یادداشت سید علی مرعشی

        بامداد اسلام

در جلالت و بزرگی دکتر زرین کوب  شکی نیست و و بنده نیز به این تاریخ دان معاصر که از اندیشمندان نامی سرزمینمان می باشد ارادت ویژه ای دارم اما اجازه می خواهم بدون معطلی به بررسی نکات قابل تاملی در این اثر مختصر بپردازم. بنابراین این یک نوشته انتقادی خواهد بود.

قبل از هرچیز باید دانست که ۵۴سال از عمر این اثر می گذرد. نویسنده در یادداشت ابتدایی چنین ادعا کرده "تا آنجا که در طاقت دارم از هرگونه میل و هوی برکنار بمانم، جز به اسناد کهنه تکیه نکنم و جز از روایات روشن چیزی نیاورم." 

قلم مبارک نویسنده تحسین برانگیز است اما آیا رویکرد او در نگارش و تحقیق در مورد آثار تاریخ باستان سرزمین ها، امپراتوری ها و جنگ ها او را در یافتن راهی روشن و کم خطا از میان انبوه نقل ها و قرائت های تاریخی که مرکب است به رنگ مذهب، دین و البته گاهی تعصب یاری می کند؟  تسلط به اختلاف نظر های سیاسی، اعتقادی و تشریعی اقوام و فرق گوناگون دارد تا بتواند تا جایی که ممکن است بر این ادعا ثابت قدم بماند؟ آیا خلاصه گویی و رها کردن ابعاد مختلف مسائل و موضوعات مورد بحث و جنجال در طول تاریخ اسلام -به خصوص در ابتدای آن- و گنجاندن حجم وسیعی از این مقطع پرحادثه در ١۵۵صفحه ضرری به امانت در نقل و یا جهت دهی ذهن مخاطب نمی زند؟ تلاش برای بی طرف جلوه کردن و نقل مزایا برای برخی از نزدیکان پیامبر ص که حتی در اسناد غیر امامی بارها مدارکی بر ضد آنها نگاشته شده به تعدیل نگاه ما به تاریخ می انجامد یا خیر؟ 

در موضوعاتی مانند آخرين لحظه‌هاي زندگي پيامبر (ص53)؛ محبوب‌ترين همسر پيامبر (ص50)؛ ماجراي نمازگزاردن ابوبكر (ص50) و نيز موضوع تعصبات قومي كه مانع از اعلان صريح پيامبر (ص) دربارة جانشيني حضرت علي (ع) شد (ص70) که صراحتا موضع امامیه با اهل تسنن مخالف است شایسته نبود تا حداقل در پاورقی به طرح این اختلاف پرداخت؟ آیا شخصی خوش نامتر از  ابوهریره -که بسیار به تضعیفش پرداخته اند- وجود نداشت تا در ابتدای کتاب کلامی از سیره عدالت طلبانه حضرت نقل کند؟!