یادداشت مجید اسطیری

                1. اگر تحلیل ها را اندکی نادیده بگیریم، این کتاب از نظر «داده ها» بسیار ارزشمند است و برگهایی از تاریخ را برای مخاطب امروز رو میکند که وضعیت سالهای بین دو انقلاب را خیلی خوب روشن میکند مثل این:
"در آستانه انقلاب ۴۲ درصد از خانواده های تهرانی مسکن مناسبی نداشتند و تهران با بیش از ۴ میلیون جمعیت، علی رغم درآمدهای زیاد نفتی هنوز سیستم فاضلاب و حمل و نقل عمومی درستی نداشت. برادر کوچکتر شاه که اتفاقاً صاحب کارخانه هلیکوپترسازی بود در سخنرانی مــراســمی میپرسد که «اگر مردم از فشار و دردسر ترافیک خوششان نمی آید چرا هلیکوپتر نمی خرند»"

2. اما کثرت ارجاع به داده ها و تحلیل های کنسولگری انگلستان یکی از نقاط ضعف کتاب است. یعنی در همان زمان کنسولگری روسیه و فرانسه و آلمان و حتی ترکیه هیچ نظرگاه متفاوتی درباره تحولات ایران نداشته اند و فقط گزارش های کنسول انگلیس ارزش تاریخی داشته؟

3. از طرفی این همه پرداختن به نقش حزب توده در کتاب نوعی جهتگیری را نشان میدهد. حجم خیلی زیادی از کتاب به بررسی تاریخچه، فعالیت ها، حتی ترکیب شغلی اعضای شوراهای مختلف داخلی حزب توده اختصاص یافته که قطعا جا را برای خیلی از جبهه های مبارز علیه پهلوی - از جمله روحانیون- تنگ کرده و باعث شده برخی صفحات مهم مبارزه مثلا کشتار مسجد گوهرشاد در کمترین حجم ممکن روایت شوند. 

4. هر کتابی که با نگرش صرفا چپگرایانه بخواهد صحنه سالهای مشروطه تا انقلاب را ترسیم کند حتما یک وجهی و نیازمند بررسی انتقادی است. علی الخصوص وقتی از جامعه دینی حرف میزند. چرا که عموما این تلقی ایجاد میشود که بعد از این همه مبارزه چپ ها، روحانیت انقلاب را از آنان دزدیده است. در حالی که خاطرات روحانیون همان سالها نشان میدهد چه تلاش بی وقفه ای برای همراه کردن مردم با مبارزه انجام داده اند و حتی ایجاد جو انقلابی در شهر قم با مخالفت و مشکلات فراوان روبرو بوده است. در این کتاب هم به نظر میرسد آبراهامیان لااقل در دو مورد جامعه دینی را درست نمیشناسد یا قصد دیگری دارد. اولا در مورد اهمیت بابی ها و ثانیا در مورد نقش آیت الله شریعتمداری بزرگنمایی میکند. آیا میخواهد شریعتمداری را در برابر یا لااقل در کنار امام خمینی یکی از چهره های تاثیرگذار مبارزه نشان دهد؟ جای گفتگو و بررسی دارد. شریعتمداری اقبال مردمی داشت اما نه به اندازه امام خمینی. در اوانی که امام خمینی به ترکیه تبعید شد شریعتمداری طرح حکومت شاهنشاهی برای تاسیس دارالتبلیغ اسلامی با هزینه هنگفت را پذیرفته بود و اعتراض علمایی که معتقد بودند این پایگاه برای مقابله با حوزه علمیه قم است را رد میکرد!

نمره اصلی ام 3.5 است