌ای را ممکن ساخت.

ترکیب گزاره‌های علمی حراری جذاب اما گاهی بیش از حد کلی است، مانند زمانی که ادعا می‌کند شادی مدرن از شادی شکارگران-گردآورندگان پیشی نگرفته است، ادعایی که روان‌شناسانی مانند استیون پینکر، با استدلال برای بهبودهای قابل‌ اندازه‌گیری در بهزیستی، به چالش می‌کشند.

با وجود این انتقادها، انسان خردمند در ارائه‌ی شواهد میان‌رشته‌ای به شکلی در دسترس برتری دارد و چارچوبی قوی برای درک تاریخ بشر از منظری علمی ارائه می‌دهد.
تعامل آن با پژوهش‌های تکاملی و انسان‌شناختی، اهمیت آن را در مباحث جاری درباره‌ی خاستگاه انسان و توسعه‌ی اجتماعی تضمین می‌کند.

سبک ادبی و نوشتاری نوح حراری یکی از نقاط قوت اصلی انسان خردمند است که با ترکیب روایت جذاب و تحلیل عمیق، ایده‌های پیچیده را در دسترس قرار می‌دهد.

ساختار کتاب، که حول چهار انقلاب سازمان‌دهی شده، روایتی منسجم ایجاد می‌کند و تاریخ گسترده‌ی هومو ساپینس را به داستانی جذاب تبدیل می‌سازد.

این رویکرد به تاریخ‌نگاران روایی شباهت دارد که از داستان‌گویی برای انسانی کردن فرآیندهای تاریخی بهره می‌برند و انسان خردمند را به اثری هم‌زمان دانشگاهی و عامه‌پسند تبدیل می‌کنند.

استفاده‌ی حراری از حکایت‌ها، مانند تصاویر خیالی از زندگی شکارگران یا مصرف‌کنندگان مدرن، مفاهیم انتزاعی را در تجربه‌های انسانی ملموس ریشه‌دار می‌کند. این تکنیک، شکاف بین دقت علمی و جذابیت عمومی را پر می‌کند.

لحن نویسنده، بین تحلیل بی‌طرف و طنز ظریف در نوسان است، به‌ویژه زمانی که ایدئولوژی‌هایی مانند سرمایه‌داری یا اومانیسم را نقد می‌کند. برای مثال، توصیف او از پول به‌ عنوان «داستانی» که جوامع را به هم پیوند می‌دهد، هم عمیق و هم جذاب است و خوانندگان را به بازنگری فرضیات روزمره دعوت می‌کند.

توانایی نگارشی نویسنده در ارتباط دادن داده‌های مختلف علمی به روایتی که هم حماسی و هم مورد پسند عام است، این کتاب را از تاریخ‌های خشک دانشگاهی متمایز می‌کند.
      

        این‌گونه می‌نویسم که این کتاب اثری کلاسیک و همه‌خوان در حوزه‌ی پژوهشی خود است که درآمد و مقدمه‌ای قابل‌فهم برای نظریه و عمل روایت درمانی ارائه می‌دهد.
این کتاب سومین کتابی است که درباره درمان روایی مطالعه کردم و جز کتاب‌های مناسب جهت آشنایی تخصصی تر با این درمان می‌باشد.

باید اشاره کرد که کتاب بر اساس رویکرد درمانی(روایت درمانی) که توسط مایکل وایت و دیوید اپستون پایه‌گذاری شده است، نوشته شده است.
نویسنده کتاب، شاگرد وایت بوده و آموزش‌های گسترده‌ای نزد او هم دیده است. این کتاب را به‌ عنوان راهنمایی برای مشاوران تازه‌کار و منبعی تأمل‌برانگیز برای درمانگران با تجربه نوشته است تا بتوانند اصول درمان روایی را در چارچوب‌های کاری خود ادغام کنند.

کتاب درمان روایی را در چارچوبی پست‌مدرن و سازه‌گرایی اجتماعی قرار می‌دهد و بر نقش محوری روایت‌های مراجعان در فرآیند درمان تأکید دارد.

نویسنده نشان می‌دهد که چگونه درمان روایی مشاوران را دعوت می‌کند تا از گفتمان‌های آسیب‌شناسانه فاصله بگیرند و در عوض، با استفاده از پرسش‌های هدایت‌شده و بازسازی روایت‌ها، به خلق روایت‌های توانمندساز کمک کنند.
این روش درمانی به افراد کمک می‌کند تا داستان‌های زندگی خود را بازنویسی کنند، معانی جدیدی خلق کنند، روایت‌های غالب مشکل‌ساز را به چالش بکشند و احساس توانمندی را تقویت کنند.

روایت‌درمانی بر این اصل استوار است که افراد با مشکلاتشان تعریف نمی‌شوند، بلکه داستان‌هایی که درباره خودشان تعریف می‌کنند، هویت آن‌ها را شکل می‌دهد. این داستان‌ها تحت تأثیر زمینه‌های فرهنگی، اجتماعی و خانوادگی شکل می‌گیرند.

اشاره کنم که این کتاب به دلیل وضوح در ارائه مفاهیم پیچیده بدون ساده‌سازی بیش‌ازحد، با اهمیت است.

از دیدگاه علمی، کتاب یک روش روان‌درمانی ارائه می‌دهد که بر پایه‌های نظری و تجربی به دست آمده از اتاق درمان استوار است.

نویسنده کتاب را در نه فصل سازمان‌دهی کرده است که با معرفی درمان روایی (فصل اول) و ایده‌های بنیادین آن (فصل دوم) آغاز می‌شود. این ایده‌ها ریشه در سازه‌گرایی و پسامدرنیسم دارند و دیدگاه‌های ذات‌گرایانه‌ را رد می‌کنند.
این رویکرد معتقد است که هویت‌ها و مشکلات افراد از طریق روایت‌هایی که درباره زندگی خود می‌سازند، شکل می‌گیرند.
پین با جزئیات توضیح می‌دهد که چگونه درمان روایی از تکنیک‌هایی مانند گفت‌وگوهای برون‌سازی (فصل سوم)، تشویق به دیدگاه‌های گسترده‌تر (فصل چهارم) و پرسش‌های هدفمند (فصل پنجم) استفاده می‌کند تا روایت‌های پر از مشکل را تجزیه کرده و روایت‌های جایگزینی را که بر توانمندی و تاب‌آوری تأکید دارند، خلق کند.

ارزش علمی این کتاب در ارائه نظام‌مند روش‌های درمانی، پشتیبانی‌شده با نمونه‌های موردی گسترده (فصول هشتم و نهم) نهفته است که کاربرد این روش را در زمینه‌هایی مانند افسردگی، بهبود از سوءاستفاده و مشاوره زوجین نشان می‌دهند.

استفاده از اسناد و شواهدِ درمانی (فصل ششم) و فرآیند گفتن و بازگفتن (فصل هفتم) به‌ عنوان مداخلاتی ساختاریافته ارائه شده‌اند که تغییرات قابل‌اندازه‌گیری در ادراکات و رفتارهای مراجعان را تسهیل می‌کنند.

