یادداشت بابک قائدنیا

        💠 «از کتاب رهایی نداریم» اثری جذاب و عمیق، در قالب گفت‌وگویی میان اومبرتو اکو، نویسنده و نشانه‌شناس برجسته ایتالیایی، و ژان کلود کری‌یر، نمایشنامه‌نویس و فیلمنامه‌نویس فرانسوی است که به بررسی نقش و اهمیت کتاب در تاریخ بشر می‌پردازد. این اثر که سرشار از ارجاعات تاریخی، فلسفی و فرهنگی می‌باشد، تلاش دارد نشان دهد که کتاب، علی‌رغم پیشرفت فناوری‌های دیجیتال، همچنان رسانه‌ای بی‌بدیل و پایدار خواهد ماند.
👈 از منظر ادبی، کتاب دارای زبانی گویا، گیرا و در عین حال غنی از ارجاعات بینامتنی است. اکو و کری‌یر، به مباحث فلسفی و تاریخی می‌پردازند، و این کار را با شوخ‌طبعی و طنز خاصی انجام می‌دهند که خواندن آن را لذت‌بخش می‌کند. سبک نوشتار کتاب به صورت دیالوگ و گفتگوی دو نفره است و  باعث می‌شود مباحث پیچیده علمی و فرهنگی به‌صورت ساده و روان ارائه شوند بدون اینکه عمق فکری آن‌ها کاهش یابد. یکی از نقاط قوت این اثر، منابع و ارجاعاتی فراوان است که نویسندگان از آن‌ها استفاده می‌کنند. از کتابخانه‌های قرون وسطایی گرفته تا چالش‌های مدرن کتاب‌خوانی، همواره با مثال‌های دقیق و ملموس. 
👈 از منظر علمی، این کتاب به موضوعات متعددی از جمله تاریخ کتاب، تحول رسانه‌های اطلاعاتی و اثرهای دیجیتالی شدن کتاب و رسانه‌ها می‌پردازد. اکو و کری‌یر به این نکته تاکید دارند که برخلاف بسیاری از فناوری‌های دیگر، «کتاب» از زمان اختراعش، تغییرات زیاد و بنیادی نکرده و همچنان کارآمد باقی مانده است. آنان استدلال می‌کنند که هیچ فناوری جدیدی تاکنون نتوانسته جایگزین کامل کتاب شود، بلکه صرفاً روش‌های جدیدی برای توزیع اطلاعات به وجود آورده است. یکی دیگر از نکات علمی و فلسفی مهم کتاب، بحث درباره ماندگاری اطلاعات است. نویسندگان به این موضوع اشاره می‌کنند که فرمت‌های دیجیتالی، برخلاف کتاب‌های کاغذی ممکن است در آینده غیرقابل‌دسترسی شوند، چرا که سخت‌افزارهای لازم برای خواندن آن‌ها به مرور از بین می‌روند. این مسئله را می‌توان در مورد بسیاری از رسانه‌های دیجیتال امروز نیز مشاهده کرد که وابسته به فناوری‌های خاصی هستند.
👈 از دیدگاه جامعه‌شناسی،  «از کتاب رهایی نداریم» به نگرانی‌هایی درباره سطحی شدن دانش در عصر دیجیتال می‌پردازد. نویسندگان هشدار می‌دهند که دسترسی آسان به اطلاعات آنلاین، ممکن است منجر به کاهش تفکر عمیق و مطالعه متمرکز شود، پدیده‌ای که امروزه با مفهوم “خوانش سطحی” (Shallow Reading) در مطالعات رسانه‌ای مورد بحث قرار می‌گیرد. 
با این حال، ممکن است برخی از خوانندگان احساس کنند که نگاه اکو و کری‌یر بیش از حد نوستالژیک بوده و به پتانسیل‌های فناوری‌های جدید و هوش مصنوعی توجه کافی ندارد؛ که در این صورت من با آنها موافقم.