یادداشت سعید بیگی

        این کتاب ارزشمند در 352 صفحه در قطع رقعی و در انتشارات کتاب طه منتشر شده است.

کتاب در 5 فصل با عناوین زیر:
فصل اول: روش ارزیابی و فهم حدیث
فصل دوم: روایات تفسیری
فصل سوم:روایات اعتقادی
فصل چهارم: روایات تاریخی
فصل پنجم: روایات عاشورا
به همراه فهرست منابع مرکب از 388 جلد کتاب و نمایه به چاپ رسیده است.

نویسنده در این کتاب، به نقد و بررسی احادیث و روایات مشهوری پرداخته است که در ظاهر صحیح و کلام معصوم علیه‌السلام به نظر می‌رسند؛ اما با دلایل علمی و روش‌های بررسی علوم حدیث، ایرادها و اشکالات و میزان اعتبار آنها روشن می‌شود.

در این کتاب به افرادی اشاره می‌شود که در نخستین سال‌های گسترش اسلام در زمان خلفا و پس از سقیفه؛ مانند وهب ابن منبه، کعب‌الاحبار و ابوهریره و دیگران، به صورت وسیع مطالب خرافی و ضعیف از تورات و کتاب‌های پیشینیان یا آنچه را خود می‌خواستند، وارد مطالب و احادیث دینی که از پیامبر نقل شده بود، کردند که امروز به نام اسرائیلیات معروف است.

تشخیص سخن درست از نادرست و کلام معصوم از غیر آن، کاری دشوار است و با دقت و وسواس و دانش‌ها و روش‌های علمی انجام می‌شود، هر چند نتیجۀ کار صد در صد مورد قبول نیست؛ اما اکثر محققان، دانشمندان و علمای مسلمان این روش را می‌پذیرند و بر سودمند بودن آن اتفاق نظر دارند.

در این مسیر علاوه بر آموختن علوم مربوطه، به ریزبینی، تیزبینی و دقت و وسواسی بسیار نیاز است که بتوان سره را از ناسره تمیز و تشخیص داد و جدا کرد.

البته سلایق افراد نیز در این کار تاثیر دارد و گاه دو نفر محقق با روش‌هایی یکسان به نتایجی متفاوت دست می‌یابند و البته هیچ‌گاه نتایج به دست آمده، متضاد و مخالف هم نخواهد بود.

نیاز به این کار؛ از روزهای نخست پس از وفات پیامبر و قرون اولیۀ هجری، به شدت احساس شد و دانشمندان مسلمان و خصوصا شیعیان در این راه زحمات زیادی کشیدند که به نام آنان و اسامی کتاب‌های‌شان در اینجا اشاره شده است.

اهل‌سنت معمولا در این مورد حساسیت از خود نشان نمی‌دهند و کمتر به دنبال این دردسرها برای یافتن حدیث اصل و درست از غیر آنند و آسانتر برخورد می‌کنند و بیشتر احادیث و روایات را می‌پذیرند.

این کتاب نشان می‌دهد که گاه سخنی به نقل از معصوم علیه‌السلام، بسیار مشهور بین امت اسلامی است؛ اما وقتی به دقت بررسی می‌شود، روشن می‌شود که از معصومین علیهم‌السلام نیست!

احادیث در علوم مربوطه به چند نوع تقسیم شده‌اند که مهم‌ترین و بهترین و مطمئن‌ترین آنها حدیث صحیح است و برای مشاهدۀ دیگر تقسیم‌بندی‌ها و توضیحات مربوطه، باید به کتاب مراجعه نمود.

در بررسی اصل و درست بودن روایات؛ دو نکتۀ مهم وجود دارد:

یکم: بررسی سلسلۀ راویان حدیث از امروز تا زمان پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلم یا امام معصوم علیه‌السلام که سخن به نقل از ایشان نقل و ثبت شده است.

یعنی اگر راوی معروف نباشد، یا نامش در کتب رجال نیامده باشد و یا به خوبی از او نام نبرده باشند، حدیث یک درجه افت می‌کند و کار ادامه می‌یابد ... .

دوم: بررسی محتوای حدیث و مقایسۀ آن با قرآن‌کریم که کلام الهی است و روایات متواتر و قطعی‌الصدور از معصوم علیه‌السلام.

در صورتی که این دو نکته روایت را تایید کرد، در مراحل بعدی به نکات دیگری برای تایید بیشتر و قطعیت یافتن این بررسی توجه می‌شود و در نهایت ما متوجه می‌شویم که این کلام معصوم علیه‌السلام هست یا نه!

البته ما مراحل و نکات را به طور خلاصه و نقل به مضمون، با برداشت شخصی خودمان گفتیم و اصل ماجرا بسیار دقیق و حساب شده و متقن و مفصل‌تر است.

سخن در باب این کتاب ارزشمند بسیار است؛ اما در مجموع به علاقه‌مندان کتاب‌های تحقیقی و مذهبی، خواندن این کتاب را توصیه می‌کنم.