باید اشاره داشت، اگرچه درمان روایی فاقد دقت کمی روش‌های شناختی-رفتاری است، تأکید کیفی آن بر معنا‌سازی با تحقیقات روان‌شناختی معاصر درباره هویت روایی، هم‌جهت می‌باشد. بنابراین، این متن پلی بین عمل بالینی و متون نظری ایجاد می‌کند و چارچوبی علمی برای مشاوران ارائه می‌دهد.

باید اشاره کرد که ساختار کتاب خود بازتاب‌دهنده فرآیند درمان روایی است و خوانندگان را از مفاهیم پایه به کاربردهای عملی در زمینه درمان هدایت می‌کند.

سبک نوشتاری نویسنده، برای دانشجویان قطعا مورد پسند خواهد بود، به‌گونه‌ای که ایده‌های پیچیده را بدون از دست دادن عمق، قابل‌فهم می‌سازد، به‌ ویژه در فصول هشتم و نهم، به‌ عنوان ابزاری روایی عمل می‌کند که خوانندگان را در تجربیات زیسته مراجعان غرق می‌کند و نشان می‌دهد که چگونه داستان‌ها در درمان بازسازی می‌شوند.
این نمونه‌ها به‌ عنوان خرده‌روایت‌هایی عمل می‌کنند که اصل مهم کتاب را منعکس می‌کنند: داستان‌گویی عملی تحول‌آفرین است؛…

از منظر فلسفی، کتاب پین ریشه در پسامدرنیسم، پساساختارگرایی و سازه‌گرایی اجتماعی دارد و با جریان‌های کلیدی فلسفه‌در دهه‌های اخیر هم‌راستا است.

نویسنده توضیح می‌دهد که چگونه درمان روایی مفروضات مدرنیستی درباره هویت‌های ثابت و حقایق جهانی را به چالش می‌کشد(فصل دوم).

این رویکرد معتقد است که مشکلات ذاتی افراد نیستند، بلکه از طریق روایت‌های اجتماعی و فرهنگی ساخته می‌شوند، دیدگاهی که با نقدهای فلسفی بر ذات‌گرایی هم‌سو می‌باشد.

تأکید نویسنده بر تجزیه روایت‌های «پر از مشکل» و پرورش «نتایج منحصربه‌فرد» نشان‌دهنده تعهدی پساساختارگرایانه به بی‌ثبات کردن روایت‌های غالب و ایجاد فضا برای صداهای به حاشیه رانده‌شده است.

نکته قابل توجه این است که کتاب علاوه بر سویه‌های علمی و درمانی، ملاحظات اخلاقی و سیاسی نیز دارد که با فلسفه‌های عدالت‌محور اجتماعی هم‌خوانی دارد، به‌ ویژه آن‌هایی که بر توانمندسازی و در برگیری هرچه بیشتر افراد از اقشار مختلف در عمل درمانی تأکید دارند.

از نکات جالب و در راستای تطبیقی دیدن نتایج علوم مختلف در حوزه‌‌ی علوم انسانی که باید گفت، این است که روایت درمانی با تشویق درمان‌جویان به بازسازی روایت‌هایشان، نوعی عمل هرمنوتیکی را اجرا می‌کند که معنا را در همکاری با مراجع در نزدیک‌ترین زمان حال که امکان وقوع دارد، تفسیر و بازسازی می‌کند.

گفت‌وگو و فهم متقابل بین درمان‌گر و درمان‌جو که با کمک رابطه‌ی درمانی در فضای درمان روایی ایجاد می‌شود، شبیه مواجهه‌ی عالِم علوم انسانی با متن چاپی پیش‌رو می‌باشد.
      

        این‌گونه می‌نویسم که این کتاب هم از منابع مورد مطالعه بنده و محل ارجاع در یک همکاری مشترک در نگارش کتابی در همین حوزه می‌باشد.

اشاره می‌کنم که در شرایط سوگ و بحران، مداخلات روان‌شناختی و اجتماعی به‌عنوان ابزارهای کلیدی در تسهیل فرآیند بهبودی دانش‌آموزان نقش مهمی ایفا می‌کنند.
این مداخلات، به‌ ویژه اگر به‌ صورت زودهنگام اجرا شوند، می‌توانند از بروز مشکلات جدی روان‌شناختی جلوگیری کرده و به کودکانی که با احساسات پیچیده‌ای نظیر غم، خشم یا گیجی مواجه هستند، کمک کنند تا این احساسات را به شیوه‌ای مؤثر مدیریت کنند.

برای دستیابی به تأثیر بیشتر، این مداخلات باید با در نظر گرفتن سن، وضعیت رشدی و ویژگی‌های فرهنگی دانش‌آموزان طراحی شوند، به‌ویژه برای کودکان کوچک‌تر، استفاده از تکنیک‌هایی مانند بازی‌درمانی یا فعالیت‌های هنری می‌تواند فضایی خلاقانه و غیرتهدیدکننده برای بیان احساسات فراهم کند.

نویسنده کتاب اشاره می‌کند که بهره‌گیری از مدل‌های درمانی متمرکز بر احساسات، مانند درمان مبتنی بر ذهن‌آگاهی، می‌تواند به دانش‌آموزان سوگوار کمک کند تا توانایی مواجهه با احساسات خود را تقویت کرده و بدون سرکوب آن‌ها، به‌طور مؤثر با آن‌ها کنار بیایند.

هم‌چنین اشاره می‌کنم که روش‌های مبتنی بر ذهن‌آگاهی می‌توانند به کاهش استرس و اضطراب در کودکان و نوجوانان داغدار کمک کرده و مهارت‌های لازم برای واکنش بهتر به تجربه‌های منفی را در آن‌ها پرورش دهند. این مداخلات باید در محیطی مناسب و با حضور متخصصان روان‌شناسی اجرا شوند تا اثربخشی آن‌ها به حداکثر برسد.

مدارس به دلیل دسترسی گسترده به کودکان و نقش آن‌ها به‌عنوان مراکز اجتماعی، محیطی ایده‌آل برای پیشگیری اولیه و مداخله هستند. 

برنامه‌های آموزش رویارویی با فقدان در مدارس، می‌توانند با کاهش اضطراب مرگ، پیشگیری از خودکشی، و ارتقای هوش عاطفی، به سلامت روان دانش‌آموزان کمک کنند.
این برنامه‌ها به ‌ویژه در دوران کودکی و نوجوانی که فرد به‌شدت تحت تأثیر تجربیات عاطفی قرار دارد، مدارس می‌توانند محلی برای رشد و مقابله با تجربیات تلخ باشند.
از این رو، غربالگری و پیگیری‌های روان‌شناختی در مدارس در زمان وقوع بحران‌ها می‌تواند به جلوگیری از پیامدهای منفی درازمدت و تسهیل فرآیند درمان کمک کند.

فقدان آموزش مناسب می‌تواند به انزوای عاطفی، رفتارهای پرخطر، یا حتی خودکشی منجر شود، که دومین علت اصلی مرگ در میان افراد 15 تا 29 ساله در جهان است.

گفت‌وگو درباره مرگ و فقدان اغلب به دلیل تابوهای فرهنگی یا ترس از برانگیختن احساسات منفی در خانواده‌ها نادیده گرفته می‌شود. با این حال، عادی‌سازی این گفت‌وگوها می‌تواند اضطراب را کاهش داده و آمادگی عاطفی را افزایش دهد.
والدین می‌توانند با فرزندان خود درباره مرگ به‌صورت متناسب با سن آن‌ها صحبت کنند، مثلاً با استفاده از داستان‌های ساده یا بازی‌های آموزشی برای کودکان خردسال، که به آن‌ها کمک می‌کند مرگ را به‌عنوان بخشی طبیعی از زندگی بپذیرند.

