یادداشت اِلی

        پس از آنکه استعمار در میان بسیاری از کشورهای جهان مذموم شد و کشورهای ذی نفع در این فرایند تاریخی خود به ناعادلانه بودن آن پی بردند، مطالعات پسااستعماری به یکی از موضوعات بینارشته ای بسیار محبوب در میان دپارتمان های علوم انسانی دانشگاه های سراسر دنیا تبدیل شد.  این مطالعات که البته در ایران کمتر مورد توجه بوده اند، به تاثیر متقابل کشورهای استعمارگر و کشورهای استعمارشده و به طور ویژه به تاثیر و تاثرهای فرهنگی میان فرهنگ غالب و مغلوب می پردازند. با شکل گیری مهاجرت های همه جانبه میان فرهنگ های مختلف و فراهم آمدن فرصت کافی برای انتقال تجربه میان نسل های مختلف مهاجران، اهمیت و ضرورت ادبیات مهاجرت بیش از پیش بر محققان ادبی هویدا شد. در این میان، نوشتار و سبک نویسندگی بزرگانی مانند ادوارد سعید، استوارت هال، هومی بابا و گایاتری اسپیوک مانع از این است که خواننده فارسی زبان با دانش محدود به زبان انگلیسی بتواند با کتاب ها به زبان اصلی ارتباط موثر برقرار کند. در نتیجه، ترجمه و تالیف در این زمینه می تواند در شروع این طیف از مطالعات مفید باشد. کتاب «از استعمار تا گفتمان استعمار» یکی از کتاب هایی است که خواندن آن برای ورود به حوزه مطالعات مهاجرت و مشخصا مطالعات پسااستعماری ضروری است.
حمید عضدانلو مترجم چیره دست آثار جان لاک که پیش از این با نشر نی کتاب ارزشمند «گفتمان و جامعه» را نیز به زیر چاپ برده بود و کتاب «نقش روشنفکر» از ادوارد سعید از جمله ترجمه های بااهمیت اوست، در این کتاب به سراغ نظریه های مهاجرت رفته است. به اعتقاد نگارنده، رویکرد اصلی عضدانلو که علوم سیاسی است، کمک شایانی به فهم ضرورت های هر نظریه کرده است، به طوری که به نظر می رسد مولف راه ورود به هر تئوری را به روشنی می داند. کتاب دارای سیزده گفتار (فصل) است و مولف در پیشگفتار کتاب جرقه نوشتن آن را برای مخاطب توضیح داده است. کتاب در گفتار نخست تعریفی روشن از استعمار ارائه می دهد و به تفصیل درباره انواع آن سخن می راند. در گفتار دوم مولف به صورت در زمانی به سیر مطالعات پسااستعماری اشاره ای کوتاه می کند تا ذهن مخاطب برای ورود به گفتارهای بعدی آشنا باشد. از آنجا که مارکسیسم و تفکر مارکسیستی نقش مهمی در مطالعات پسااستعماری داشته است، گفتار سوم با آرای گرامشی آغاز شده و به گفتمان فوکویی و سپس رابطه استعمار با نظام سرمایه داری ختم میشود. در فصول بعد مولف به آرای سعید، بابا، اسپیوک، ممی و دیگران می پردازد که توضیح هریک خارج از حوصله این نوشتار است. در دو گفتار پایانی، عضدانلو به بررسی خوانش هایی مبتنی بر گفتمان استعمار بر نمایشنامه طوفان شکسپیر و خوانشی بر مبنای گفتمان استعمار بر رمان رابینسون کروزو دنیل دفو میپردازد.
افزون بر کتابنامه ارزشمندی که در پایان کتاب آمده است و می تواند منابع ارزنده مباحث را به خواننده معرفی کند، یکی از مزایای بزرگ «از استعمار تا گفتمان استعمار» استقلال در عین وابستگی است؛ به این معنا که مباحث هر گفتار ضمن اینکه مستقلا موضوعی واحد دارد که منحصرا قابل تامل است، با ترتیب درستی با سایر فصول ارتباط دارد. از این جهات، این کتاب را می توان کتابی کاملا آکادمیک به شمار آورد. بی شک این کتاب شرط لازم، و نه کافی، برای شروع مطالعات پسااستعماری برای علاقه مندان و دانشگاهیان است.