یادداشت محسن خیابانی

        برادران استروگاتسکی (آرکادی و بوریس) از مهمترین نویسندگان روسی نیمهٔ دوم قرن بیستم و همچنین از مهمترین نویسندگان ادبیات علمی-خیالی در این برهه محسوب می‌شوند.
آثار برادران استروگاتسکی، که معمولاً در همکاریشان با یکدیگر خلق می‌شدند، به حیطهٔ ادبیات علمی-خیالی نرم تعلق دارند. علمی-خیالی نرم اصولاً به آن دسته از آثاری اطلاق می‌شود «که کمتر با علوم مهندسی و زیست شناسی و بیشتر با علوم انسانی سر و کار دارد. از این رو علمی تخیلی نرم، بیشتر روی داستان و شخصیت پردازی متمرکز است.» (۱)
فقط دو تا از آثار این نویسندگان به فارسی ترجمه شده، یکی «پیک‌نیک کنار جاده» که «آندری تارکوفسکی» فیلم معرکهٔ «استاکر، ۱۹۷۳» را بر اساس بخشی از آن ساخت. و یکی همین: خدا بودن سخت است.
اول از همه باید بگویم که چه عنوان جذابی! استروگاتسکی‌ها این رمان را در سال ۱۹۶۴ و در زمان حکومت «خروشچف»، در واکنش به برخی سیاست‌های محدودکنندهٔ او در قبال هنرمندان و آثار هنری نوشته‌اند. داستان که به دخالت زمینی‌ها در سیاست، علم و فرهنگ سیاره‌ای دوردست با تمدنی قرون‌ وسطایی می‌پردازد، استعاره‌ای از دخالت کشورهای توسعه‌یافته در امور کشورهای توسعه‌نیافته هم هست.
همانگونه که مترجم (هادی بهارلو) در مقدمه‌اش بر کتاب ذکر کرده، بخشی از جذابیت اثر فقط برای خود روس‌ها قابل درک است ولی از آنجا که دیکتاتوری، سانسور، اختناق، کودتا و دخالت کشورهای دیگر، هیچ‌گاه در کشورمان وجود نداشته، من با این موارد که در کتاب هم بودند، ارتباط برقرار نکردم!!!!!!!!!!!!
«خدا بودن سخت است» انگار خلاصهٔ یک رمان طولانی‌تر است، چون روایت و شخصیت‌پردازی‌اش اگرچه بد نیست، در حدی باقی می‌ماند و به اوجی که باید و شاید نمی‌رسد. اما این کتاب به خاطر فصل هشتمش و مخصوصاً صفحات پایانی این فصل، ارزش خواندن داشت. برادران استروگاتسکی در اینجا در قالب دیالوگ‌هایی بسیار جذاب، کمونیست‌ها و در برخی جاها لیبرالیست‌ها را، حسابی می‌شویند، خشک می‌کنند، اتو می‌زنند، تا می‌کنند و می‌گذارند کنار! 

۱. راهنمای خوره‌های ادبیات ژانری - جلد اول، گردآوری و ترجمه فربد آذسن، انتشارات پریان، صفحه ۱۱۴