یادداشت مبین محمدی

        مرگ‌‌ تدریجی..
جلد دوم مجمع‌الجزایر گولاگ برای من فقط ادامه‌ی روایت نبود؛ بلکه فرو رفتن در ریزترین لایه‌های یک جهنم ساختگی بود. اگر جلد اول تصویر کلی این جزیره‌های تاریک را پیش چشم می‌گذاشت، اینجا نویسنده ذره‌بین را برداشته و ما را وادار می‌کند به تماشای شکستن انسان‌ها، فرسایش روح و زوال امید در مقیاس فردی.
خواندن این جلد یعنی دیدن چهره‌های بی‌نامی که هرکدام داستانی دارند؛ داستان‌هایی که دیگر در آمار و نمودارها گم نمی‌شوند. اینجا است که وحشت، ملموس می‌شود؛ و دیگر نمی‌توان تنها با نگاه تاریخی یا سیاسی عبور کرد.
برای من، مواجهه با جلد دوم مثل تکرار یک هشدار است: سیستم‌های سرکوبگر فقط با عدد و رقم نمی‌کشند؛ آن‌ها با جزئیاتِ کوچک، با تحقیرهای روزمره، با تکه‌تکه کردن اراده‌ی آدم‌ها، مرگ تدریجی می‌آفرینند.