بریده‌های کتاب ماهیت پول

فیشر ادعا کرد که در هر مقطع زمانی، زیاد بودن قیمت‌ها موجب افزایش پول در آن مقطع نمی‌شود زیرا پول به اصطلاح از آن مقطع زمانی «می‌گریزد»... یعنی مردم از پرداخت پول با آن قیمت‌های گزاف، خودداری کرده و صبر می‌کنند قیمت ها کاهش یابد. کینز در بررسی کارهای فیشر دریافت که او به اندازه کافی به فرایند آغازکننده افزایش قیمت‌ها «در وهله نخست» توجه نکرده است.

تبدیل بدهی خصوصی به پول، با پیوندهای پیچیده بین نظام بانکداری-مالی و حکومت و همین‌طور بین حکومت، بستانکاران حکومت (دارندگان اوراق قرصه دولتی) و بدهکاران حکومت (مالیات‌دهندگان) برقرار می‌گردد. تداوم این بنیاد، مستلزم رضایت نسبی این بازیگران از وضع موجود است.

توصیفی که پول از ارزش‌ها ارائه می‌دهد همان «پولِ حسابی انتزاعی» است. مالکِ پول در ساده‌ترین معنا، طلبکار کالاست. ولی پول همچنین نمایانگر نوعی اعتبار یا مطالبه در برابر ناشر پول (دربار، حکومت، بانک و غیره) است. پول به ناچار باید «منتشر شود» و فقط چیزی را می‌توان «به عنوان پول» منتشر کرد که بتواند «هرگونه» بدهی ایجاد شده توسط ناشر را تسویه کند.

پول یکی از فناوری‌های اجتماعی اساسی بشر است که در کنار نوشتن و حساب کردن، از پایه‌های شکل‌گیری نخستین جوامع بزرگ‌مقیاس در خاورِ نزدیک باستان محسوب می‌شود.

تفاوت مبادله پولی با تهاتر این است که بار اعتماد از دو طرف مبادله برداشته شده و بر گردن طرف ثالث یعنی ناشر پول قرار می‌گیرد.

اگر خط‌کش یک یاردی معیاری از طول باشد، این ربطی به این ندارد که جنس آن خط‌کش چیست. مفهوم یک یارد، مفهومی اعتباری-ذهنی است که بر یک شیء وضع شده است. همچنین است در مورد پول که در آن یک مفهوم اعتباری-ذهنی (پول محاسباتی) می‌تواند بر هر شیئی-طلا یا غیر آن- بار شود.

یک بانک با انتشار مطالباتی علیه خود در قالب وام‌ها یا مساعده‌ها، سپرده ایجاده کرده و پول خلق می‌کند. برای میزان پولی که بانک‌ها می‌توانند به طور مطمئن ایجاد کنند، محدودیتی وجود ندارد، مشروط بر آنکه گام‌ها را با هم بردارند. (کینز، ۱۹۳۰)

هر نظریه درباره پول باید پاسخ‌های قانع‌کننده‌ای به سه پرسش در هم تنیده، ارائه کند: پول چیست؟ از کجا می‌آید یا چگونه وارد جامعه می‌شود؟ و ارزش آن چگونه کم یا زیاد می‌شود؟

در داستانی که نویسنده برای مخاطب خود روایت می‌کند، تمایزی ظریف بین «ارزش» پول (قدرت خرید) و «ارزشمندی» آن وجود دارد. تحلیل ارزش (قدرت خرید) پول -به عنوان موضوعی اقتصادی-موخر است بر استقرار نهاد پول به اتکای زیرساخت‌های اجتماعی. مفهوم ارزش پول نسبت با کالاها غیر از آن است که بپرسیم اساساً چرا چنین چیزِ ذاتاً بی‌ارزش، ارزشمندی (پذیرفتگی) یافته است. این دومی مخلوق اجتماع با محوریت مرجع قدرت است؛ نه بازار.

الگوی متعارف درباره عرضه پول، در عمل نوعی تعمیم تجربی عرضه پایه پولی فلزی و مقید به طبیعت (ضرب سکه) بود که به دست یک مرجع مرکزی و خارج از بازار انجام می‌شد. پول به زعم آنها و برحسب واژه‌شناسی اواخر قرن 20، «برونزا» بود.

پول فی‌نفسه یک رابطه اجتماعی است. پول نوعی «مطالبه» (ادعای مالیکت) یا «اعتبار» است که به واسطه روابطی اجتماعیْ بنیان نهاده شده و «وجود آن مستقل از تولید و مبادله کالاهاست». پول صرف نظر از هر «قالبی» که بپذیرد، در اصل نوعی «تعهدِ» پرداختِ مشروط است و «پول شدن»اش، به عنوان یک «واقعیت نهادی»، ریشه در توصیفی دارد که از ارزش‌ها ارائه می‌دهد.

