یادداشت نوید نظری

        یکی از بهترین‌ها در ادبیات ضد جنگ است و نقطه مقابل آثاری قرار می‌گیرد که با حس وطن‌پرستی و رسالت‌های بشری در پی توجیه و صورت‌بندی فلسفه جنگ در جهان هستند.
روایت کتاب داستان حضور خودنوشت چند دانش‌آموز است که با تهییج احساسات وطن‌پرستانه راهی جبهه‌های غربی آلمان شدند و با فرانسه و انگلیس و در نهایت امریکا در حال جنگ هستند.
روایت کتاب، مستقیم، تند و تیز،‌ ساده، اخلاقی و بدور از نمادسازی‌هاست.
نویسنده به خوبی نشان داده است این جنگ که با حس وطن‌پرستی به آن‌ دعوت شده‌اند در بازه‌ زمانی‌های گوناگون برای هرکدام، روحیه انسانی، زیست‌پذیری شهری، باور به آینده و امید را در آنان می‌کشد و افرادی که تربیت می‌کند به شکل طبیعی امکان حضور در شهر و آینده را نخواهند داشت؛ آنان یاد گرفته‌اند که دزدی کنند، سر همدیگر کلاه بگذارند، منفعت خود را ولو در موقعیت‌های نه چندان خطر‌ناک، در هر صورتی به منافع دیگران ترجیح بدهند. هرچند همه این احساسات خلاف آن‌چیزی باشد که بر اساسش تعلیم یافته‌اند و به جبهه فراخوانده و به پایداری تشویق شده‌اند. 
تصاویر ممتاز موجود در کتاب همگی صحنه‌های تلخ و صورت حیوانی و جنون‌آسای جنگ است؛ قتل‌عام، قطع شدن دست و پا، دزدی در سنگر‌ها، بریدن از خانواده، بدرفتاری  و انتقام از اسرا. طبیعی است که این جنگ قهرمانی ندارد یا اگر دارد اربابان جنگ‌افروز، کارخانه‌های اسلحه‌سازی، بنگاه‌های مالی و بانک‌های بزرگ وام‌دهنده به دولت‌ها و در نهایت کارخانه‌های مواد غذایی هستند که مواد فاسد شده خودشان را به سربازان بی‌چاره حاضر در جبهه قالب می‌کنند!
خواندن این کتاب نشان می‌دهد که باید چیزی در بین باشد که به زندگی انسان معنا دهد، به تلاشش صورت انسانی بدهد؛ چیزی که فریبنده نباشد و با دیدن واقعیت سراب آن در هم نشکند!
در این کتاب معلمان، کشیش‌ها، خانواده‌ها و روزنامه‌ها همه عناصری هستند که سیرت انسانی را میرانده و اسباب‌بازی‌هایی برای آدم‌کشی به جا نهاده‌اند.
پیشنهاد من این است که بعد از این کتاب حتما سری به دیالوگ‌های ماندگار شهید آوینی در روایت فتح بزنید! آن‌جا صورت دیگری از جنگ به نمایش گذاشته می‌شود؛ قهرمان این دیگر روایت، توپ و تانک و هواپیما و قدرت تسلیحات و مانور قتل‌عام انسانیت نیست بلکه تلاشی برای نشان‌ دادن تحول جنگجویان در این کارزار بر اساس یک جهان‌بینی دیگر است.
بسته به اینکه جنگ را از کدام طرف روایت کنیم قهرمانانش گوناگون و صورت شکست و پیروزی آن نیز عوض خواهد شد.