یادداشت مسیح ریحانی

        خشمگین و بغض‌آلود (و در تاریکی!) این سطرها را می‌نویسم. لعنت به جنگ؛ این نفرین ابدی که هم‌چون سایه‌ای شوم به دنبال خاورمیانه است.

📚 از متن کتاب:
«خوشبخت کسی است که پیری‌اش را در کنار محبوبش بگذراند. پیری برای بازیابی دوباره‌ی دوران کودکی است و حدفاصل بین کودکی و پیری صرفا سال‌های بیهوده‌ای است که می‌گذرند تا آن شخص به معنای حقیقی لحظه پی ببرد.»

در روزی که بشار اسد از سوریه گریخت به حافظه‌ام رجوع کردم و دیدم که نه! تا به‌حال هیچ اثری از نویسندگان سوری نخوانده‌ام. نخستین کتابی که یافتم، همین کتاب بود. «مردن کار سختی است» از «خالد خلیفه» نویسنده‌ی شهیر سوری که در سال‌های خونین و تلخ جنگ‌های داخلی سوریه، با وجود مخاطرات زیستن در چنین شرایطی هم دمشق را ترک نگفت.

کتاب با مرگ «عبداللطیف السالم» و آخرین خواسته‌ای که او در واپسین ساعات پیش از مرگ‌اش با پسرش در میان گذاشته، شروع می‌شود. کتاب روایت‌گر سفری پرپیچ‌وخم در دل سوریه‌ی جنگ‌زده است؛ آن‌جا که خانواده‌ای تصمیم می‌گیرند تا به آخرین وصیت پدرشان عمل کنند: انتقال جسد او به زادگاهش و دفن در کنار «لیلی». درخواستی به‌ظاهر ساده که هر «فرزند صالحی»(!!) باید بدان عمل کند؛ غافل از آن‌که در زمانه‌ی جنگ و خون و کشتار، هیچ درخواستی ساده نیست. آن هم در سوریه‌ای که مرگ بالای سر هر لحظه از زندگی سایه می‌اندازد. در سوریه‌ای که پاره‌پاره است و کنترل هر بخش‌اش را گروهی به دست دارد که علاوه بر حکومت بلکه با گروهِ همسایه هم اختلاف‌نظر دارد!
نویسنده با مهارت و زیرکی از این سفر کمک گرفته است تا چهره‌ی تلخ و واقعی جنگ داخلی سوریه و تاثیرات آن بر زندگی انسان‌ها را نمایش دهد.

📚 از متن کتاب:
«در جنگ، تشییع‌جنازه یک اتفاق عادی بود که فقط حسادت زنده‌هایی را برمی‌انگیخت که زندگی‌شان به انتظاری دردناک برای مرگ بدل شده بود.»

نثر «خالد خلیفه» روان و تاثیرگذار است. او با دقت توانسته است میان لحظات تلخ و احساسات عمیق انسانی تعادل ایجاد کند. خواننده در هر صفحه با چالش‌های عمیق انسانی، اخلاقی، اجتماعی و سیاسی روبرو می‌شود که با پایان کتاب هم حتی ذهن‌اش درگیر یافتن پاسخ‌های احتمالی آن‌هاست.
شخصیت‌پردازی‌ها دقیق و موثر صورت گرفته‌اند. چه در مورد شخصیت‌های اصلی (فرزندان عبداللطیف) و چه در مورد شخصیت‌های فرعی (برای نمونه: «لیلی» خواهر عبداللطیف). هر کدام از فرزندان عبداللطیف را می‌توان نماینده‌ی بخشی از جامعه‌ی سوریه دانست. اختلافات، تنش‌ها و تلاش‌های آن‌ها برای کنار آمدن با یکدیگر و عمل به وصیت پدر، تصویری از پیچیدگی‌های اجتماعی و خانوادگی در خاورمیانه ارائه می‌دهد. و قصه‌ی تلخ «لیلی» که برای ما در خاورمیانه داستان غریبی نیست... «لیلی» می‌سوزد تا چراغ راه آیندگان باشد. و قصه‌ی «لیلی» هرگز فراموش نمی‌شود...

📚 از متن کتاب:
«هرگز کسی این ظلم‌ها و بی‌حرمتی‌ها را فراموش نخواهد کرد، حتی اگر هزار سال هم بگذرد.»

منصفانه نیست اگر «مردن کار سختی است» را صرفا یک داستان درباره‌ی جنگ بدانیم؛ قصه‌ی کتاب، قصه‌ای درباره‌ی انسانیت، خانواده، عشق، خیانت و چگونگی یافتن معنا و ادامه‌ی حیات دادن در دل هرج‌ومرج است.