یادداشت مصطفا جواهری

        چهاردهمین کتاب ۰۴

{دیر یا زود هر کس اگر بخواهد انسان بماند، باید موضع بگیرد.}

«امریکایی آرام» یک رمان پیشگویانه و چندلایه است که به شکلی نمادین به دخالت‌های اولیه آمریکا در ویتنام در آستانهٔ جنگ می‌پردازد. داستان که از زبان یک روزنامه‌نگار بریتانیایی بدبین به نام تامس فاولر روایت می‌شود، حول یک مثلث عشقی میان او، یک مأمور جوان و ایدئالیست آمریکایی به نام آلدن پایل، و زنی ویتنامی به نام فوئونگ شکل می‌گیرد. این رابطهٔ عاشقانه در واقع استعاره‌ای از رقابت قدرت‌های غربی (بریتانیای استعمارگر و آمریکای مداخله‌گر) بر سر آیندهٔ ویتنام است. فاولر، راوی داستانْ نماد بریتانیایی است که مدعی بی‌طرفی است اما در نهایت مجبور به انتخاب یک جبهه می‌شود. در مقابل، پایل که همان «امریکایی آرام» قصه است، نمایندهٔ ایدئالیسم خطرناک و معصومیت دلقک‌وار آمریکایی است که با نیت در ظاهر خیر و تئوری‌های انتزاعی خود، بدون درک مردم ویتنام، فجایع بزرگی به بار می‌آورد. گرین این «معصومیت احمقانه» را نوعی جنون می‌داند که باید از آن ترسید.
کتاب به دلیل پیش‌بینی دقیق فجایع بعدی جنگ ویتنام و نقد عمیقش بر امپریالیسم و دخالت‌های خارجی، اثری ماندگار شناخته می‌شود. گرین با نثری دقیق و داستانی پرکشش، مفاهیمی چون مسئولیت اخلاقی، پوچی ایدئولوژی‌های انتزاعی و تراژدی انسانی را در بستر جنگی قریب‌الوقوع به تصویر می‌کشد. این رمان نه تنها یک داستان پرکشش، بلکه یک هشدار تاریخی است که در زمان خود نادیده گرفته شد و به عنوان اثری ضدآمریکایی محکوم شد.

و بخت یار ماست که به همت آقای آیت معروفی، این کتاب توسط نشر خوارزمی با طراحی جلد جدید (و البته در همان یونیفرم سابق خوارزمی) تجدید چاپ شده است.