یادداشت سارا حسینی

        خلاصة‌التواریخ اولین تلاش برای مناسب‌سازی متن شاهنامه برای کودکان است. مفتاح‌الملک در سال ۱۲۹۷ شمسی، این اثر را در قالب درس تاریخ، گرد می‌آورد. درس تاریخ! بله! برای درس دادن تاریخ در سراسر کتاب از متن شاهنامه استفاده شده و در واقع، کتاب، تاریخ باستانی ایران را بر اساس وقایع ۴ سلسلهٔ پادشاهی در شاهنامه یعنی پیشدادیان، کیانیان، اشکانیان و ساسانیان را روایت کرده است. جالب این است که در روایت بخش اساطیری و پهلوانی شاهنامه (سلسله پیشدادیان و کیانیان) که عناصر خارق‌العادهٔ زیادی دیده می‌شود، مولف آشکارا این عناصر را زدوده و تلاش کرده روایتی تاریخی و واقع‌نمایانه از این بخش ارائه کند. مشخص نیست که منبع اساس محمودخان مفتاح‌الملک برای گزینش شاهنامه چه بوده، چون برخی روایت‌ها تفاوت‌های آشکاری با نسخه‌های معتبر امروز شاهنامه دارد. 
خلاصة‌التواریخ، عمدتاً به نظم است و محمودخان مفتاح‌الملک برای فهم بهتر ابیات، واژه‌های سخت را در حاشیهٔ کتاب معنی کرده است؛  البته گاهی هم  خود او در لابه‌لای ابیات منتخب شاهنامه، قلم‌فرسایی کرده و ماجراها را روایت می‌کند. 
سیدعلی کاشفی خوانساری (گردآورندهٔ کتاب) و محسن محرابی هم مقا‌له‌های خواندنی‌ای را در ابتدای کتاب و در معرفی اثر و مولف آن، ارائه کرده‌اند. 
کتاب «خلاصة‌التواریخ:  اولین گزیدهٔ کودکانهٔ شاهنامه» می‌تواند برای پژوهشگران تاریخ کتب درسی و البته علاقه‌مندان به شاهنامه، مفید باشد.