یادداشت ناصر حافظی مطلق

        خلع‌شده: یک گمان‌شهر
The Dispossessed: An Ambiguous Utopia

1)
"خلع‌شده" (The Dispossessed) نام کتابی است از نویسنده‌ی آمریکایی، "اورسولا لگوئین" (Ursula Kroeber Le Guin) که در سال 1974 میلادی به چاپ رسیده است. این داستان عضوی از مجموعه‌ی داستانی چند جلدی "چرخه‌ی هاینی" (Hainish Cycle) است که همه‌ی آن‌ها توسط "لگوئین" نگاشته شده‌اند. 

2)
"خلع‌شده" روایتی از آینده‌ی دوری است که در آن نظام‌های اجتماعی- سیاسی به قیاس گذاشته‌شده‌اند. مهاجران بسیاری سیاره‌ی زمین یا "ترا" (Terra) که هنوز قابل زیست است اما زیرساخت‌های آن سال‌ها پیش توسط انسان‌ها به نابودی کشانده شده‌اند، را ترک کرده‌اند و در تعدادی دیگر از دنیاهای قابل سکونت زندگی می‌کنند. دو سیاره‌ی "اوراس" (Urras) و "آنارس" (Anarres) که در نزدیکی هم قرار دارند، سکونتگاه دو تمدن انسانی هستند که نظام‌های اجتماعی- سیاسی متفاوتی را تجربه می‌کنند. سیاره‌ی زمین‌گون "اوراس" دارای دولت- شهرهایی متفاوت است که در میان آن‌ها "آیو" (A-Io) دارای حکومتی مبتنی بر جمهوری پارلمانی و اقتصاد سرمایه‌داری است و "توو" (Thu) دارای ساختاری توتالیتر و سوسیالیستی. سیاره‌ی خشک "آنارس" سکونتگاه آنارشیست‌هایی است که مدت‌ها پیش تحت تأثیر ایده‌های یک انقلابی به نام "اودو" (Odo) از "اوراس" به "آنارس" مهاجرت کرده‌اند و خود را "اودونین" (Odonian) می‌نامند. 

3)
در داستان "خلع‌شده"، "لگوئین" در توصیف سه نظام سرمایه‌داری، سوسیالیستی و آنارشیستی، جانب بی‌طرفی را انتخاب کرده و مزایا و معایب هرکدام را از دید خود برمی‌شمرد. به‌عنوان‌مثال مفهوم خانواده و تملک برای ساکنان "آیو" بدیهی و الزامی است و برای مخالفان آن نظام، مفاهیمی از رده خارج و مشکل‌ساز محسوب می‌شود. برعکس در "آنارس" هرگونه تملکی ضد انسانی است حتی به شکل مفهوم خانواده. البته در "آنارس" هم برخی از نواندیشان به نظام آنارشیستی به دید انتقاد می‌نگرند. 
"لگوئین" این کتاب را در بحبوحه‌ی فضای جنگ ویتنام و پی‌آیندهای آن نوشته و خودآگاه یا ناخودآگاه از سرزمینی به نام "بنبیلی" (Benbili) در سیاره‌ی "اوراس" نام می‌برد که صحنه‌ی جنگ نیابتی (Proxy war) بین نظام سرمایه‌داری "آیو" و نظام سوسیالیستی "توو" است. شاید او قصد داشته "آنارس" و فلسفه‌ی "اودو" را به‌عنوان راه‌حلی بینابینی ارائه کند، هرچند که اشکالات آن را هم متذکر شده است. 

4)
داستان "خلع‌شده" در سال 1974 برنده‌ی جایزه "نبولا" (Nebula ) و در سال 1975 برنده‌ی جوایز "هوگو" (Hugo)، "لوکاس" (Locus) و "یادواره‌ی جان کمپل" (John W. Campbell Memorial Award) شد. این داستان در سال 1396 توسط "حامد کاظمی" با عنوان "خلع‌شدگان" به فارسی ترجمه و در نشر چشمه به چاپ رسیده است.