یادداشت ناصر حافظی مطلق

        زندگي پنهان ذهن

1)
"زندگي پنهان ذهن: چگونه مغز ما مي‌انديشد، احساس مي‌كند و تصميم مي‌گيرد" (The Secret Life of the Mind: How Our Brain Thinks, Feels and Decides) كتابي است نوشتۀ دانشمند اصالتاً آرژانتينيِ علوم اعصاب، "ماريانو سيگمان" (Mariano Sigman)، كه ابتدا در سال 2014 ميلادي با عنوان "La vida secreta de la mente" به زبان اسپانيايي نگاشته و سپس در سال 2017 ميلادي به انگليسي برگردانده شده است. اين كتاب در سال ۱۳۹۸ توسط "ماندانا فرهاديان" به فارسي ترجمه و در انتشارات "فرهنگ نشر نو" منتشرشده و تا سال ۱۴۰۲ به چاپ هشتم رسيده است. "سيگمان" در اين كتاب تلاش دارد با زباني ساده و با استناد به دستاوردهاي علوم اعصاب، حقايقي شگفت و نوين از سامانه عصبي انسان و كاركردهاي آن را ارائه دهد. 

2)
"سيگمان" كه رشته تحصيلي اصلي‌اش "فيزيك" است، از منشأ تفكر آغاز مي‌كند و خواننده را به كاوش در سرزمين‌هاي اعجاب‌انگيز كودكي يعني زماني كه مغزِ در حال شكل‌گيري، سعي در كشف خود و جهان دارد، مي‌برد. او با استفاده از دستاوردهاي علوم اعصاب برخي از ايده‌هاي فلسفي كهن در مورد ساختار ذهن انسان را نقد مي‌كند و الزامِ روي آوردن به نگرشي جديد را مطرح مي‌سازد. در كتاب بحث‌هايي مانند يادگيري زبان، توانايي‌هاي شناختي دوزبانه‌ها، تناظر بين ادراك و عمل، شكل‌گيري مفاهيم اخلاقي و مطالبي ازاین‌دست، از زاويه علوم اعصاب بررسي مي‌شوند و بر اساس آن‌ها فرضيۀ برخي از تجربه‌گرايان عصر روشنگري مبني بر تلقي ذهن انسان تازه متولد به‌مثابه "لوح سفيد"، مردود اعلام مي‌شود. 

3)
"سيگمان"  مباحث جالبي مانند هويت و آگاهي را در سه فصل از كتاب خود به بحث مي‌گذارد و بيشتر با اتكا به آزمايش‌هاي تجربي (و نه نظريه‌هاي فلسفي) اين دو مفهوم را مي‌كاود. بحث‌هايي مانند مطالعه عصب‌پايه در حيطه خودآگاه و ناخودآگاه، آگاهي به خويشتن، رؤیا و خيال، اثرات مخدرها و همچنين راهكارهاي جالبي كه بر اساس اين مطالعات به‌منظور بهره‌گيري از مزايا و دوري از معايب فعاليت‌هاي متناظر مغزي و عصبي در هرکدام از اين حالات مي‌توان ارائه داد، با زبان ساده و شيواي نويسنده و البته هنر مترجم فارسي به‌گونه‌اي بیان‌شده‌اند كه خواننده را غرق در خواندن كتاب مي‌كند. 

4)
فصل‌هاي پاياني كتاب به مفاهيم دگرگوني سامانه عصبي، آموزش، يادگيري و تدريس اختصاص دارند و رويكردهاي متوالي و موازي مغز در آموختن و تثبيت آموخته‌ها را شرح مي‌دهند. نويسنده در تحليلي جالب، تدريس در مفهوم كليِ آن را ويژگي جالبي مي‌داند كه انسان از بدو تولد دارا است. هر نوزاد و كودكي هم‌زمان با يادگيري به ‌نوعی تلاش براي به اشتراك‌گذاري اطلاعات نيز مشغول است و اين قابليت ضمن اينكه فرآيند يادگيري و آموختن را نيز بهينه مي‌سازد، نوعي سازوكار تكاملي كهن در جهت افزايش بقا هم هست. "سيگمان" در ايده‌اي جالب آموختن و يادگيري را نه‌فقط افزودن ساختارهايي جديد به مغز، بلكه به شكل هم‌زمان حذف ساختارهايي قديمي‌تر و نامناسب‌تر نيز مي‌داند. درمجموع اگرچه از زمان چاپ اين كتاب تاكنون دستاوردهاي جدید بسياري در حوزه مغز و سامانه عصبي حاصل‌شده، اما نثر شيوا و ساده كتاب به همراه رويكرد پايه‌اي آن، همچنان اين اثر را به‌عنوان كتابي قابل‌توجه و لذت‌بخش حفظ كرده است. 

#علوم_شناختی
#علوم_اعصاب