یادداشت میثم غضنفری

        رومن گاری، سرهای استفانی را در سال 1974 منتشر کرده است. 
سالهایی که جنگ ظفار در عمان در جریان است، کردهای بارزانی با ارتش صدام در جنگند، شاه ایران نقش ژاندارم منطقه را بازی می کند و شوری از این قضیه ناراضیست، رسوایی واترگیت در آمریکا به اوج خود رسیده، ایران و عراق بر سر اروند رود درگیرند، لیبی شروع به ساختن سلاح های کشتار جمعی کرده، مصر و سوریه از شوروی تسلیحات دریافت کرده‌اند تا برای جنگ احتمالی با اسرائیل آماده شوند. اسرائیل نیز از ایالات متحده تسلیحات پیشرفته دریافت کرده. در عمان، سلطان قابوس پسر سلطان سعید او را با حمایت بریتانیا برکنار کرده و با تغییر رژیم پژوۀ اصلاحات و مدرن‌سازی عمان را آغاز کرده است. درگیری بین ارتش اردن و سازمان آزادی‌بخش فلسطین به اوج رسیده و ...
رومن گاری به همۀ این ماجراها به صورت مستقیم وغیر مستقیم اشاره می کند. حتی برخی از این اتفاقات ساختار اصلی داستانش را شکل می‌دهند. داستانی که در کشوری خیالی به نام حدان  اتفاق می‌افتد. محل تلاقی آسیا و آفریقا و جزیره العرب. مردمانی که اجدادشان ایرانی، هندی، سودانی و عرب‌اند. 
«حدان بوتۀ آزمایشگاهی است.  آنجا اندک اندک دارد نژآد جدیدی شکل می گیرد.»
ایران و فرهنگ ایران، مرکز این تولد جدید است.
«تمام زیبایی حدان پارسی است. اولین ساکنان اینجا شهیری‌هایی بودند که از ایران آمدند. الحق باید گفت این جا یک مینیاتور ایرانی است.»
اما گرداگرد این مینیاتور را خاطرات و خطراتی گرفته که بن‌مایۀ داستانِ «سرهای استفانی» می‌شود:
«اینجا افسانه‌ای قدیمی دارد دربارۀ مار بوآی عظیم و ناپیدایی که با حلقه‌هایش دور زمین چنبره زده است. در مرکز، مینیاتور ایرانی شگفت‌انگیزی است...گرداگرد آن دایرۀ اول است، حلقۀ اول مار بوآ .. ثروت و قدرت و شکوه و جلالِ عده‌ای . دور آن دایرۀ دوم است، دومین حلقه شوربختی، جهالت، ساده لوحی، بردگی .. دور آن، سومین حلقۀمار بوآ:  تعصب‌ها، نفرت‌، جاه طلبی‌ها، عطش قدرت..و دور آن باز هم دایرۀ آخر است، حلقۀ مار بوآ که به بقیۀ حلقه‌ها فرمان می‌راند و فقط با یک حرکت می‌تواند این مینیاتور پارسی جذاب را لای حلقه‌های خود خرد کند و ببلعد: نفت، تضادِ منافع، قدرت‌های بزرگ، چین، روسیه و انگلیس و آمریکا ... »
سرهای استفانی یک رمان پرماجرا و سیاسی سیاه است که به مسئلۀ حاکمیت در حدان می پردازد. کشوری تحت نفوذِ عوامل انگلیسی و آمریکایی و دلالان اسلحه.  مردم این کشور به تازگی و با تغییر رژیم به دموکراسی رسیده‌اند. ایران از دولت جدید حمایت می کند و کشورهای عربی با بدبینی به آن نگاه می‌کنند. 
رومن گاری در نوشتن این قصه از تجربیات دیپلماتیک خود استفاده کرده است و به گفتۀ مترجم « او به خوبی نشان می دهد که چگونه منافع آمریکا و انگلیس ایجاب می کند که کشورهای خاورمیانه و خاور نزدیک دستخوش آشوب و ناآرمی همیشگی باشند و در این راه جاسوسان وابسته به غرب از هیچ توطئه‌ای دریغ نمی‌کنند. 
دو شخصیت قهرمان ماجرا هر دو آمریکایی هستند. استفانی و روسو. استفانی هیدریش، شخصیت محوری رمان، مانکنی مشهور و نمادی از فرهنگ غربی است که به دعوت دولت جدید حدّان به این کشور سفر می‌کند. 
«نخل‌ها و شترها و مانکن‌ها مشترکات زیادی دارند.... همان حالت تحقیرآمیزژ سر، همان هیبت کمی کج و همیشه به نظر می‌رسد قدری در هوا معلق‌اند و عجیب‌اند، مثل همۀ مخلوقاتی که نسبت به اندازه‌شان زیاد شکننده و ظریف‌اند. »
او زنی جذاب، کاریزماتیک و ظاهراً سطحی است که در ابتدا به نظر می‌رسد صرفاً ابزاری برای تبلیغات سیاسی دولت نوپای حدّان باشد. با این حال، گاری با مهارت، استفانی را از یک شخصیت کلیشه‌ای به فردی چندبعدی تبدیل می‌کند که در مواجهه با واقعیت خاورمیانه، دچار تحول عمیق می‌شود.
قهرمان دوم یک آمریکایی- فرانسویِ به نام روسو که  مامور سی.آی.ای است.  او تیپ آشنای «قهرمان آمریکایی» است: مصمم، حرفه‌ای، و ظاهراً اخلاق‌مدار، اما در عین حال بخشی از ماشین سیاسی‌ای که منافع غرب را در منطقه پیش می‌برد. و البته مشخصآ ضد انگلیسی!
«انگلیسی‌ها بهترین بازیگران دنیا بودند. آن هم نه فقط در تئاتر. همچنان به نقش‌آفرینی ادامه می‌دادند در حالی که متن و حتی خود نمایشنامه، مدت‌ها قبل ناپدید شده بود. »
مهمترین ضدقهرمان داستان هم یک انگلیسیِ دلال اسلحه به نام برش اشت. برش نمادی از تجارت سیاه تسلیحات در خاورمیانه است که در دهۀ 1970 به اوج خود رسید. برش با اینکه غربیست اما ضد غرب است و فقط به منافع خودش می‌اندیشد. 
«تمدن غربی انسان را از سرشت واقعی‌اش دور می‌کند: به این ترتیب بذر نابودی خود را در نهاد خویش حمل می‌کند. پس دنیا متعلق به کسانی بود که می‌دانستند چگونه پیوندشان را با حقیقت، بی نقص نگه دارند: غریزۀ قدرت و غریزۀ مرگ. »
سبک گاری در این رمان، ترکیبی از طنز گزنده، هجو، و روایت غیرخطی است. این کتاب را نشر نو و با ترجمۀ ابوالفضل الله‌دادی منتشر کرده است.