یادداشت علیرضا فراهانی

        این‌گونه می‌نویسم که کتاب درمان شناختی-رفتاری: مبانی و فراتر از آن نوشته جودیت اس. بک، دکترای روان‌شناسی، یکی از متون بنیادین و مرجع در حوزه روان‌شناسی بالینی است که ابتدا در سال ۱۹۹۵ منتشر شد و در ویرایش سوم خود در سال ۲۰۲۰ به طور قابل‌توجهی به‌روزرسانی شده است. 

جودیت بک، به‌ عنوان دختر آرون تی. بک، بنیان‌گذار درمان شناختی، با تخصص و اعتبار بی‌نظیری این اثر را تألیف کرده و ترکیبی از دقت نظری و کاربرد عملی را ارائه داده است.

این کتاب هم به‌ عنوان یک راهنمای مقدماتی برای دانشجویان و هم به‌ عنوان یک راهنمای جامع برای متخصصان، رویکردی ساختاریافته برای تسلط بر اصول و تکنیک‌های درمان شناختی-رفتاری (CBT) ارائه می‌دهد، روشی روان‌درمانی که بر تعامل افکار، احساسات و رفتارها برای کاهش پریشانی روانی تمرکز دارد.

ویرایش سوم با بیش از ۵۰ درصد محتوای جدید، پیشرفت‌های دو دهه اخیر در CBT را منعکس می‌کند و روش‌های نوینی مانند درمان پذیرش و تعهد (ACT)، درمان دیالکتیکی-رفتاری (DBT) و درمان شناختی مبتنی بر ذهن‌آگاهی (MBCT) را ادغام کرده است.

کتاب در ۲۱ فصل ساختاربندی شده و به طور روشمند خوانندگان را از طریق اصول اولیه CBT هدایت می‌کند: جلب مشارکت بیماران، تدوین مفهوم‌سازی‌های موردی، برنامه‌ریزی درمان‌های فردی، ساختاردهی به جلسات درمانی و اجرای تکنیک‌های شناختی، رفتاری و تجربی.

دو مطالعه موردی گسترده—یکی درباره بیماری با افسردگی شدید و دیگری با افسردگی، اضطراب و ویژگی‌های شخصیت مرزی—کاربرد CBT و چالش‌های رایج درمانی مانند مقاومت و عدم همکاری را نشان می‌دهند. فصل جدیدی درباره رابطه درمانی بر اهمیت آن تأکید دارد و با تحقیقات اخیر در مورد پویایی‌های رابطه‌ای در درمان مؤثر هم‌راستا است.

این کتاب که توسط انتشارات گیلفورد منتشر شده، به دلیل وضوح، ایجاز و کاربرد عملی‌اش مورد تحسین گسترده قرار گرفته است.
نقدهای منتشرشده در مجلاتی مانند Journal of Clinical Psychiatry آن را «نقشه راه جامعی» برای تمرین CBT توصیف کرده‌اند، در حالی که Psychiatric Services آن را «راهنمایی ضروری» برای مبتدیان و درمانگران باتجربه می‌داند.

تأثیر جهانی این کتاب در پذیرش آن توسط صدها هزار متخصص و دانشجو در بیش از ۱۳۰ کشور مشهود است که نشان‌دهنده نفوذ جودیت بک به‌عنوان رئیس مؤسسه بک برای درمان شناختی-رفتاری است، جایی که او همچنان به فعالیت بالینی و توسعه برنامه‌های آموزشی آنلاین مشغول است.

ادغام رویکردهای مبتنی بر ذهن‌آگاهی و پذیرش با نظریه‌های پدیدارشناختی، که تحت تأثیر متفکرانی مانند شان گالاگر قرار دارند، مرتبط است. تأکید کتاب بر تمرین مبتنی بر شواهد نیز با فلسفه علم، به‌ویژه بحث‌های مربوط به اعتبارسنجی تجربی در روان‌شناسی، که توسط پل میهل و دیگران بررسی شده، هم‌خوانی دارد.

از منظر علمی، درمان شناختی-رفتاری: مبانی و فراتر از آن یک راهنمای دقیق و مبتنی بر شواهد است که بر پایه دهه‌ها پژوهش تجربی در مورد اثربخشی CBT بنا شده است.

‏CBT که توسط آرون تی. بک در دهه ۱۹۶۰ توسعه یافت، از طریق کارآزمایی‌های کنترل‌شده تصادفی و متاآنالیزها به طور گسترده‌ای تأیید شده و اثربخشی آن برای اختلالاتی مانند افسردگی عمده، اضطراب عمومی، اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) و اختلالات شخصیت نشان داده شده است.

جودیت بک مدل شناختی را تشریح می‌کند که بیان می‌دارد افکار خودکار، باورهای هسته‌ای و تحریف‌های شناختی (مانند فاجعه‌سازی یا تعمیم بیش از حد) پاسخ‌های عاطفی و رفتاری را هدایت می‌کنند.

این کتاب تکنیک‌هایی مانند پرس‌وجوی سقراطی، آزمایش‌های رفتاری و بازسازی شناختی را شرح می‌دهد که با داده‌های تجربی نشان‌دهنده کاهش علائم در ۵۰ تا ۷۰ درصد بیماران در شرایط مختلف پشتیبانی می‌شوند.

مطالعات موردی گسترده، مدل دانشمند-کارورز را نشان می‌دهند و کاربرد اصول نظری در مداخلات بالینی، مانند بازسازی افکار خودکار منفی در بیماری با افسردگی شدید، را به تصویر می‌کشند.

باید توجه داشت که ادغام درمان‌هایACT، DBT و MBCT منعکس‌کننده روندهای علمی اخیر به سمت رویکردهای فراتشخیصی است که مکانیزم‌های مشترک در اختلالات سلامت روان را هدف قرار می‌دهند.
برای مثال، تمرکز ACT بر انعطاف‌پذیری روان‌شناختی و استراتژی‌های ذهن‌آگاهی MBCT کاربرد CBT را برای موارد پیچیده، مانند اختلال شخصیت مرزی، افزایش می‌دهد و مطالعات نشان‌دهنده بهبود نتایج هستند.

کتاب درمان شناختی-رفتاری: مبانی و فراتر از آن (ویرایش سوم) متنی برجسته است که دهه‌ها پژوهش علمی، وضوح آموزشی و خرد بالینی را ترکیب می‌کند.
دقت علمی آن در تکنیک‌های مبتنی بر شواهد و پایه تجربی‌اش آشکار است، در حالی که وضوح ادبی‌اش آن را به ابزاری آموزشی قابل دسترس و عمیق تبدیل می‌کند.
از نظر فلسفی، با پرسش‌هایی درباره عقلانیت، تجسد و شکوفایی انسانی درگیر است و به گفتمان‌های گسترده‌تر در فلسفه انگلیسی‌زبان کمک می‌کند.
ادغام روش‌های نوین و تأکید بر رابطه درمانی، پاسخگویی آن به روندهای روان‌شناختی و فلسفی معاصر را نشان می‌دهد و جایگاه آن را به‌عنوان منبعی ضروری برای درک و تمرین CBT تثبیت می‌کند.