یادداشت

        تاریخ به زبان یک داستان‌نویس خواندنی‌تر است

عاشقِ تاریخم؛ البته وقتی به زبان روایت باشد. مثل همین 53 نفر که اواخر حکومت استبداد سیاهِ رضاخانی به زندان افتادند و آن‌طور محاکمه شدند و آن‌طور زجر کشیدند و آن‌طور آزاد شدند. وقتی «آن‌طور»ها را می‌نویسم، صحنه‌هایی مثل فیلم از جلو چشم‌هایشم رد می‌شود. انگاری خودم هم یکی از این 53 نفر بودم که نزدیک به پنج سال در زندان قصر زجر کشیده‌ام. چرا این همه هم‌ذات‌پنداری در این 328 صفحه هست؟ چون تاریخ را روایت کرده، آن هم با نثر داستانی که خاصِ خودِ بزرگِ علویِ داستان‌نویس است.
حالا این 53 نفر چه کسانی بودند؟ چرا زندانی شدند؟ در زندان چه کشیدند؟ و چطور آزاد شدند؟ را باید هر کسی بخواند تا ورقی از تاریخِ سیاهِ کشورش را بشناسد. ورقی سیاه شده با استبداد رضاخان که گاهی تحلیل‌هایِ علوی هم لابه‌لایِ روایت‌ها دیده می‌شود.
علوی یک کتابِ دیگر هم با همین موضوع زندان دارد که ربطِ مستقیمی با 53 نفر ندارد و اسمش «ورق‌پاره‌های زندان» است. در ورق‌پاره‌ها تخیل را با واقعیت‌هایِ برخی زندانی‌ها قاطی کرده و محصولش به داستان پهلو می‌زند تا روایت و خاطره. اما در این 53 نفر، جنبه‌ی مستندی آن بیشتر است و دیگر نمی‌شود اسمِ آن را داستان گذاشت. گرچه همین نثرِ روایی و داستانیِ علوی است که 53 نفر را خواندنی و جذاب کرده.
منی که تاریخ زیاد نخوانده‌ام، همین کتاب، من را با خفقان و استبدادِ سال‌هایِ 1316 تا 1320 کشورم آشنا کرد. گرچه حالا علوی و دیگر 53 نفر کمونیست و ماتریالیست و غیره بوده باشند. من با این روایتِ دسته اول علوی خیلی عجیب اعتماد دارد. هر جا هم که تحلیل می‌کند، انصافِ او را می‌پسندیدم.