بریده‌ای از کتاب ایران در عصر امامان اثر احسان ناظم بکایی

ایران به زبان پهلوی «اِران» و در زبان فارسی باستان، «ایی‌ریا» به معنی مکان آریاییان است. «آریا» یا «آیریا» به معنی دوست، باوفا و نجیب است. طایفه‌ای از اقوام هند و اروپایی چنین نامی داشتند و نام ایران از آن مشتق شده است. بنابراین ایران به معنای «سرزمین منسوب به نجیب‌زادگان» است. جالب این که این واژه در زبان ایرلندیِ کهن هم همين معنی را دارد. واژه‌ی «ایرلند» هم به همین معنی است و پیوستگی نژاد ایرانی و ایرلندی را نشان می‌دهد. در زمان هخامنشیان به ایران «ایی‌ریا» و در عهد ساسانیان «ایرانشهر» می‌گفتند در همان زمان تیسفون پایتخت ساسانیان و مناطق اطراف آن به «دل ایرانشهر» شهره بود، چون قلب ایران در آن می‌تپید. این منطقه، قبلاً «سورستان» یعنی سرزمین آشوری‌ها، قوم باستانی قبل از ورود آریایی‌ها، نامیده ‌می‌شد. نام «سوریه» برگرفته از همین نام است. دل ایرانشهر یا سورستان بعدتر «سواد»، یعنی خاک سیاه یا کشتزارهای حومه شهر، و بعد از آن، «عراق» به معنی سخره و ساحل نامیده شد. از قرون وسطی به بعد، اروپایی‌ها ایران را «پرس» یا «پرشا» می نامیدند که برگرفته از واژه یونانی «پرسیس» یا همان منطقه فارس است. در ١٩٣۵ میلادی(١٣١۴ خورشیدی)، ایران به عنوان نام رسمی کشور اعلام و ثبث جهانی شد.