زمینه‌های فرهنگی و خانوادگی نقش مهمی در نحوه واکنش کودکان به فقدان ایفا می‌کنند. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که هنجارهای مذهبی و سنت‌های خانوادگی شیوه ابراز غم را تعیین می‌کنند و مشاوران باید به این شرایط توجه داشته باشند.
      

        کتاب را در سال‌های قبل در دوران کارشناسی مطالعه کرده بودم.
در مورد آن این‌گونه می‌نویسم که در فضای فکری مسلط بر دنیای روانشناسی که از رویکرد روان‌پویشی به نسبت فاصله گرفته بود، در سال ۱۹۹۶، فرانک سالووی این کتاب را منتشر کرد و در آن استدلالی تکاملی برای تأثیرات ترتیب تولد بر شخصیت ارائه داد.

او نوشت که خواهر و برادرها برای منبع مهم و اغلب کمیاب محبت و توجه والدین، با یکدیگر رقابت می‌کنند. موفقیت کودکان در این رقابت، راهبردهایی را منعکس می‌کند که بر شخصیت آنها تأثیر می‌گذارد و جایگاه ترتیب تولد، این صفات شخصیت راهبردی را پیش‌بینی می‌کند. 

سالووی در تأیید نظریه آلفرد آدلر اظهار داشت که فرزندان اول احتمالاً پیشرفت‌گرا، مضطرب و همنوا می‌شوند، در حالی که فرزندان بعدی بیشتر مخاطره‌جو، تجربه‌پذیر و مبتکر هستند و وضع موجود را رد می‌کنند. در مجموع، آنها باید روشی برای جلب محبت والدین خود پیدا کنند که با روش هم‌خواهر و برادرهای بزرگ‌تر متفاوت باشد. 

در واقع، تحلیل تاریخی سالووی نشان داد که دانشمندانی که فرزند دوم بودند، به احتمال بسیار بیشتری نظریه‌های جدید رادیکال را که برای اولین بار مطرح می‌شدند، می‌پذیرفتند. فرزندان اول به احتمال بیشتری به نظریه‌های متعارفی که قبلاً جا افتاده‌اند، می‌چسبند.

گرچه از سالووی به خاطر روش تحقیق او انتقاد شده است، او داده‌های زندگی‌نامه‌ای را در مورد افراد تاریخی گردآوری کرد. با این حال، کتاب او جان تازه‌ای به پژوهش ترتیب تولد داد و از زمان انتشار آن، تحقیقات بهتری برای آزمودن پیش‌بینی‌های آلفرد آدلر انجام شده‌اند. 

در مجموع، طرح‌های پژوهشی بین‌خانوادگی که در آن افراد خانواده‌های مختلف مقایسه می‌شوند، نظریه آدلر را تأیید نمی‌کنند؛ شاید به این دلیل که در این نوع تحقیقات کنترل کردن چندین متغیر که خانواده‌ها را از هم متمایز می‌کنند، دشوار است.
در طرح‌های پژوهش درون‌خانواده، از پاسخ‌دهنده‌ها خواسته می‌شود خود را با خواهر و برادرهای خویش مقایسه کنند و این تحقیقات نظریه آدلر را تأیید می‌کنند.
      

        کتاب را در سال‌های قبل در دوران کارشناسی مطالعه کرده بودم.
در مورد آن این‌گونه می‌نویسم که در فضای فکری مسلط بر دنیای روانشناسی که از رویکرد روان‌پویشی به نسبت فاصله گرفته بود، در سال ۱۹۹۶، فرانک سالووی این کتاب را منتشر کرد و در آن استدلالی تکاملی برای تأثیرات ترتیب تولد بر شخصیت ارائه داد.

او نوشت که خواهر و برادرها برای منبع مهم و اغلب کمیاب محبت و توجه والدین، با یکدیگر رقابت می‌کنند. موفقیت کودکان در این رقابت، راهبردهایی را منعکس می‌کند که بر شخصیت آنها تأثیر می‌گذارد و جایگاه ترتیب تولد، این صفات شخصیت راهبردی را پیش‌بینی می‌کند. 

سالووی در تأیید نظریه آلفرد آدلر اظهار داشت که فرزندان اول احتمالاً پیشرفت‌گرا، مضطرب و همنوا می‌شوند، در حالی که فرزندان بعدی بیشتر مخاطره‌جو، تجربه‌پذیر و مبتکر هستند و وضع موجود را رد می‌کنند. در مجموع، آنها باید روشی برای جلب محبت والدین خود پیدا کنند که با روش هم‌خواهر و برادرهای بزرگ‌تر متفاوت باشد. 

در واقع، تحلیل تاریخی سالووی نشان داد که دانشمندانی که فرزند دوم بودند، به احتمال بسیار بیشتری نظریه‌های جدید رادیکال را که برای اولین بار مطرح می‌شدند، می‌پذیرفتند. فرزندان اول به احتمال بیشتری به نظریه‌های متعارفی که قبلاً جا افتاده‌اند، می‌چسبند.

گرچه از سالووی به خاطر روش تحقیق او انتقاد شده است، او داده‌های زندگی‌نامه‌ای را در مورد افراد تاریخی گردآوری کرد. با این حال، کتاب او جان تازه‌ای به پژوهش ترتیب تولد داد و از زمان انتشار آن، تحقیقات بهتری برای آزمودن پیش‌بینی‌های آلفرد آدلر انجام شده‌اند. 

در مجموع، طرح‌های پژوهشی بین‌خانوادگی که در آن افراد خانواده‌های مختلف مقایسه می‌شوند، نظریه آدلر را تأیید نمی‌کنند؛ شاید به این دلیل که در این نوع تحقیقات کنترل کردن چندین متغیر که خانواده‌ها را از هم متمایز می‌کنند، دشوار است.
در طرح‌های پژوهش درون‌خانواده، از پاسخ‌دهنده‌ها خواسته می‌شود خود را با خواهر و برادرهای خویش مقایسه کنند و این تحقیقات نظریه آدلر را تأیید می‌کنند.
      

        نگاه‌ات نیست می‌ترسم خمارِ رفته برگردد 
به فنجانم دوباره زهرمار رفته برگردد

قرار ما به دلتنگی نبود و نیست بعد از این 
نباید روزهای بی‌قرارِ رفته برگردد

دوباره مثلِ صیادی که صید از دست او رفته 
به غصه می‌نشینم تا شکارِ رفته برگردد

تماشایی ندارد غربت آیینه بعد از تو 
به آیینه بگو باید غبارِ رفته برگردد

شبیه آن کسی که مالِ خود را ناگهانی باخت 
تقلا می‌کنم دار و ندار رفته برگردد

دخیلی بر تمام ریل‌های شهر می‌بندم 
توکل بر خدا شاید قطار رفته برگردد؛…
      

        برای این کتاب، که شاید شروع و ابتدای مناسبی برای فهم روایت‌درمانی باشد، این‌گونه می‌نویسم که باید توجه داشت، استعاره‌ها به خودی خود واقعیت ندارند، اما گذرگاهی برای رسیدن به واقعیت هستند.
تمام ادیان بزرگ و اکثر مذاهب کوچک برای بیان نکات اخلاقی خود از استعاره‌ها، حکایات و تمثیل‌ها استفاده می‌کنند.

