یادداشت

        اولین مجموعه داستانِ زنِ ایرانی

دانشور را همه به شاهکار «سووشون» می‌شناسند. اما دانشور هم یک داستان‌نویس بوده مثل بقیه داستان‌نویس‌ها. داستان‌های اولش خوب نبوده‌اند و پله پله بالا آمده. «آتش خاموش» اولین مجموعه داستان دانشور است که اردیبهشت 1327 با قیمت 80 ریال منتشر شده است. گفته می‌شود این اولین مجموعه داستان یک زنِ داستان‌نویسِ ایرانی است. و چقدر هم داستان‌ها زنانه بود.

چند برداشت از داستان‌ها که در ذهنم بیشتر مانده:
نویسنده برای اغلب داستان‌ها(به نظرم همه‌اش)، اول شخصی را برای روایتِ داستانش انتخاب کرده. انتخاب این زاویه‌ی دید، شاید بتوان گفت راحت‌ترین شیوه است در نوشتن هر آنچه در دل است. و اینجا هم دِل، دلِ یک زنِ ایرانی است که ظاهرا تا حالا صدایش را کسی نشنیده.
شاید اگر اسمِ سیمین روی جلد این کتاب نبود، فکر می‌کردی یک دختر دبیرستانی دارد انقدر پرشور و سوزان از عشق و عاشقی نوشته است. البته سیمین وقتی این داستان‌ها را می‌نوشته، 23 – 24 سال بیشتر سن نداشته. و این سبک نوشتن شاید به ذائقه‌ی آن روز دانشور نزدیک‌تر بوده.
دانشور در داستان‌هایِ این مجموعه، به صورت واضح نتیجه‌گیری می‌‌کند. نه اینکه بگوید «از این داستان نتیجه می‌گیریم...»، نه، منظور این است که شخصیت اصلی به اشتباه خودش پی می‌برد و واگویه می‌کند و خواننده به صراحت می‌فهمید «داستان چه مضمونی داشته.» و این برای داستان‌نویسی مدرنِ امروز شاید خیلی خوشایند نباشد.
و دانشور بی‌اندازه موسیقی را دوست داشته و می‌شنیده و عشق می‌کرده. آخر در 70 درصد داستان‌ها یا شخصیت اصلی موسیقی می‌نوازد یا شخصیتی عاشق موسیقی است و یا گوشه‌ای از دستان صدایِ نوایی می‌آید.
و همیشه می‌گویم: هیچ‌وقت یک داستان‌نویس را با اولین کار چاپ‌شده‌اش نباید سنجید. دانشور را باید به «سووشون» سنجید و به قول امیرخانی رسید که «وقتی سووشون را خواندم فهمیدم رمان ایرانی یعنی چه!»
و دانشور برای خودش، در آن سال‌ها یکه‌تاز بوده.
و به قید و بندهای دینی ـ حداقل در داستان‌هایِ این مجموعه ـ پایبند نبود.
کتاب‌هایی که در شهرمان گراش از سیمین دانشور است، اندک است. سووشون و شهری چون بهشت را کاغذی پیدا کرده‌ام. آتش خاموش را خلاف میلم با pdf خواندم. چون نسخه کاغذی انگاری اصلا نبود. فیدیبو و طاقچه هم نداشت.
این توضیح را بعد از نوشتنِ یادداشتم، در سایت بیتوته پیدا کردم. به نظرم جواب چند تا از سؤال‌هایم را پیدا کردم:
«سیمین دانشور اولین اثر خود، «آتش خاموش» را در 22 سالگی نوشت و در 27 سالگی چاپ کرد؛ البته این داستان مشق اول او بود. سیمین دانشور وقتی که آن را به صادق هدایت نشان داد و نظرش را خواست به او گفت «اگر من به تو بگویم چطور بنویس و چکار کن دیگر خودت نخواهی بود، بنابراین بگذار دشنام‌ها و سیلی‌ها را بخوری تا راه بیفتی» و (دانشور) ادامه می‌دهد. البته خود سیمین دانشور علاقه چندانی به اولین اثرش نداشت و معتقد بود این مجموعه به مقتضای سنش بسیار رمانتیک است و هرگز اجازه چاپ مجدد آن را نداد.».