یادداشت ناصر حافظی مطلق

        جهان ریاضی ما

1) 
"جهان ریاضی ما: جست‌وجوی من در پی ماهیت غایی واقعیت" (Our Mathematical Universe: My Quest for the Ultimate Nature of Reality) نام كتابي است از فيزيكدان و كيهان‌شناس سوئدي- آمريكايي، "مكس تِگمارك" (Max Tegmark)، كه در سال 2014 ميلادي منتشرشده است. اين كتاب در سال ۱۴۰۲ توسط "ميثم محمداميني" ترجمه و در انتشارات "نشر نو" به چاپ رسيد. 

2)
"تگمارك" در اين كتاب كه خودش آن را يك سفرنامه مي‌خواند (البته از نوع ذهني)، پس از مروري بر پررنگ‌ترين دستاوردهاي فيزيك و كيهان‌شناسي، فرضيه خود را مبني بر رياضياتي بودن جهان بيان مي‌كند. او معتقد است واقعيتي بيروني وجود دارد كه رياضيات فقط توصیفگر آن نيست، بلكه خودِ آن است. بر اين اساس مفهوم چندجهاني سطح چهار را در ادامۀ سه سطح ديگر مطرح مي‌سازد كه عبارت است از حضور تمام ساختارهاي رياضي در فضاي فرا ابعادی هيلبرت. از ديد "تگمارك" كشف واقعيت ادراكي دروني كه محصول سازوكارهاي فرگشتي است، به حيطه علوم شناختي تعلق دارد و وظيفه فيزيك تبيين واقعيت‌هاي اجماعي است كه سطحي از آن توافقات بينافردي واقعيت‌هاي دروني را شامل مي‌شود نظير فيزيك نيوتني، و سطحي ديگر از آن به كشف واقعيت‌هاي بيروني به آن شكل كه واقعاً وجود دارند، مي‌پردازد كه فيزيك كوانتوم، نظريه نسبيت و فرضيات متأخر در اين دسته‌اند. 

3)
"تگمارك" براي آگاهي و خودآگاهي نيز تحليلي فيزيكي و بر اساس مفهوم اطلاعات دارد و مفهوم "خويشتن" را يك مفهوم كيفي و برساخته مي‌داند نظير رنگ و رايحه. از ديد او در واقعيتِ رياضي چندجهاني سطح چهارم، تمام امكان‌پذيري‌هاي رياضي و احتمالاتي رخ مي‌دهند و از اين بابت مفاهيم مكان، زمان، تصادف و شرايط اوليه در واقعيت بيروني كلان اصالت ندارند. فرضيه "جهان رياضي" در تضاد با فرضيه "رياضيات جسماني" قرار مي‌گيرد كه مدعي است رياضيات حاصل ادراك بدنمند انساني است و فاقد اصالت يكتاي بيروني مي‌باشد. "تگمارك" در دفاع از فرضيه خود و با استدلال‌هاي خاص هرگونه نگاه ایدئالیستی از قبيل شبيه‌سازي‌هاي ماتريكسي جهان را مردود مي‌شمارد. 

4)
اگرچه كتاب براي مخاطب عام نوشته‌شده، اما پيچيدگي‌هاي خاص خودش را دارد و تنها علاقه مخاطب است كه مي‌تواند راهگشاي رهايي از اين پيچيدگي‌ها باشد. جدا از رويكرد موافق يا مخالف با ديدگاه نويسنده، ارزش نگاه علمي "تگمارك" و قالبي آموزشي كه از بنيادي‌ترين مباحث فيزيك ارائه مي‌دهد، سزاوار دوچندان خواندن است. "تگمارك" پس از شرح عظمت كيهان در صفحه‌های طولاني، معنا بخشيدن به اين عظمت را مشخصه‌اي منحصر به زندگي انسان‌ها مي‌داند و اين ادعاي والا پايان‌بخش كتاب او است. او معتقد است جهان كه خود رياضي محض است به زندگي ما معنا نمي‌دهد، بلكه زندگي ما است كه به آن معنا مي‌بخشد.