هرچند که برای اکثر ما، روش کسب شناخت و بینش، تجربه است، تجربیات نیابتی حاصل از استعاره‌ها که با هر بازگویی یا بازخوانی دوباره به تجربه درمی‌آیند، می‌توانند به معنای واقعی ما را به کسب شناخت و بینش بیشتری برسانند.

در رشته روان‌شناسی و مشاوره در فرآینده مداخله و روان‌درمانی، داستان‌های اساطیری کوتاه، گاهی نکات کلیدی‌ای ارائه می‌دهند که می‌توانند به درمانگران کمک کنند تا از ارتکاب خطاهای تماس و زبانی(دو خطا از پنج خطای رایج طبق نظر کریستین کنت) جلوگیری کنند.

از طریق داستان‌گویی، از ارتکاب به خطای تماس ممانعت می‌شود؛ به خصوص اینکه تمرکز از روی مراجع برداشته می‌شود.

برای سال‌های طولانی، حکیمان و افراد دانا از داستان‌های کوتاه برای تأکید بر رشد شخصی استفاده کرده‌اند.
برای مثال، بزرگان و اساتید مذهب بودا بدون ذکر توضیح یا مقدمه‌ای به بیان داستان‌های کوتاه برای شاگردانشان می‌پرداختند. اتخاذ رویکردی مطلوب جهت گوش دادن و آموختن که برای فرد یادگیرنده، نتیجه‌یخش باشد، یک امر اساسی است و داستان‌ها بستر چنین کاری را فراهم می‌سازند.

به طور مشابه، در روان‌شناسی و مشاوره، در اتاق درمان، با تمرکز بر درس‌هایی که داستان‌ها از طریق شخصیت‌های داخل آن‌ها به ما می‌دهند، می‌توان از ارتکاب به خطای زبانی نیز اجتناب کرد.
این بدین صورت است که مثلاً مشاور می‌تواند بگوید: «هی، این شخصیت بیانگر یکی از درس‌های داستان است؛ من مطمئن نیستم که آیا این درس به شما هم مرتبط است یا خیر، اما به هر حال یادگیری رخ داده و راه موثرتری برایتان کشف شده است.» در این شیوه، مشاور ضمن اجتناب از خطای زبانی، مراجع را به گرفتن نکات مفید داستان نیز دعوت می‌کند.

در اتاق درمان، افراد معمولاً زمانی که ذهن‌هایشان معطوف به گوش دادن به داستانی باشد، راحت‌تر به پذیرش ایده‌های آن می‌پردازند تا زمانی که در یک حالت ذهنی تجزیه و تحلیلی به سر می‌برند.

هر زمان مراجعان می‌توانند به معرفی مفهومی که به شرح حال سایر مراجعین (اسطوره‌ها و غیره) مربوط است، بپردازند. لذا برای آن‌ها این فرصت فراهم می‌شود که بدون حالت دفاعی به هر آنچه که گفته می‌شود گوش فرا دهند. 

در یک سطح، گوش دادن به داستان‌ها، تمثیل‌ها و اسطوره‌ها عموماً جذاب‌اند؛ و در سطح دیگر، آن‌ها می‌توانند به شیوه‌های هشیار و ناهشیار نکات ویژه‌ای مربوط به مراجعان را بیان کنند. برای مثال، زمانی که کسی داستان کوتاهی را می‌شنود، ممکن است فوراً به رابطه آن داستان با زندگی خودش پی ببرد یا اینکه صرفاً به فهم داستان بدون ربط آن به زندگی خودش بپردازد.
      

        این‌گونه می‌نویسم که این کتاب یکی از منابع مرجع در دسترس بنده در فراهم آوردن همکاری مشترکی با استادمان بوده‌است. به همین دلیل در خلال مطالعات منابع مختلف برای فهم بهتر از موضوع بحث سوگ و داغ‌دیدگی کتاب را مطالعه کردم.

کتاب مشاوره و درمان سوگ: راهنمایی برای متخصصان سلامت روان نوشته‌ی ویلیام وردن یکی از آثار برجسته و مرجع در حوزه‌ی مرگ‌شناسی، روان‌شناسی و مشاوره است.

نویسنده، روان‌شناس و مرگ‌شناس برجسته، عضو انجمن روان‌شناسی آمریکا و دارای سوابق علمی در دانشگاه هاروارد و دانشکده روان‌شناسی رزمید است. پژوهش‌های او، از جمله مطالعه‌ی سوگ کودکان هاروارد، پایه‌ی علمی این کتاب را تشکیل می‌دهد.

باید اشاره کرد، نقطه‌ی قوت اصلی کتاب، چارچوب «وظایف سوگ» است که سوگ را به‌عنوان فرایندی فعال تعریف می‌کند و بر نقش فرد سوگوار در پیمودن این مسیر تأکید دارد.
این چارچوب در برابر نظریه‌های مرحله‌ای پیشین، مانند مدل معروف و پذیرفته شده‌ی کوبلر-راس، بر خودمختاری و انعطاف‌پذیری فرد تمرکز دارد.

این اثر با پرداختن به پرسش‌های وجودی و پدیدارشناختی که هماهنگ با بینش‌های نو در روان‌درمانی می‌باشد، درباره‌ی مرگ، رنج و انعطاف‌پذیری انسان هم‌راستا بوده و در گفت‌وگوهای میان‌رشته‌ای درباره‌ی سلامت روان و اخلاق با اهمیت است.

با پیوند دادن روان‌شناسی بالینی به پرسش‌های فلسفی درباره‌ی معنا، فقدان و ارتباط انسانی، این کتاب همچنان منبعی خلاق برای پژوهشگران و متخصصان است.

از دیدگاه علمی، مشاوره و درمان سوگ متکی بر پژوهش‌های تجربی و عمل بالینی است و چارچوبی مبتنی بر شواهد برای فهم سوگ ارائه می‌دهد. چارچوب «وظایف سوگ» وردن، که هسته‌ی اصلی کتاب است، شامل چهار وظیفه است که فرد سوگوار برای سازگاری سالم باید آن‌ها را انجام دهد:

پذیرش واقعیت فقدان: این وظیفه شامل پذیرش مرگ در سطح عقلانی و عاطفی است که ممکن است با انکار یا ناباوری پیچیده شود.

پردازش درد سوگ: وردن بر لزوم تجربه و کار کردن با احساساتی مانند غم، خشم و احساس گناه تأکید دارد.

سازگاری با جهانی بدون فرد متوفی: این وظیفه شامل تنظیمات بیرونی (مانند پذیرش نقش‌های جدید)، درونی (مانند بازتعریف هویت) و معنوی (مانند یافتن معنای جدید) است.

ایجاد ارتباط پایدار با متوفی و ادامه‌ی زندگی: این وظیفه بر حفظ پیوند با متوفی و در عین حال سرمایه‌گذاری در روابط و اهداف جدید تأکید دارد.

