یادداشت علیرضا فراهانی

        این‌گونه می‌نویسم که کتاب روانشناسی رشد، اثر لورا برک یکی از منابع برجسته و معتبر در حوزه روانشناسی رشد و کتاب کلاسیک در تدریس روان‌شناسی رشد در دانشگاه‌ها است که به بررسی علمی و نظام‌مند فرآیندهای رشد انسانی از مرحله لقاح تا پایان عمر می‌پردازد.

کتاب روانشناسی رشد لورا برک به دلیل پوشش جامع و علمی، منبعی کلیدی برای دانشجویان کارشناسی و کارشناسی ارشد روانشناسی و اساتید می‌باشد.

این اثر با رویکردی چندرشته‌ای و مبتنی بر شواهد تجربی، تعامل پیچیده عوامل زیستی، روان‌شناختی، اجتماعی و فرهنگی را در شکل‌گیری مسیر رشدی انسان تحلیل می‌کند. 

یکی از نقاط قوت اصلی کتاب برک، استفاده گسترده از پژوهش‌های معتبر و به‌روز است. هر فصل با استناد به مطالعات طولی، مقطعی و آزمایشگاهی، شواهد علمی را برای پشتیبانی از مفاهیم ارائه می‌دهد. این رویکرد کتاب را به منبعی قابل اعتماد برای پژوهشگران و اساتید تبدیل کرده است.

کتاب با زبانی روان و ساختارمند نوشته شده است و هر فصل شامل بخش‌های خلاصه، اصطلاحات کلیدی، پرسش‌های تأملی و فعالیت‌های کاربردی است. این ویژگی‌ها یادگیری فعال را تسهیل می‌کنند و دانشجویان را به تعامل عمیق‌تر با محتوا ترغیب می‌کنند. برک همچنین با ارائه مثال‌های واقعی و مطالعات موردی، مفاهیم نظری را به زندگی روزمره مرتبط می‌سازد.

توجه به عوامل فرهنگی و اجتماعی
برک با تأکید بر نقش فرهنگ، جنسیت و زمینه‌های اجتماعی-اقتصادی در رشد، دیدگاهی کل‌نگر ارائه می‌دهد. او نشان می‌دهد که چگونه تفاوت‌های فرهنگی در ارزش‌ها و هنجارها می‌توانند بر مسیرهای رشدی تأثیر بگذارند، که این موضوع برای درک تنوع انسانی در جوامع چندفرهنگی حیاتی است.

کتاب در دو جلد دارد، جلد اول به مراحل رشد از لقاح تا پایان کودکی اختصاص دارد و جلد دوم مراحل نوجوانی، بزرگسالی و پیری را پوشش می‌دهد.

جلد اول: رشد از لقاح تا کودکی

چارچوب نظری و مفاهیم بنیادین
جلد اول کتاب با معرفی نظریه‌های بنیادین روانشناسی رشد آغاز می‌شود.
برک نظریه‌های کلاسیک و معاصر مانند نظریه مراحل رشد شناختی ژان پیاژه، نظریه رشد روانی-اجتماعی اریک اریکسون، و دیدگاه فرهنگی-اجتماعی لِو ویگوتسکی را با جزئیات بررسی می‌کند.
او با تکیه بر شواهد تجربی، چگونگی تکامل توانایی‌های شناختی، عاطفی و اجتماعی را در بستر عوامل زیستی و محیطی تحلیل می‌کند. برای مثال، نظریه پیاژه درباره مراحل رشد شناختی (حسی-حرکتی، پیش‌عملیاتی، عملیات عینی و عملیات صوری) با مطالعات طولی و مقطعی پشتیبانی می‌شود که نشان‌دهنده تحولات کیفی در تفکر کودکان است.

رشد جسمانی و شناختی
برک رشد جسمانی را از مرحله جنینی تا کودکی با تأکید بر نقاط عطف رشدی (مانند رشد مغزی، مهارت‌های حرکتی و هماهنگی حسی-حرکتی) بررسی می‌کند. او به نقش تغذیه، ژنتیک و محیط (مانند تعاملات والد-کودک) در رشد جسمانی اشاره دارد. در حوزه رشد شناختی، برک به موضوعاتی مانند رشد زبان، حافظه، توجه و حل مسئله می‌پردازد.
او با استناد به پژوهش‌های معاصر، نشان می‌دهد که چگونه بازی‌های وانمودی و تعاملات اجتماعی به تقویت مهارت‌های شناختی و خلاقیت کودکان کمک می‌کنند.

رشد اجتماعی و عاطفی
در بخش رشد اجتماعی و عاطفی، برک به اهمیت دلبستگی (attachment) بر اساس نظریه جان بالبی و نقش سبک‌های فرزندپروری (مانند مقتدرانه، مستبدانه و سهل‌گیرانه) در شکل‌گیری عزت نفس و خودکارآمدی کودکان می‌پردازد.
او همچنین تأثیر فرهنگ و هنجارهای اجتماعی را بر رشد هویت و رفتارهای اجتماعی بررسی می‌کند. برای مثال، برک نشان می‌دهد که چگونه تفاوت‌های فرهنگی در شیوه‌های فرزندپروری می‌تواند بر استقلال یا وابستگی کودکان تأثیر بگذارد.

جلد دوم: رشد از نوجوانی تا پیری

نوجوانی: بحران هویت و تحولات رشدی
جلد دوم با تمرکز بر نوجوانی آغاز می‌شود و به تغییرات جسمانی (مانند بلوغ)، شناختی و عاطفی این دوره می‌پردازد.
برک با استناد به نظریه اریکسون، بحران هویت در برابر سردرگمی نقش را به‌عنوان چالش اصلی این دوره معرفی می‌کند. او همچنین به رشد اخلاقی بر اساس نظریه لارنس کلبرگ و تحولات عاطفی ناشی از تغییرات هورمونی و اجتماعی (مانند روابط با همسالان) اشاره دارد.
برک نقش حمایت اجتماعی و محیط آموزشی را در تسهیل گذار موفق به بزرگسالی برجسته می‌کند.

بزرگسالی: روابط، کار و هدف‌مندی
در بخش بزرگسالی، برک به موضوعاتی مانند تشکیل روابط عاطفی، تصمیم‌گیری‌های شغلی و تعادل بین کار و زندگی می‌پردازد.
او با استفاده از نظریه‌های معاصر، نشان می‌دهد که چگونه روابط بین‌فردی و حمایت اجتماعی به سلامت روان و رضایت از زندگی کمک می‌کنند. برک همچنین به مفهوم رشد پس‌صدماتی (post-traumatic growth) اشاره دارد که در آن افراد پس از مواجهه با چالش‌های زندگی، به سطح بالاتری از خودآگاهی و هدف‌مندی می‌رسند.

پیری: چالش‌ها و فرصت‌ها
در بخش پیری، برک به کاهش عملکردهای جسمانی و شناختی (مانند حافظه و سرعت پردازش) و در عین حال، پتانسیل رشد عاطفی و حکمت می‌پردازد.
او با استناد به پژوهش‌های طولی، نشان می‌دهد که فعالیت‌های اجتماعی، یادگیری مادام‌العمر و حمایت خانوادگی می‌توانند کیفیت زندگی در پیری را بهبود بخشند. برک همچنین به نظریه‌های پیری موفق (successful aging) اشاره می‌کند که بر اهمیت حفظ استقلال و معنا در زندگی تأکید دارند.