یادداشت مریم محسنی‌زاده

        "آن سوی رودخانه زیر درختان" ماجرای سرهنگ آمریکایی بازنشستهٔ ارتش است که از خاطرات جنگش در سفر به ایتالیا می‌گوید. سرهنگ که به بیماری لاعلاجی دچار شده و از آسیب‌های روحی ناشی از جنگ رنج می‌برد، در آستانهٔ مرگ است. او به دختری جوان دل می‌بندد که دریچه‌ای از امید به زندگی‌اش باز می‌کند؛ کسی که با اشتیاق شنوایِ خاطرات پر رنج سرهنگ است. 
ارنست همینگوی از سفر طولانی‌مدتش به ایتالیا و شهر موردعلاقه‌اش، ونیز برای نوشتن رمان الهام می‌گیرد. شخصیت معشوقه نیز با تأثیر از واقعیت ایجاد می‌شود.
"آن سوی رودخانه زیر درختان" آخرین رمانی است که همینگوی منتشر کرده.  
گابریل گارسیا مارکز دربارهٔ کتاب می‌گوید:"اگر این رمان را تصویر مضحکه‌آمیزی از سرنوشت همینگوی بدانیم، به نظرم پرکشش‌ترین و انسانی‌ترین نوشته‌اش همین اثر ناکام اوست. این داستان در ابتدا قرار بود یک داستان کوتاه باشد اما رمان شد. بهترین و شخصی‌ترین اثر نویسنده است؛ زیرا آن را در حسرت سال‌های بازگشت‌ناپذیر نوشته بود. او در هیچ یک از آثارش به این اندازه بخشی از وجودش را نگذاشته است."
در جایی از رمان، سرهنگ می‌گوید بالاخره یک روز خودم را به کشتن می‌دهم؛ همان سرنوشتی که همینگوی به آن دچار شد. ازطرفی سرهنگ مثل همینگوی عاشق ماهیگیری و شکار است.‌ ازاین‌رو رمان را شخصی‌ترین اثر همینگوی می‌دانند.
رمان عمدتاً با بازگویی خاطرات و فلش‌بک‌هایی از زندگی سرهنگ در جنگ‌جهانی پیش می‌رود. ساختاری غیرخطی که فرم را در خدمت محتوا قرار می‌دهد؛ یعنی رفت‌وآمدهای مکرر زمانی، نمایانگر آسیب‌های روحی سرهنگ می‌شود.
کتاب توصیفات خوب و زبان‌ نیمه‌طنز و سردی دارد. رمانی کلاسیک که گاه دیالوگ‌های اضافی‌اش توی ذوق می‌زند؛ مثل جملهٔ پرتکرار دوست‌دخترش که همه‌اش خواهش می‌کند کمی بیشتر برایش تعریف کند.
ازطرفی رمان پر از اسم مکان و هنرمندهای ایتالیایی است؛ که خواننده را مشتاق سفر به این کشور می‌کند.
جالب است که عنوان رمان برگرفته از آخرین کلمات ژنرال جکسون است که می‌گوید:«بگذارید از رودخانه عبور کنیم و زیر سایه درختان استراحت کنیم». در اینجا عبور از رودخانه نماد گذار مرگ و درختان، نماد آرامش ابدی هستند.
بعضی از منتقدان رمان "آن سوی رودخانه زیر درختان" را به نوعی اعتراض همینگوی به جنایات ضدبشری جنگ می‌دانند. رمانی که بر پیامدهای جنگ و پوچی آن، کهنسالی و مرگ تمرکز دارد.
فیلم Across the River and Into the Trees محصول ۲۰۲۲ و به کارگردانی Paula Ortiz بر اساس رمان همینگوی ساخته شده است.