کتاب همچنین به سوگ پیچیده (اختلال سوگ طولانی‌مدت در DSM-5) پرداخته و مداخلات درمانی مانند تکنیک‌های شناختی-رفتاری و روایت‌درمانی را پیشنهاد می‌کند.

از منظر ادبی، مشاوره و درمان سوگ ترکیبی از نثر بالینی و داستان‌گویی همدلانه است.
نویسنده، با زبانی روشن و قابل‌فهم، مفاهیم پیچیده‌ی روان‌شناختی را برای خوانندگان عمومی قابل ‌دسترس کرده است.
ساختار کتاب به‌صورت راهنما طراحی شده و فصل‌ها حول وظایف سوگ، تکنیک‌های بالینی و ملاحظات خاص (مانند سوگ کودکان یا خانواده‌ها) سازمان‌یافته‌اند.

مطالعات موردی و روایت‌های کوتاه، که از تجربه‌های بالینی نویسنده برگرفته شده‌اند، بعد انسانی سوگ را به تصویر کشیده و بحث‌های نظری را در تجربه‌های واقعی ریشه‌دار می‌کنند.
تأکید او بر بازسازی روایی، که در آن فرد سوگوار داستان زندگی خود را برای ادغام فقدان بازآفرینی می‌کند، با نظریه‌های هویت روایی شباهت دارد.

از منظر فلسفی، مشاوره و درمان سوگ به پرسش‌های وجودی و پدیدارشناختی‌ای می‌پردازد که در فلسفه‌ی وجودنگرانه‌ی معاصر برجسته‌اند.
چارچوب وظایف سوگ به‌ طور ضمنی به مواجهه‌ی انسان با مرگ، موضوعی محوری در فلسفه‌ی اگزیستانسیال هایدگر و سارتر، پاسخ می‌دهد. این وظایف را می‌توان پاسخی عملی به مفهوم هایدگر از «هستی به‌ سوی مرگ» دانست، که در آن افراد برای زیستن اصیل باید با پایان‌پذیری وجود خود روبه‌رو شوند. تأکید وردن بر معنایابی در سوگ با تمرکز اگزیستانسیالیسم بر خودمختاری، مسئولیت و خلق هدف هم‌راستاست.

تمرکز نویسنده، بر پردازش درد عاطفی و حفظ پیوندهای پایدار با متوفی، سوگ را به‌عنوان تجربه‌ای زیسته و جسمانی نشان می‌دهد که بودن فرد در جهان را بازسازی می‌کند.

در فلسفه‌ی معاصر، این کتاب با اخلاق مراقبت‌محور، پیوند دارد. نقش مشاور و روان‌درمانگر در تسهیل وظایف سوگ، بر اخلاق مراقبت مبتنی بر حضور درمانی و گوش دادن فعال تأکید می‌کند. 

کاوش و تلاش نویسنده در معنایابی با اخلاق روایی، که استدلال می‌کند روایت‌ها هویت اخلاقی و خودمختاری را شکل می‌دهند، هم بسامد است. با تشویق افراد سوگوار به ساختن روایت‌های جدید، رویکرد نویسنده کتاب، پلی فلسفی بین عمل بالینی و پرس‌وجوی وجودی ایجاد می‌کند.
      

        او کوچ‌نشین بود! نیامد که بماند
رفت و به دلم زخم چنان زد که بماند؛…

من سخت که دل‌بسته شدم او به گمانم
وابسته شد اما نه در آن حد که بماند

می‌رفت و دل ساده‌ام آن‌قدر به خود گفت:
شاید که مردد شده شاید که بماند

دیروز خدا خواست به من عشق ببخشد
امروز هم ای کاش بخواهد که بماند؛…

تکرار همین خاطره‌ها داغ دلم شد
داغی که بماند که بماند که بماند..

#حسین_عباسپور
      

        این‌گونه می‌نویسم‌ که در این کتاب نویسنده با توجه به نظریه‌ای که در روان‌درمانی و تجربه‌ی اتاق درمان دارد، در مورد فرآیند زندگی انسانی و آرمان آن می‌نویسد. نظریه فردمدار راجرز بیان می‌دارد که ما موجودات هشیار و منطقی هستیم که تحت تأثیر نیروهای ناهشیار یا تجربیات گذشته کنترل نشده قرار داریم. 

شخصیت را تنها با رویکرد پدیدارشناختی می‌توان شناخت، یعنی از نقطه نظر خود فرد و بر اساس تجربیات ذهنی او (میدان تجربی وی). هدف ما، خودشکوفایی است؛ گرایشی فطری به رشد و نمو. فرایند ارزش‌گذاری ارگانیزمی، تجربیات زندگی را از نظر نحوه‌ای که به گرایش شکوفا شدن خدمت می‌کنند، ارزیابی می‌نماید. ما جویای تجربیاتی هستیم که به خودشکوفایی کمک کنند و از تجربیاتی که مانع از آن شوند، اجتناب می‌کنیم.

توجه مثبت، نیاز به پذیرش، محبت و تأیید از جانب دیگران، به‌ویژه از جانب مادر در دوران طفولیت است. در حالت توجه مثبت نامشروط، محبت و تأیید مادر آزادانه اعطا می‌شود و به رفتار کودک مشروط نیست. در صورتی که محبت و تأیید مشروط باشد، حالت توجه مثبت مشروط وجود دارد. وقتی که نگرش‌های دیگران را درونی می‌کنیم، توجه مثبت از درون خودمان ناشی می‌شود.
حرمت نفس مثبت، شرایط ارزشی شبیه به فراخود فرویدی است که عبارت است از ارزش قائل شدن برای خودمان تنها تحت شرایطی که از نظر والدین‌مان قابل قبول باشد. ما از رفتارها و برداشت‌هایی که با شرایط ارزش والدین‌مان مغایرت دارند، پرهیز می‌کنیم. این امر بین خودپنداره و رفتارها ناهمخوانی ایجاد می‌کند که خودانگاره را تهدید می‌کند. ما با انکار کردن جنبه‌های تهدیدکننده میدان تجربی از خود علیه اضطراب دفاع می‌کنیم.

فرد کامل، اوج رشد روان‌شناختی را نشان می‌دهد. ویژگی‌های فرد کامل عبارتند از: آگاهی از تمام تجربیات، فقدان شرایطی که علیه آن‌ها دفاع شود، توانایی زندگی کردن به‌صورت کامل در هر لحظه، اعتماد به خویشتن، احساس آزادی و قدرت شخصی، خلاقیت و خودانگیختگی. برداشت خوشبینانه راجرز از ماهیت انسان شامل اعتقاد به اراده آزاد، اولویت محیط بر وراثت و مقداری عمومیت در شخصیت است.

شخصیت را می‌توان برحسب تجربیات ذهنی به صورتی که در گزارش‌های شخصی آشکار می‌شوند، ارزیابی کرد. در رویکرد فردمدار، درمانگر به درمانجو توجه مثبت نامشروط می‌کند. راجرز با تداعی آزاد و تحلیل رؤیا مخالف بود زیرا این روش‌ها درمانجو را به درمانگر وابسته می‌کنند. او با ثبت جلسات درمان، پژوهشگران را قادر ساخت تا ماهیت تعامل درمانجو-درمانگر را بررسی کنند.

