یادداشت ناصر حافظی مطلق

        ذن، گوشت و استخوان

1)
"ذن، گوشت و استخوان" (Zen Flesh, Zen Bones) كتابي است كه توسط "پال رپس" (Paul Reps)، نويسنده و شاعر آمريكايي گردآوری‌شده است و دربرگیرندۀ مجموعه‌اي از نوشته‌هاي ذن و پيش از ذن است. كتاب مجموعه‌اي از چهار متن مهم طريقت ذن است كه عبارت‌اند از: "۱۰۱ داستان ذن"، "دروازۀ بی‌در"، "ده وَرزا" و "تمركز". بخش عمده‌اي از كتاب به نوع خاصي از ادبيات ذن اختصاص دارد كه به آن "كوآن" مي‌گويند و نوعي چيستان است كه استادان ذن براي شاگردان خود مطرح مي‌كردند. كتاب "ذن، گوشت و استخوان" در سال ۱۳۹۷ توسط "سهراب دريابندري" ترجمه و در انتشارات "نشر نو" به چاپ رسيده و تاکنون چندین بار تجديد چاپ‌شده است. اين كتاب ترجمه‌هاي ديگري هم دارد. 

2)
متن "۱۰۱ داستان ذن" شرح تجربه‌هاي واقعي استادان چيني و ژاپني ذن در طول تقريباً پنج قرن است. در بن‌مايۀ صد و يك حكايت كوتاه اين متن كه به روايت مترجم نسخه‌اي شبيه، تقريباً هم‌زمان ولي ضعيف‌تر از حكايت‌هاي "سعدي" و "مثنوي معنوي" است، نكاتي برآمده از نوعي خردمندي و خودشناسي شرح داده مي‌شود. يكي از اشخاص كليدي اين حكايت‌ها استادي است به نام "بودي‌دارما" كه زندگي‌اش در هاله‌اي از ابهام است، ولي او را كه در سدۀ پنجم يا ششم ميلادي زندگي مي‌كرده بنيانگزار و يا انتقال‌دهنده ذن به چين مي‌دانند. در برخي از منابع او را با عنوان "ايراني چشم آبی" ياد مي‌كنند. 

3)
متن "دروازۀ بي‌در" حاوي چهل‌ونه كوآن است و اين متن را منسوب به يك معلم ژاپني ذن در سدۀ سيزدهم ميلادي به نام "مومُن اكائي" مي‌دانند. هدف از اين كوآن‌ها كه استادان ذن آن‌ها را براي شاگردان خود مطرح مي‌كردند، كمك براي رسيدن به رهايي و  دست يافتن به طبيعت حقيقي خويش قیدشده است. 
متن "ده وَرزا" (وَرزا به معني گاو) شامل ده كوآن است كه به نقاشي‌هاي باستاني ذن هم مزين شده‌اند. نام‌گذاري اين متن برآمده از اين تمثيل بوده كه گاو اصل ابدي زندگي و نشان حقيقت در عمل است. 

4)
متن پاياني كتاب به نام "تمركز" شامل صد و دوازده راه يا دستورالعمل كوتاه براي تمركز است كه طبق روايت، "شيوا" (يكي از ايزدان هندي) به همراهِ خود "دِوي" مي‌آموزد. اين آموزه‌ها دستوراتي است براي مراقبه و رسيدن به ذن حقيقي يعني هوشياري در عمل. نسبت انسان و ذن به روايت شخصي به نام "عنايت خان" عبارت است از نسبت ماهي به دريا. ماهي دريا را نمي‌بيند، اما در آن زندگی مي‌كند. درون و بيرون ماهي دريا است.