یادداشت ناصر حافظی مطلق

        رستم در قرن ۲۲

1)
"رستم در قرن ۲۲" نام داستان بلندی است نوشته‌ی "عبدالحسین صنعتی‌زاده" که اولین بار به شکل کتاب در سال 1313 به چاپ رسید. این داستان، اولین داستان بلند علمی- تخیلی در ادبیات نوین فارسی است. (اولین داستان کوتاه علمی- تخیلی فارسی داستان "س.گ.ل.ل" نوشته‌ی مرحوم "صادق هدایت" در سال 1312 است که پیش‌تر در همین کانال قرار گرفت.) داستان "رستم در قرن ۲۲" ابتدا به‌صورت پاورقی‌های دنباله‌دار در روزنامه‌ی "شفق سرخ" به چاپ رسید و درنهایت در سال 1313 به‌صورت کامل و توسط چاپخانه‌ی اتحادیه در تهران منتشر شد. 

2)
داستان "رستم در قرن ۲۲" در سال 1332 توسط چاپخانه‌ی مرکزی به چاپ پنجم رسید و پس‌ازآن تا سال 1396 دیگر  چاپ نشد. در سال 1396 انتشارات نفیر تهران مجدداً این کتاب را که توسط آقای "مهدی گنجوی" و خانم "مهرناز منصوری" ویراستاری دوباره شده بود به چاپ رساند و دیباچه‌ای که مرحوم "محمدعلی جمالزاده" در سال 1316 بر آن نوشته بود را در انتهای کتاب قرار داد. همچنین نامه‌ا‌ی که مرحوم "نیما یوشیج" در سال 1314 در مورد این داستان به مرحوم "عبدالحسین صنعتی‌زاده" نوشته، به‌علاوه‌ی فصل سی و دوم از کتاب "روزگاری که گذشت" که خودسرگذشت‌نامه‌ی "صنعتی‌زاده" است و در سال 1346 چاپ‌شده هم به انتهای کتاب افزوده‌شده است. فصل سی و دوم از کتاب "روزگاری که گذشت" به چگونگی نگارش داستان "رستم در قرن ۲۲" اختصاص دارد.

3)
مرحوم "عبدالحسین صنعتی‌زاده" (متولد 1274 و درگذشته‌ی 1352) به شغل آزاد اشتغال داشت اما در کنار آن دست‌به‌قلم بود و نوشته‌هایش در امتداد سنت نویسندگان عصر مشروطه قرار می‌گیرد. او را پدر رمان تاریخی، رمان آرمان‌شهری و رمان علمی- تخیلی ایران می‌دانند. کتاب "مجمع دیوانگان" او اولین کتاب در ژانر داستان آرمان‌شهری در ادبیات نوین فارسی است. تعداد زیادی از داستان‌های او هم در رده‌ی رمان‌های تاریخی قرار می‌گیرند مانند "مانی نقاش"، "سیاه‌پوشان یا داستان ابومسلم" و "نادر فاتح دهلی". 

4)
داستان "رستم در قرن ۲۲" روایت دانشمندی است به نام "جانکاس" که در قرن بیست و دوم و در محل سیستان امروزی دستگاهی اختراع می‌کند با توانایی زنده‌سازی مردگان و با آن رستم پهلوان را به زندگی برمی‌گرداند. این داستان روایتی از تقابل کهنه و نو و تضاد سنت و مدرنیته است، به‌ویژه اگر به زمان نگارش آن‌ یعنی عصر پهلوی اول و روند پرشتاب مدرنیزاسیون ایران قاجاری‌زده بنگریم. 
هرچند که پروفسور "جانکاس" استاد دارالعلم سیستان هنوز محلی از واقعیت ندارد و اختراع دستگاهش بسیار بعید به نظر می‌رسد و هرچند که بازگشت رستم به این روش چندان مقرون به وقوع نیست، اما انتشارات نفیر با انتشار مجدد این کتاب پس از شش دهه، "صنعتی‌زاده" را به زندگی بازگردانده است.