در روش دسته‌بندی پرسش‌ها، درمانجویان اظهاراتی را درباره خودپنداره‌شان طبقاتی دسته‌بندی می‌کنند که از بیشترین تا کمترین توصیفی گسترش دارند. این شیوه‌ای برای کمی کردن خودانگاره است.
پژوهش‌های مربوط به دسته‌بندی پرسش‌ها هماهنگی بیشتری را بین خودپنداره و خودآرمانی بعد از درمان نشان داده‌اند. هر چه فرد بهتر سازگار باشد، توافق بیشتری بین خودوصفی‌ها و توصیفاتی که توسط دیگران صورت می‌گیرند وجود دارد. ناهمخوانی بین خودپنداره و خودآرمانی بیانگر سازگاری روان‌شناختی نامناسب است.

از نظریه راجرز به خاطر عدم تعریف دقیق ماهیت خودشکوفایی و نادیده گرفتن نیروهای ناهشیار و احتمال تحریف تجربیات ذهنی درمانجو در گزارش‌های شخصی انتقاد شده است. با این حال، نظریه او در رشته‌های مشاوره و روان‌درمانی بانفوذ باقی مانده است.
      

        این‌گونه می‌نویسم که کتاب درمان شناختی-رفتاری: مبانی و فراتر از آن نوشته جودیت اس. بک، دکترای روان‌شناسی، یکی از متون بنیادین و مرجع در حوزه روان‌شناسی بالینی است که ابتدا در سال ۱۹۹۵ منتشر شد و در ویرایش سوم خود در سال ۲۰۲۰ به طور قابل‌توجهی به‌روزرسانی شده است. 

جودیت بک، به‌ عنوان دختر آرون تی. بک، بنیان‌گذار درمان شناختی، با تخصص و اعتبار بی‌نظیری این اثر را تألیف کرده و ترکیبی از دقت نظری و کاربرد عملی را ارائه داده است.

این کتاب هم به‌ عنوان یک راهنمای مقدماتی برای دانشجویان و هم به‌ عنوان یک راهنمای جامع برای متخصصان، رویکردی ساختاریافته برای تسلط بر اصول و تکنیک‌های درمان شناختی-رفتاری (CBT) ارائه می‌دهد، روشی روان‌درمانی که بر تعامل افکار، احساسات و رفتارها برای کاهش پریشانی روانی تمرکز دارد.

ویرایش سوم با بیش از ۵۰ درصد محتوای جدید، پیشرفت‌های دو دهه اخیر در CBT را منعکس می‌کند و روش‌های نوینی مانند درمان پذیرش و تعهد (ACT)، درمان دیالکتیکی-رفتاری (DBT) و درمان شناختی مبتنی بر ذهن‌آگاهی (MBCT) را ادغام کرده است.

کتاب در ۲۱ فصل ساختاربندی شده و به طور روشمند خوانندگان را از طریق اصول اولیه CBT هدایت می‌کند: جلب مشارکت بیماران، تدوین مفهوم‌سازی‌های موردی، برنامه‌ریزی درمان‌های فردی، ساختاردهی به جلسات درمانی و اجرای تکنیک‌های شناختی، رفتاری و تجربی.

دو مطالعه موردی گسترده—یکی درباره بیماری با افسردگی شدید و دیگری با افسردگی، اضطراب و ویژگی‌های شخصیت مرزی—کاربرد CBT و چالش‌های رایج درمانی مانند مقاومت و عدم همکاری را نشان می‌دهند. فصل جدیدی درباره رابطه درمانی بر اهمیت آن تأکید دارد و با تحقیقات اخیر در مورد پویایی‌های رابطه‌ای در درمان مؤثر هم‌راستا است.

این کتاب که توسط انتشارات گیلفورد منتشر شده، به دلیل وضوح، ایجاز و کاربرد عملی‌اش مورد تحسین گسترده قرار گرفته است.
نقدهای منتشرشده در مجلاتی مانند Journal of Clinical Psychiatry آن را «نقشه راه جامعی» برای تمرین CBT توصیف کرده‌اند، در حالی که Psychiatric Services آن را «راهنمایی ضروری» برای مبتدیان و درمانگران باتجربه می‌داند.

تأثیر جهانی این کتاب در پذیرش آن توسط صدها هزار متخصص و دانشجو در بیش از ۱۳۰ کشور مشهود است که نشان‌دهنده نفوذ جودیت بک به‌عنوان رئیس مؤسسه بک برای درمان شناختی-رفتاری است، جایی که او همچنان به فعالیت بالینی و توسعه برنامه‌های آموزشی آنلاین مشغول است.

ادغام رویکردهای مبتنی بر ذهن‌آگاهی و پذیرش با نظریه‌های پدیدارشناختی، که تحت تأثیر متفکرانی مانند شان گالاگر قرار دارند، مرتبط است. تأکید کتاب بر تمرین مبتنی بر شواهد نیز با فلسفه علم، به‌ویژه بحث‌های مربوط به اعتبارسنجی تجربی در روان‌شناسی، که توسط پل میهل و دیگران بررسی شده، هم‌خوانی دارد.

از منظر علمی، درمان شناختی-رفتاری: مبانی و فراتر از آن یک راهنمای دقیق و مبتنی بر شواهد است که بر پایه دهه‌ها پژوهش تجربی در مورد اثربخشی CBT بنا شده است.

‏CBT که توسط آرون تی. بک در دهه ۱۹۶۰ توسعه یافت، از طریق کارآزمایی‌های کنترل‌شده تصادفی و متاآنالیزها به طور گسترده‌ای تأیید شده و اثربخشی آن برای اختلالاتی مانند افسردگی عمده، اضطراب عمومی، اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) و اختلالات شخصیت نشان داده شده است.

جودیت بک مدل شناختی را تشریح می‌کند که بیان می‌دارد افکار خودکار، باورهای هسته‌ای و تحریف‌های شناختی (مانند فاجعه‌سازی یا تعمیم بیش از حد) پاسخ‌های عاطفی و رفتاری را هدایت می‌کنند.

این کتاب تکنیک‌هایی مانند پرس‌وجوی سقراطی، آزمایش‌های رفتاری و بازسازی شناختی را شرح می‌دهد که با داده‌های تجربی نشان‌دهنده کاهش علائم در ۵۰ تا ۷۰ درصد بیماران در شرایط مختلف پشتیبانی می‌شوند.

مطالعات موردی گسترده، مدل دانشمند-کارورز را نشان می‌دهند و کاربرد اصول نظری در مداخلات بالینی، مانند بازسازی افکار خودکار منفی در بیماری با افسردگی شدید، را به تصویر می‌کشند.

باید توجه داشت که ادغام درمان‌هایACT، DBT و MBCT منعکس‌کننده روندهای علمی اخیر به سمت رویکردهای فراتشخیصی است که مکانیزم‌های مشترک در اختلالات سلامت روان را هدف قرار می‌دهند.
برای مثال، تمرکز ACT بر انعطاف‌پذیری روان‌شناختی و استراتژی‌های ذهن‌آگاهی MBCT کاربرد CBT را برای موارد پیچیده، مانند اختلال شخصیت مرزی، افزایش می‌دهد و مطالعات نشان‌دهنده بهبود نتایج هستند.

