یادداشت محمدحسین معصومی

        
این کتاب در سال‌های اخیر بین لیبرال‌های نزدیک به نظام سیاسی سر و صدای زیادی به پا کرده. کتابی **"خواندنیِ نخواندنی"** که بعد از خریدش کمی پشیمان شدم!  

ترجمه‌اش عالی است، اما کل محتوای کتاب را می‌توان در دو مقدمه مترجم خلاصه کرد! یعنی اگر مقدمه‌ها را بخوانید، انگار کل کتاب را خوانده‌اید و می‌توانید بروید سراغ نقد و تحلیل.  

**شروع جذاب، اما...**  
کتاب با نگاهی تازه به تاریخ عربستان و زندگی پیامبر (ص) آغاز می‌شود، از ازدواج ایشان با حضرت خدیجه (به عنوان یک سرمایه‌دار بزرگ) تا تحلیل اقتصادی تحریم شعب ابی‌طالب. اما نویسنده در روایت تاریخ خطی مشکل دارد و مطالب پیوستگی ندارند.  

**نگاه اقتصادی به اسلام**  
نویسنده سیستم زکات و جزیه را متأثر از آیین یهودیان مدینه می‌داند و معتقد است بعد از پیامبر، این قوانین در برخی مناطق نقض شد. در بخش خلفا، نقدهای تندی به عثمان وارد می‌کند، اما درباره عمر با وجود اقتباس از سیستم‌های روم و ایران، او را مبتکر مالیات بر زمین و مستمری دولتی می‌داند!  

**ضعف‌های اساسی کتاب**  
1. **نگاه ماتریالیستی:** نویسنده با وجود قبول رسالت پیامبر، اسلام را صرفاً از بعد اقتصادی دیده و ابعاد معنوی را نادیده گرفته.  
2. **تحلیل‌های ضعیف تاریخی:** در توجیه غزوات و رویدادها، بیش‌ازحد به انگیزه‌های اقتصادی تکیه کرده.  
3. **نیاز به پیش‌زمینه:** بدون مطالعه قبلی، ممکن است خواننده دچار سوءبرداشت شود.  
4. **عنوان جذاب، محتوای کم‌عمق:** اگر عنوان کتاب "تاریخ اسلام و پول" بود، شاید این‌همه استقبال نمی‌شد!  

**نکته جالب:** نویسنده با وجود لیبرال بودن، مثل مارکس همه چیز را از دریچه اقتصاد می‌بیند! در این کتاب، پیامبر بیشتر شبیه یک **سرمایه‌دار دیندار** است تا یک **دیندار سرمایه‌دار**.  

**توصیه نهایی:**  
لازم نیست کتاب را بخرید! من با کلی ذوق آن را خواندم، اما راضی‌ام نکرد. اگر علاقه‌مندید، بهتر است منابع عمیق‌تری را مطالعه کنید
موفق باشید!