یادداشت

        شاهنامه فردوسی یا امیر ارسلان نامدار؟ مسئله این است...

بعد از اینکه شاهنامه فردوسی سروده شد و جای خودش رو بین مردم باز کرد و کلی مورد استقبال قرار گرفت ، خیلی ها شروع کردن به خوندن و روایت کردن اشعار و قصه های این اثر سترگ جهانی بین مردم کوچه و بازار و همین موضوع هم باعث شد که شاهنامه و شاهنامه خوانان بیش از پیش بین مردم و در دل اون ها جایگاه رفیعی پیدا کنند.
این استقبال باعث شد که هم دشمنان شاهنامه مخصوصا کسانی که از  این اثر که ایران و ایرانی و پهلوان های ایرانی رو بالا برده ، ناراضی بودند و هم کسانی که به دنبال تکرار موفقیت این اثر بودند و می‌خواستند چیزی در سطح این اثر بنویسند و مثل فردوسی برای خودشون جایگاهی دست و پا کنند ، دست به تقلید و خلق آثاری مشابه این اثر بزنند...

دسته اول ، آثاری مثل اسکندرنامه،  خاور نامه و حمزه نامه رو سرودند که بعدها این آثار دستمایه مناقب خوانان و فضائل خوانان شد ، کسانی که مثل نقالی از روی همین آثار و بعدا آثاری که خودشون خلق کردند به نقل داستان هایی از رشادت ها و پهلوانی های خلفای اهل سنت و امامان شیعه پرداختند. 
دسته دوم هم دست به خلق آثاری از پهلوانان دیگه ای از شاهنامه و یا کسانی که در شاهنامه نبودند ، زدند و قصه های دیگه ای از این اثر بزرگ رو به نظم در آوردند مثل ابومسلم نامه ، گرشاسب نامه ، سام نامه ، فرامرزنامه بزرگ و کوچک ، جهانگیر نامه و...
اینها بعدا دستمایه نقال ها شد و این داستان ها رو نقل می کردند. 
بعدها نقال ها و کسانی که اشعار فردوسی رو میخوندند ، وقتی نقل شون خیلی مورد توجه قرار می‌گرفت و مردم قصه گویی اونها رو دوست داشتند ، دست به نوشتن طومارهای نقالی می‌زدند،  طومارهایی که قصه همون شخصیت های شاهنامه رو روایت می‌کردند اما داستان هاشون فرق می کرد و در شاهنامه وجود نداشت.
نقال ها بعدا دست به نقل قصه های عامیانه مثل سمک عیار،  امیر ارسلان نامدار،  شیرویه نامدار ، حسین کرد شبستری و... هم می‌زدند.

بعضی از نقال ها هم منظومه های قدیمی که به تقلید از شاهنامه سروده شده بودند رو به زبون ساده و به شکل طومار در میاوردند و نقل می‌کردند که حسابی مردم دوست داشتند و لذت می‌بردند.

سام نامه ، یکی از همین منظومه ها و کتاب حاضر طومار نقالی این منظومه ست.
سام پدر زال و پدربزرگ رستمه که از نسل گرشاسب ، پهلوان اساطیری ایران و فرزند نریمان پهلوان دیگه ایرانیه که در زمان منوچهر نوه ایرج زندگی می‌کرده.  داستان سام به خاطر ماجراش با زال و بردنش به کوه و بعدا برگردوندنش معروفه و البته نقش مهمی هم در داستان آرش کمانگیر داره که البته در شاهنامه فردوسی موجود نیست.

منظومه سام نامه ، داستانی تخیلی و خارج از شاهنامه فردوسی رو نقل میکنه. اینکه سام نامه کِی نوشته شده و کی سروده رو نمیدونم اما طوماری که من خوندم ، شباهت زیادی به داستان امیر ارسلان نامدار داشت که آخرش هم کاملا کپی از شاهنامه فردوسی بود.

داستان از جایی شروع میشه که سام از منوچهر میخواد که اجازه بده کمی استراحت بکنه و منوچهر هم اجازه میده. سام به شکار میره و اونجا یک پری ، که عاشق سام شده اونو میدزده و میبره حبسش میکنه و ازش میخواد که با هم ازدواج کنن. سام اونجا عکس دختر خاقان چین رو میبینه و عاشقش میشه ( مقایسه کنید به امیر ارسلان ) و بعد راهی چین میشه تا این دختر رو به دست بیاره... در این راه با انوع و اقسام حیله ها و نیرنگ های شاه چین و وزیرش ، حیوان ها و دیوها و جادوگرها و طلسم هاشون میجنگه ( کاملا مشابه امیر ارسلان رومی ) و دست آخر هم ماجرای تولد زال تا تولد رستم ، مطابق شاهنامه در این طومار نقل شده.

نمیدونم ، سام نامه اصلی داستان رو چطوری بیان کرده اما این طومار به طور قطع تحت تاثیر داستان امیر ارسلان قرار داره.

در کل کتاب خوب و لذت بخشیه ، اگر به اساطیر و داستان های عامیانه ایرانی علاقه دارید، پیشنهاد میکنم که این طومار رو حتما بخونید.