کتاب درمان شناختی-رفتاری: مبانی و فراتر از آن (ویرایش سوم) متنی برجسته است که دهه‌ها پژوهش علمی، وضوح آموزشی و خرد بالینی را ترکیب می‌کند.
دقت علمی آن در تکنیک‌های مبتنی بر شواهد و پایه تجربی‌اش آشکار است، در حالی که وضوح ادبی‌اش آن را به ابزاری آموزشی قابل دسترس و عمیق تبدیل می‌کند.
از نظر فلسفی، با پرسش‌هایی درباره عقلانیت، تجسد و شکوفایی انسانی درگیر است و به گفتمان‌های گسترده‌تر در فلسفه انگلیسی‌زبان کمک می‌کند.
ادغام روش‌های نوین و تأکید بر رابطه درمانی، پاسخگویی آن به روندهای روان‌شناختی و فلسفی معاصر را نشان می‌دهد و جایگاه آن را به‌عنوان منبعی ضروری برای درک و تمرین CBT تثبیت می‌کند.
      

        به عنوان خوانش دومی که از این کتاب داشتم، این‌گونه می‌نویسم که این اثر یکی از در دسترس‌ترین کتاب‌های فلسفه عمومی و نه تخصصی برای دوست‌داران فلسفه در دو دهه اخیر است که با هدف احیای نقش فلسفه به‌ عنوان راهنمایی عملی برای زندگی بهتر نگاشته شده است.

در خوانش دوم از این کتاب، سعی کردم این خوانش را مفصل‌تر و به صورت تحلیلی و معاصرانه‌تری بخوانم.

دو باتن با بهره‌گیری از اندیشه‌های شش فیلسوف برجسته سقراط، اپیکور، سنکا، مونتنی، شوپنهاور و نیچه به مسائل روزمره انسان می‌پردازد.

در بستر فلسفه به زبان انگلیسی در بیست سال گذشته، گرایشی به‌ سوی فلسفه کاربردی دیده می‌شود که متفکرانی چون مارتا نوسباوم و پیتر سینگر بر آن تأکید دارند. کتاب دو باتن در این جریان جای می‌گیرد و با الهام از تسلی‌بخشی‌های فلسفه بوئتیوس در قرن ششم، رویکردی درمانی به فلسفه ارائه می‌دهد.
این کتاب به سبک مقاله‌گونه و با زبانی ساده و گیرا نوشته شده و فلسفه را به زندگی روزمره پیوند می‌زند.

این اثر با این ایده ساده اما عمیق آغاز می‌شود که فلسفه می‌تواند در مواجهه با چالش‌های جهانی زندگی مانند عدم محبوبیت، فقر، ناکامی، احساس ناکافی بودن، دل‌شکستگی و مشکلات، تسلی‌بخش باشد.

هر یک از شش فصل کتاب به یک فیلسوف و یک مسئله خاص اختصاص دارد و با استفاده از ایده‌های او راه‌حل‌های عملی ارائه می‌دهد.

دو باتن با سقراط و مسئله عدم محبوبیت شروع می‌کند. با استناد به محاکمه و مرگ سقراط در آثار افلاطون، او استدلال می‌کند که سقراط به ما می‌آموزد عقل و صداقت را بر تأیید عمومی ترجیح دهیم.
در دورانی که شبکه‌های اجتماعی فشار برای همنوایی را تشدید کرده‌اند، این فصل پیامی جاودانه درباره شجاعت فکری ارائه می‌دهد.

فصل دوم به اپیکور و مشکلات اقتصادی روزمره می‌پردازد. اپیکور، که اغلب به اشتباه لذت‌جو معرفی شده، زندگی‌ای ساده با لذت‌های معنوی مانند دوستی، آزادی و تأمل را ستایش می‌کرد. دو باتن از اپیکور برای نقد ارزش‌های مصرف‌گرایانه استفاده می‌کند، پیامی که در برابر سرمایه‌داری قرن بیست‌ویکم همچنان معنادار است.

سنکا، فیلسوف رواقی، موضوع فصل سوم است که به ناکامی و ناامیدی می‌پردازد. دو باتن نشان می‌دهد که سنکا معتقد بود رنج از ناهماهنگی بین انتظارات و واقعیت ناشی می‌شود.
پذیرش غیرقابل‌پیش‌بینی بودن زندگی، چارچوبی روان‌شناختی برای تاب‌آوری ارائه می‌دهد که با درمان شناختی-رفتاری امروزی همخوانی دارد.

فصل چهارم به مونتنی و احساس ناکافی بودن اختصاص دارد. مقاله‌های مونتنی با کاوش صادقانه در کاستی‌های انسانی، خودپذیری و فروتنی را تشویق می‌کنند.
دو باتن از مونتنی برای نقد معیارهای کمال‌گرایانه جامعه استفاده می‌کند، پیامی که با اضطراب‌های ناشی از تصاویر ایده‌آل در شبکه‌های اجتماعی هم‌خوان است.

شوپنهاور در فصل پنجم به دل‌شکستگی می‌پردازد. دیدگاه بدبینانه او به میل انسانی به‌ عنوان نیرویی سیری‌ناپذیر، با تفسیر خوش‌بینانه دو باتن تعدیل می‌شود که معتقد است درک بیهودگی میل می‌تواند ما را آزاد کند.
این فصل ایده‌های شوپنهاور را به نظریه‌های روان‌شناختی مدرن درباره دلبستگی پیوند می‌دهد.

فصل آخر به نیچه و غلبه بر مشکلات اختصاص دارد. نیچه با تحسین توانایی یونانیان باستان در تبدیل رنج به دستاورد فرهنگی، به ما می‌آموزد که با استقامت بر سختی‌ها غلبه کنیم. این دیدگاه با گرایش‌های امروزی به اجتناب از درد از طریق حواس‌پرتی مقابله می‌کند.

سبک ادبی دو باتن یکی از نقاط قوت کتاب است. نثر او ظریف و در عین حال صمیمی است و تحلیل فلسفی را با حکایات و ارجاعات فرهنگی درهم می‌آمیزد. این سبک، تسلی‌بخشی‌های فلسفه را به پلی بین فلسفه آکادمیک و ادبیات عمومی تبدیل کرده است.

از منظر فلسفی، برخی معتقدند دو باتن ایده‌های پیچیده را بیش از حد ساده‌سازی کرده است.
برای مثال، تفسیر او از نیچه ممکن است جنبه‌های رادیکال‌تر فلسفه او را کم‌رنگ کند. با این‌ حال، این ساده‌سازی عمدی است تا فلسفه برای مخاطبان عام قابل‌فهم شود.

از دیدگاه علمی، این کتاب با پژوهش‌های روان‌شناختی درباره بهزیستی همخوانی دارد. استفاده از رواقی‌گری با تأکید درمان شناختی-رفتاری بر بازسازی افکار منفی هم‌راستاست. همچنین، تمرکز اپیکور بر لذت‌های ساده با روان‌شناسی مثبت‌گرا هم‌خوان است.

تأثیر فرهنگی این کتاب قابل‌توجه است. این اثر به چندین زبان ترجمه شده و الهام‌بخش یک مجموعه تلویزیونی بوده است.
منتقدان آن را «راک‌اندرول جدید» فلسفه نامیده‌اند که نشان‌دهنده نقش آن در احیای جایگاه عمومی فلسفه است.

