یادداشت محمدامین اکبری

        به نام او

🔹️«دیوان غزلیات بیدل» بعد از مدتها به صورت کامل منتشر شد، این دیوان اولین تصحیح علمی- انتقادی از غزلیات میرزا عبدالقادر بیدل دهلوی‌ست که توسط سیدمهدی طباطبایی و علیرضا قزوه فراهم آمده و  شهرستان ادب آن را منتشر کرده است. این کتاب از چند منظر کتاب مهمی‌ست که در ادامه به اختصار به دو نکته بسنده می‌کنم.

🔸️اولین و مهمترین نکته‌ای که در باب دیوان  غزلیات بیدل می‌توان گفت این است که این کتاب اولین تصحیح از اشعار بیدل و به نوعی اولین قدم جدی در مسیر شناخت این شاعر دیریابِ زودآشناست. تا پیش از این تصحیح‌ها از از دیوانِ بیدل همه تحت تاثیر تصحیح نسخه کابل بود که نسخه کابل نیز به دلیل مشکلاتی برای آن برمی‌شمرند تصحیحی کامل نبوده و مصححان تا به انتها نتوانسته‌اند کار را دقیق و اصولی پیش ببرند و به همین علت خطاهای بسیاری وارد دیوان بیدل شده که بر پیچیدگی‌های شعر او افزوده و در برخی موارد آن را نامفهوم کرده است. ضمن اینکه در تصحیح جدید چند نسخه معتبر مبنای کار قرار گرفته است و بیش از سی غزل بر غزلهای موجود در نسخه کابل افزوده شده است، علاوه بر این تصحیح جدید دربردارنده نسخه بدل اشعار در پایین هر صفحه است که برای محققان و اهل ذوق بسیار مغتنم است و از طرفی دقت مصححان در نگارش و پیاده کردن رسم‌الخط امروزی در آن، روخوانی اشعار را که خود امر بسیار مهمی در جهت آشنایی با بیدل است، راحتتر کرده است.

🔸️نکته حائز اهمیت دیگر درباره این کتاب این است که یکی از مصححان آن شخصیتی دانشگاهی‌ست امری که در بدو امر چندان مهم جلوه نمی‌کند چرا که قاعدتاً کار علمی را باید اهل علم انجام دهند ولی با مرور تاریخ صدساله پژوهش دانشگاهی در ایران به نتایج دیگری می‌رسیم. از بدو تاسیس دانشگاه در ایران، ادبای دانشگاهی ما تقابل عجیب و دور از منطقی با دوره‌ای از شعر فارسی داشتند، یعنی شعر سبک هندی. سوای اینکه داوری آنها در رد این دوره چقدر منطقی و علمی‌ست، کتمان آن آن‌هم از طرف این طیف عجیب می‌نماید. این نادیده‌گرفتن تا به امروز هم از طرف بسیاری از اهل دانشگاه مشاهده می‌شود. و اگر دقت شود. اگر نگوییم همه بلکه بیشتر پژوهشگران و مصححان دواوین شاعران سبک هندی از خارج از دانشگاه بوده‌ و بیشترینه آنها شاعرانِ ذوق‌ورز معاصر بوده‌اند افرادی نظیر مرحوم گلچین معانی، مرحوم قهرمان. پژوهش‌های دکتر طباطبایی در زمینه شعر بیدل می‌تواند سرآغاز اتفاقات مبارکی در جهت معرفی هرچه بیشتر و بهتر بیدل و سایر شاعران سبک هندی در فضای دانشگاهی ما باشد.

🔹️و در آخر اینکه این کتاب هم به مانند همه اولینها خالی از ایراد و اشکال نیست، و حتما توسط خود مولفان یا دیگر محققان تکمیل و ترمیم خواهد شد ولی آنچه که مهم است شروع راهی‌ست در مواجهه جدی با شعر بیدل و شناخت هرچه بیشتر و بهتر با این اقیانوسِ ژرف و ناشناخته شعر و ادب فارسی. امری که  بسیار مبارکی است.