یادداشت علیرضا فراهانی

        این‌گونه می‌نویسم که خانواده‌درمانی، خانواده را به عنوان یک سیستم در نظر می‌گیرد. وقتی خانواده را به عنوان یک سیستم ببینیم، می‌توانیم پویایی خاصی را در میان اعضای آن فعال کنیم که این پویایی به رفع مشکلات و موانع بر سر مسیر رشد خانواده و ارضای هر چه بهتر نیازهای اعضای آن منجر می‌شود.
ساختار و کارکرد خانواده دو جزء اصلی تشکیل‌دهنده آن هستند.

ساختار به مجموعه نقش‌ها، قواعد و انتظارات گفته و ناگفته درون سیستم خانواده اطلاق می‌شود. مهم‌ترین کارکردهای خانواده شامل تولید مثل، اجتماعی کردن اعضا، انتقال فرهنگ، حفظ سلامت و التیام بخشی، انتقال دانش، حمایت و حفاظت، و تسهیل رشد است. خانواده‌ای که این کارکردها را داشته باشد، خانواده‌ای با کارکرد سالم محسوب می‌شود؛ اما این کارکردها باید از طریق فرآیند سالمی رخ دهند.

خانواده‌درمانی نوعی نهضت روان‌درمانی است که از مکاتب و سنت‌های فکری متعدد تشکیل شده و تحت تأثیر قرار گرفته است. این مکاتب بر اساس میزان تأکیدشان بر سه جنبه خانواده، یعنی (۱) الگوهای رفتاری تداوم‌بخش مشکل، (۲) نظام باورها و روایت‌های ذهنی مشکل‌آفرین و محدودکننده، و (۳) عوامل تاریخچه‌ای و زمینه‌ساز برای بروز مشکل، به دسته‌های گوناگونی تقسیم می‌شوند.

خانواده‌درمانی با این پیش‌فرض شروع به رشد کرد که علی‌رغم تأکید رویکردهای غالب، مشکلات اساسی افراد ریشه در روابط بین‌فردی آنها دارد و نه مسائل درون‌روانی که مورد تأکید رویکردهای روان‌پویشی فردمدار و دارو محور بود.

نظریه سیستم‌ها بیان می‌دارد که یک سیستم دارای اعضایی است که این اعضا روابط و تعاملات گاهی پیچیده‌ای با یکدیگر دارند و دارای مرزها و محدوده‌های مشخصی هستند که سیستم را از دیگر سیستم‌ها و زیرسیستم‌های درون آن متمایز می‌کند.

یک سیستم کارآمد با مرزهای مشخص خود برای حفظ بقایش، ورودی و خروجی تعیین می‌کند تا انرژی در جریان باشد؛ اما این ورودی و خروجی را کنترل کرده و به هر چیزی اجازه ورود و خروج نمی‌دهد.
سیستمی کارآمد است که با مصرف حداقل انرژی، بیشترین کارآیی و نتیجه را به همراه داشته باشد. اگر با کم شدن یا اضافه شدن یک عضو یا جزئی از سیستم، کارآیی آن تغییر نکند، به معنای طراحی و نقص آن سیستم است.

خانواده‌ای کارآمد، خانواده‌ای است که به هر فرد متناسب با چرخه زندگی مختص خود خدمات ارائه دهد. برای فهم خانواده لازم است مفهوم چرخه زندگی و کارکرد هر فرد در این چرخه به درستی درک شود.