تا وقتی ناشران پول تعهد می‌کنند که پول خود را در ازای پرداخت «هرگونه» بدهی از دست «هر» حامل پول بپذیرند، پول کاملاً از مقوله بدهی است. میزان اعتبار وعده‌ها موجب شکل‌گیری سلسله مراتبی از پول‌ها می‌شود که هر کدام درجه‌ای از مقبولیت دارند. نشر دیون حکومتی در صدر آن سلسله مراتب است زیرا در ازای پرداخت مالیات‌ها پذیرفته می‌شود.

هر دولت برای پرداخت بابت کالاها و خدمات، پول را در ازای تعهد به پذیرش آن برای پرداخت مالیات، منتشر می‌کند. یک بانک، سند بدهی منتشر کرده یا می‌گذارد که مبلغ یک چک به عنوان «مطالبه» از بانک صادر شود و در عوض «تعهد می‌دهد» که آن سند یا چک را به‌عنوان ابزار پرداخت بدهی از سوی بدهکارانش بپذیرد. نمی‌توان گفت پول وجود دارد مگر اینکه همزمان یک بدهی وجود داشته باشد که پول بتواند برای تسویه آن به کار رود.

در اقتصاد نئوکلاسیک، پول پیامدِ قصد نشدۀ عقلانیت فردی است. تجار برای بیشینه‌سازی گزینه‌های تهاتری خود، مقادیری از مبادله‌پذیرترین کالا را نگه می‌دارند و آن مقادیر در نهایت به «واسطه‌های مبادله» تبدیل می‌شوند. این نظریه کالایی پول است که گاهی نظریه «فلزگرایانه» نیز نامیده می‌شود. آنها هم موضوع خاستگاه‌های تاریخی و هم شرایط منطقی وجود پول را به عنوان برونداد مبادلات اقتصادی در بازار تبیین می‌کنند.

وقتی «پول‌شدگی» به واسطه پولِ حسابی ناشر برپا گردید و در قالبی خاص (فلز، کاغذ، ثبت‌های الکترونیک و...) جای گرفت، آنگاه شأن یک کالای خریدنی یا فروختنی پیدا می‌کند. وقتی پول ایجاد شد، آنگاه می‌توان تحلیل اقتصادی را به کار برد؛ اما آن تحلیل نمی‌تواند هستی پول را تبیین کند. علاوه بر این، تحلیل اقتصادیِ ارزش مبادله‌ای پول نیازمند تکمیل شدن با تحلیل جامعه‌شناختی است زیرا ابعاد سیاسی و اجتماعی پولْ کمیابی آن را تعیین می‌کند.

کل چیزی که می‌توانیم لمس کنیم یا ببینیم، یک وعده (تعهد) پرداخت یا ایفای به‌موقع بدهی به مقداری است که ما آن را یک دلار می‌نامیم. دلاری که غیرمنقول، غیرمادی و انتزاعی است.

چنانکه شومپیتر می‌گوید، فقط دو نظریه پولی وجود دارد که مستحق این نام است... نظریه کالایی و نظریه مطالبه‌ای.

در نظریه اقتصادی، عمدتاً بر مفهوم پول به عنوان «واسطه مبادله» تاکید می‌شود. چنان تاکیدی سه معنا دارد. یا پول فی‌نفسه یک کالای مبادله‌پذیر است، یا نماد بی‌واسطه چنان کالایی (مثل برات تبدیل‌پذیر) است، یا شاید نوعی تجلی نمادین (عددی) از یک استاندارد کالایی (گاو، بشکه نفت، ارزش سبدی از کالاها) است. «پول‌شدگی» در این مفهوم معادل است با «مبادله‌پذیری» یعنی پول همان نقدشونده‌ترین کالاست.

علامت مشخصه ناشر بر روی سکه‌ها، لزوماً تضمین‌کننده استاندارد (عیار) فلزی نبود و فقط ضمانت می‌کرد که ناشر سکه‌ها آن ژتون را در ازای پرداخت بدهی مالیاتی، قبول خواهد کرد.

نویسنده مجادله اصلی در سرمایه‌داری کنونی را نه آن‌چنانکه مارکس می‌پنداشت، نزاع سرمایه‌دار-نیروی کار بلکه مابین سرمایه‌داری مالی (طبقه بستانکار) از یک سو با مصرف‌کنندگان و سرمایه‌داران درگیر در کسب‌وکار (طبقه بدهکار) از سوی دیگر می‌بیند. نویسنده در عین جانبداری از طبقه مولدِ بدهکار، حفظ منافع بستانکاران را در بقای مصالحه قدرت ضروری می‌داند.