یادداشت ‌ سید امیرحسین هاشمی

        یادداشتی با تأخیر


اول از همه اینکه این کتاب را در سفری خواندم که وقتِ سر خاراندن هم کم پیدا می‌شد. اما شروعِ چالشِ هر روز کتاب‌خواندن بهخوان بود و به زورِ چالش هر روز کتاب را می‌خواندم.
 مرسی از بهخوان، واقعا کمک‌حال بود این چالش.

سفرنامه زیاد می‌خوانم و این مقولهٔ نوشتاری را بسیار دوست دارم. از ضابطیان تا یامین‌پور، از رضا امیرخانی تا آندره ژید! جالب است که به بهانهٔ سفرنامه که قرار است باهاشون جغرافیاها و جهان‌های متفاوتی را تجربه کنی، نویسنده‌های متفاوت با سلیقه و عقیده خودت را نیز تجربه کنی. با آندره ژید و یامین‌پور از لحاظِ فکری فاصله‌ی زیادی دارم، ولی از خواندن سفرنامه‌هاشون لذت بردم.

برم سراغِ خودِ کتاب. از اسمش پیداست کتاب متنِ سفرنامه آندره ژید به شوروی است.
 در دورانِ ماهِ عسل و ابتداییِ حکومت شوراییِ روسیه، روشنفکران و متفکرانِ چپِ بسیاری از غرب به روسیه سفر کردند. در این میان مدح‌های بسیاری نثارِ شوروی شده بود در دورانِ "ماه عسل". از ژان پل سارترِ فیلسوف/ادیب گرفته است تا سیدنی و بئاتریس وبِ اقتصاددان. از میانِ بسیاری از سفرنامه‌های مربوط به شوروی، تصویرِ آندره ژید نسبت به بقیه منتقدانه‌تر بود.(الیته با دیگرِ سفرنامه‌ها به صورت دستِ چندم مواجه شده ام. مواجه دست اول خود یک پروژهٔ پژوهشیِ مفصل است.)
اما باز تنقیح آندره ژید بر سفرنامهٔ "بازگشت از شوروی" که چندین سال پس از متنِ اصلی نوشته شده است، وحشتناک منتقدانه شده است. در تنقیح، در حد دیستوپیای 1984 تصویر می‌کند شوروی را. به قولِ تاچریست‌‌ها، زمان بزرگترین دشمن سوسیالیسم واقعی(Real socialism) است.
به نظرم خواندن این کتاب بجز برای کسانی که بسیار درمورد شوروی و تاریخش خوانده‌اند و دوست دارند از زاویه یک ادیبِ معروف و به صورت سفرنامه‌ای از شوروی بداند یا حوزه تحقیقشون شووری و تاریخش و بازنمایی آن در سفرنامه‌های سیاح غربی‌! است‌(چرا یه ایرانی باید این دغدغه ذهنی‌اش باشه؟ خودم مصداقش‌ام اما بجز بهانه‌تراشی دلیلِ محکمه‌پسندی برایش ندارم! ) این کتاب خیلی جذابیتِ خاصی ندارند. 
البته نمی‌دانم شاید خوشتان آمد.

کتاب رو هم از فیدیبو و مجازی(epub) خوندم. کتاب کاغذی خوبه، ولی خودمونیم، در بندِ کتاب کاغذی بودن همچین هم خصلتِ خاصی نیست. چه بخواهیم و چه نخواهیم متنی که می‌خونیم اولویت است نه "جنس" ارائه‌اش!