انتخاب فیلسوفان توسط دو باتن استراتژیک است و دوره‌های باستانی، قرون وسطی و مدرن را دربرمی‌گیرد. این تنوع بر اهمیت همیشگی فلسفه تأکید دارد.

عنوان کتاب آشکارا به بوئتیوس اشاره دارد که اثرش در زندان به‌صورت گفت‌وگویی با بانوی فلسفه نوشته شد.
دو باتن این قالب را مدرن کرده و گفت‌وگوی تمثیلی را با روایتی ترکیبی از زندگی‌نامه، فلسفه و تأملات شخصی جایگزین کرده است.

در بستر فلسفه قرن بیست‌ویکم، این اثر به نقد انزوای آکادمیک فلسفه پاسخ می‌دهد، موضوعی که متفکرانی چون سایمون کریچلی بر آن تأکید دارند. دو باتن با پرداختن به دغدغه‌های جهانی، فلسفه را هم عمیق و هم کاربردی نشان می‌دهد.

در رابطه با فصل اول، بررسی عدم محبوبیت از طریق سقراط در دنیای قطبی‌شده امروز بسیار مرتبط است. تعهد سقراط به پرسشگری از هنجارهای اجتماعی، حتی به قیمت جانش، الگویی برای شجاعت فکری ارائه می‌دهد.

در رابطه با فصل دوم، اپیکور درباره فقر به بحث‌های جاری درباره نابرابری اقتصادی سخن می‌گوید. تفسیر دو باتن از سادگی اپیکوری، پاسخی فلسفی به فرهنگ مادی‌گرا ارائه می‌دهد که با جنبش‌های مینیمالیستی امروزی هم‌خوان است.

در رابطه با فصل سوم، رواقی‌گری سنکا چارچوبی برای مدیریت ناکامی ارائه می‌دهد که در ادبیات روان‌شناختی اخیر درباره تاب‌آوری دیده می‌شود. ارائه در دسترس دو باتن از اصول رواقی، به احیای رواقی‌گری در ادبیات خودیاری کمک کرده است.

در فصل چهارم از کتاب، تمرکز مونتنی بر خودپذیری با پژوهش‌های روان‌شناختی مدرن درباره عزت‌نفس و تصویر بدنی هم‌خوان است. دو باتن با خوانش خود از مونتنی، خوانندگان را به پذیرش نقص‌هایشان تشویق می‌کند.

در فصل پنجم، دیدگاه بدبینانه شوپنهاور به عشق، به‌عنوان منبعی از رنج، لنزی فلسفی برای بازنگری ایده‌آل‌های رمانتیک ارائه می‌دهد. این دیدگاه با بحث‌های معاصر درباره نظریه دلبستگی هم‌راستاست.

در فصل آخر، تأکید نیچه بر استقامت در برابر سختی‌ها با زمینه‌های اگزیستانسیالیستی در فلسفه مدرن هم‌خوانی دارد.
تفسیر دو باتن نشان می‌دهد که رنج می‌تواند محرک رشد شخصی باشد، مفهومی که در پژوهش‌های روان‌شناختی درباره رشد پس از سانحه دیده می‌شود.

منتقدان این کتاب می‌نویسند: دو باتن در حالی‌ که فلسفه را به نوآموزان معرفی می‌کند، برخی معتقدند پیچیدگی‌های این رشته را کم‌رنگ می‌کند.

این تنش منعکس‌کننده بحث‌های جاری در فلسفه درباره تعادل بین دقت و دسترسی‌پذیری است.
سبک مقاله‌گونه دو باتن از سنت مونتنی الهام گرفته و روایت شخصی را با کاوش فلسفی درهم می‌آمیزد.

هدف درمانی کتاب آن را به سنت درست‌تر باستانی فلسفه به‌ عنوان شیوه‌ای برای زندگی پیوند می‌دهد. دو باتن این سنت را مدرن کرده و فلسفه را ابزاری برای مواجهه با چالش‌های وجودی می‌کند.

این کتاب الهام‌بخش موجی از آثار فلسفی در دسترس بوده است، مانند چگونه زیستن سارا بیک‌ول (2010) که زندگی‌نامه مونتنی را با حکمت عملی درهم می‌آمیزد. تأثیر دو باتن در این گرایش به فلسفه کاربردی آشکار است.

برخی منتقدان معتقدند که تمرکز درمانی دو باتن ممکن است به انفعال منجر شود. برای مثال، خوانش او از رواقی‌گری سنکا ممکن است به‌ جای مقاومت در برابر نابرابری، پذیرش را ترویج کند.

از نظر فلسفی، این کتاب با نشان دادن ارتباط اندیشه‌های باستانی و مدرن با مسائل امروزی، دیدگاه‌های بدبینانه درباره بی‌ربطی فلسفه را به چالش می‌کشد.

ساختار کتاب که هر فصل به یک فیلسوف و یک مشکل اختصاص دارد، شبیه رویکرد مطالعه موردی در اخلاق کاربردی است. این قالب به دو باتن امکان می‌دهد مفاهیم پیچیده را به‌صورت متمرکز و قابل‌فهم بررسی کند.

انتخاب فیلسوفان توسط دو باتن جامع نیست اما استراتژیک است و طیف گسترده‌ای از دیدگاه‌ها را از عقل‌گرایی سقراطی تا اگزیستانسیالیسم نیچه‌ای دربرمی‌گیرد. این تنوع، ماهیت چندگانه فلسفه مدرن را منعکس می‌کند.

تأثیر این کتاب بر فرهنگ عمومی غیرقابل‌انکار است. اقتباس آن به یک مجموعه تلویزیونی و خوانندگان گسترده‌اش، نقش آن را در دموکراتیزه کردن فلسفه نشان می‌دهد.

از منظر علمی، این کتاب پیشگام ادغام فلسفه و روان‌شناسی است. استفاده از رواقی‌گری و اپیکوریسم، کاربرد اصول فلسفی در درمان‌هایی مانند درمان شناختی مبتنی بر ذهن‌آگاهی را پیش‌بینی می‌کند.

بررسی عشق از طریق شوپنهاور، لنزی فلسفی برای موضوعی ارائه می‌دهد که اغلب به روان‌شناسی واگذار شده است. این دیدگاه خوانندگان را به بازنگری ایده‌آل‌های رمانتیک دعوت می‌کند.

فصل نیچه با تأکید بر استقامت، با بحث‌های معاصر درباره تاب‌آوری و رشد پس از سانحه هم‌خوانی دارد.
تفسیر دو باتن، رنج را به‌عنوان محرکی برای توسعه شخصی معرفی می‌کند.

دسترسی‌پذیری این کتاب آن را به نقطه شروعی ایده‌آل برای نوآموزان فلسفه تبدیل کرده است. لحن صمیمی و تمرکز عملی آن، خوانندگان را به‌سوی متون پیچیده‌تر مانند تاریخ فلسفه غرب برتراند راسل هدایت می‌کند.

در پایان، تسلی‌بخشی‌های فلسفه اثری برجسته در فلسفه عمومی است که ظرافت ادبی، بینش فلسفی و ارتباط روان‌شناختی را درهم می‌آمیزد. جذابیت پایدار آن در توانایی‌اش برای تبدیل فلسفه به عملی زنده نهفته است که تسلی و حکمت را برای مواجهه با چالش‌های زندگی ارائه می‌دهد.