یادداشت 🎭 محمد رضا خطیب 🎬

        خرچنگ ( سرطان )

ماجرای آشنایی من با واتسلاف هاول برمیگرده به نمایشی که در سال ۹۴ بازی کردم. نمایش فرشته نگهبان که یک اثر کوتاه از هاول بود . 
نمایشی که همون سال با خوندنش متوجه شدم که این نویسنده چقد خوب حکومت های دیکتاتوری و توتالیتر و ایضا سانسور و فشاری که بر روی جامعه ست رو میشناسه و از اونجا تقریبا قلمش رو پسندیدم اما بعد از اون توفیق پیدا نکردم که کار دیگه ای رو از این نویسنده بخونم تا یکی دو سال پیش که کتاب " قدرت بی قدرتان" ترند شد و منم خوندم و اونجا فهمیدم نویسنده فضای کارش همینه و طبیعی هم هست. هر انسانی تحت حکومت های کمونیستی زندگی کرده باشه به دنبال راهی برای برون رفت از اون وضعیته.

نمایشنامه نامه اداری به تازگی چاپ شده و اسم هاول باعث شد که برم سراغش و بخونمش. فضای نمایشنامه تقریبا کنایه ای به حکومت ها و تفکرات توتالیتر و مخصوصا کمونیسته.

فضا شدیدا آدم رو یاد ۱۹۸۴ و کارهای جورج اورول می ندازه اما در مقیاسی کوچیکتر.

در یک اداره دولتی ، مدیر عامل ، نامه ای دریافت میکنه که به زبون عجیبی نوشته شده. وقتی نامه رو میخونه متوجه میشه که یک نامه مهم اداریه اما به زبون عجیبی تحریر شده که اصلا متوجهش نمیشه. وقتی از معاونش سوال میپرسه که این به چه زبونیه؟ معاون میگه که از چند روز پیش قرار شده زبون جدیدی که تازه اختراع شده و به نام " تایدپر" نامیده شده ، جایگزین زبون فعلی بشه و همه ادارات از جمله این اداره موظفند که به این زبون مکالمه و مکاتبه کنند. 
حالا مدیر عامل به دنبال اینه که متوجه بشه که در این نامه چی نوشته شده ولی هرچی جلوتر میره با واقعیت های عجیبی و تغییرات عجیب تری در افراد و ساختار اداره رو به رو میشه که تحت تاثیر این زبون قرار دارند ...

پایان نمایشنامه هم پایان عجیب و جالبیه. تقریبا میتونیم مصداق سازی های زیادی درباره این نمایشنامه داشته باشیم . مسئله شبیه چیزیه که در کتاب " در برابر استبداد " تیموتی اسنایدر درباره تاثیر زبان و واژگان در حکومت های دیکتاتوری بیان شده . 

ایده زبان مثل تفکر کمونیست  خرچنگ وار و مثل یک غده سرطانی درحال همه گیر شدن در این اداره ست و جان بر کفان و مدافعان زیادی هم داره که اکثرشون خیلی هم از این زبان چیزی سر در نمیارن . 

در کل اثر جالب و خوبیه و به هیچ شکل شعار زده و ایدئولوژیک نیست بلکه کاملا داستان محور و هنری ، شخصیت خلق میکنه و قصه گوئه. 

ترجمه هم ترجمه خوبیه و نثر روونی داره. 

توصیه می کنم از کتاب های واتسلاف هاول غافل نشید .