یادداشت

        من نسبت به تاریخ دوره‌ی صفوی اطلاع چندانی نداشتم. بیشترین بهره‌ای که از این کتاب بردم به دست آوردن اطلاعات تاریخی بود. نگاه ما به دوره‌ی صفوی، به هر حال، نگاه مثبتی بود. این کتاب کمکم کرد که نگاهم عمیق‌تر بشه. نه که منفی بشه؛ عمیق‌تر شد. اما قسمت تاریخی این کتاب، بیشتر، فصل یکش هست. از مابقی کتاب هم بی‌بهره نماندم، اما اون قدر مطلع نیستم که بتونم چیز خاصی در موردش بگم. 
فصل‌هایی که درباره‌ی سفرنامه‌های ایرانیان در مقایسه با سفرنامه‌های خارجی‌ها است هم بسیار جالب بود. اینکه خارجی‌ها، به دلیل جو و اوضاعی که در کشورهای خودشان داشته‌اند، به راحتی می‌توانسته‌اند اشکالات حکومت ایران را بفهمند، اما ایرانی‌هایی که پیشرفت کشورهای خارجی را می‌دیده‌اند، گاهی حتی توجهی هم به این پیشرفت‌ها نمی‌کرده‌اند و آن‌هایی هم که توجه می‌کرده‌اند نمی‌توانسته‌اند از دلایل این پیشرفت‌ها سر در بیاورند. 
نه اینکه این کتاب از آن کتاب‌هایی باشد که بخواهد حسرت عقب‌ماندگی را در دل آدم ایجاد کند. نه. اما نشان می‌دهد که جهان‌بینی‌ای که مردم و حکومت، هر دو، داشته‌اند نمی‌توانسته به هیچ تعالی‌ای منجر شود، حتی تعالی معنوی.