یادداشت نوید نظری

        عزم آن دارم که امشب نیمه مست! پای‌کوبان شیشه دردی به دست!
سر به بازار قلندر در نهم! پس به یک ساعت ببازم هرچه هست!
شوخی کردم 
عزم دارم به بازار بروم و هفت کتاب از مورخ هفت‌دوست کشورمان را بخرم و در هفت ماه آینده بخوانم!
اولین آن‌ها پاریز تا پاریس او بود که در غالب یک یا چند سفرنامه به شرح سیمای جغرافیا و صدای تاریخ مناطقی چون عراق و بین‌النهرین، سند و پاکستان، رومانی و اتریش و در نهایت پاریس بلژیک پرداخته شده است.
کتاب‌های باستانی پاریزی کشکولند! منتها کمی مدرن‌تر از اجدادشان در عصر صفوی؛ تاریخ دارند و جغرافیا، ادبیات و فرهنگ ملل، سیاست‌نامه و آداب کشورداری البته با کمی چاشنی طنز و کلام خودمانی!
از خواندن کتاب‌های او خسته نمی‌شوید؛ چه اینکه توضیحات مفصل اولا به خودی خود جذابند و ثانیا مختارید کشکول‌وار از روی آن بپرید و راه رسیدن به پاریس را کوتاه کنید!
بخش اول کتاب شرح سفر پاریزی به سرزمین عراق و زیارت عتبات است. حسن هم‌سفری با پاریزی در چند چیز است.
اول اینکه با خوانش سفرنامه او تنها با راوی در جغرافیا ره‌گذر نیستید بلکه در تاریخ هم‌سفرید. او در شرح بلاد، ساباط و رباط تنها به توصیف وضع و کیفیت آن‌ها بسنده نکرده بلکه سرگذشت آن نقاط را در طول تاریخ بازگو می‌کند.
دوم اشراف توامان او به اوضاع حالیه و احوال ماضیه سرزمین‌هاست که خواهید توانست در کنار شرح تاریخی او از ایوان کسری، طنزواره سیاسی او از جمهوری‌های مادام‌العمر عربی را نیاز بهتر بشناسید.
سوم ذوقیات فلسفی و ادبی پاریزی است که خصوصا در سفرنامه‌ها به کار می‌آید و باعث می‌شود ریشه باستانی! و مشترک لغات، فرهنگ مشترک و حکمت وقایع و آداب اجتماعی و تمدنی را بهتر باز شناسید.
بخش اول کتاب علاوه بر شرح سفر به آستان پاک ذوات مقدس،‌ شامل توصیف شهر‌های عراق، وضعیت اقتصادی، آداب اجتماعی، رودها و باغات و صناعات، دانشگاه‌ها و دولت آن دیار گزارش شده است.
سفر به سرزمین پاکستان و دیدار شهرهای پیشاور،‌ کراچی، لاهور و پایتخت و گزارش نابسامانی زبان فارسی در سرزمین هند و سند گنج قسمت دوم کتاب است. اشاره به اشتراکات فرهنگی، داستان کشورگشایی‌های محمود غزنوی و بعدها نادرشاه در هند، دیدار فارسی‌دوستان و جنگ نابرابر زبان انگلیسی با اردو و بعد از آن فارسی ...
که اگر پشتیبان اردو بودیم در برابر غارت انگلیسی، الان فارسی بیشتری در هند و سند باقی مانده بود.
در نهایت سفرنامه به بخارست، استانبول، وین، بروکسل، استکهلم و پاریس ختم می‌شود. در این‌جا نیز باستانی پی زبان فارسی و تمدن ایرانی را می‌گیرد، آن‌زمان که از جیحون تا سند و از فرات تا دانوب گسترده شده بود!