یادداشت

        این نمایشنامه، حکایت یک کارمند دون‌پایه از طبقۀ متوسط جامعه است که به حقوق بخور و نمیرش قانع است و شعار و اعتقادش همیشه این دو نکته است:

1. «ادب مرد به ز دولت اوست»

2. «الفقر فخری»

این نکته در متن نمایشنامه بارها و بارها بر زبان او که «میرمحمدمهدی پورعلیزاده» نام دارد، جاری است و وی تا پایان نمایش بر اعتقاد خود پافشاری می‌کند تا در دام شیطان نیفتد.

وضعیت نه چندان مناسب کارمندان اداری، در آن دوران به خوبی روایت شده است و بخش‌های زیادی از آن حتی امروز هم مصداق‌های فراوانی دارد.

پرداختن به مشکلات و مسائل کاری و خانوادگی زندگی کارمندان و خانواده‌های آنان در آثار نویسندگان دیگری چون؛ دکتر غلامحسین ساعدی، مانند این نمایشنامۀ پزشک‌زاد برجسته شده است.

این نمایش انتقادی به اوضاع فرهنگی، اجتماعی و چه بسا سیاسی آن روز دارد و اختلاف طبقاتی آن روز را به روشنی مشخص می‌کند.

مرد دور از آجیل و غیرقابل‌نفوذ داستان ما، در نهایت در آزمون پیروز می‌شود و کار اشتباه را انجام نمی‌دهد و ترجیح می‌دهد که به زندگی سابق و قناعت‌مندانۀ خودش برگردد و ظواهر زندگی همراه با تجمل و ثروت را رها می‌کند.

من برای اولین بار بود که متنی از آثای پزشک‌زاد می‌خواندم و زبانش را روان و خوشخوان دیدم، با اینگه رگه‌هایی از کهنگی زبان در آن نمود روشنی دارد و گریزی از آن نیست، زیرا نثر متعلق به امروز نیست.