بریده‌ای از کتاب تقدیر ما تدبیر ما اثر مصطفی ملکیان

در فرهنگِ انسان سنتی تقدیرگرایی موج می‎زند و معنای واقعی تقدیرگرایی آن است که در سلسله‎ی علل، مشیّت را حتی در علل قریبه نیز ببینیم. درحالی‎که انسان مدرن تقدیر و مشیّت را به جایگاه علل بعیده تبعید می‎کند. فلذا جا برای طرح سوال چه باید کرد باز می‎شود .... پس انسان سنتی می‎گفت: «تدبیر ما تقدیر ماست» ولی انسان مدرن به این قائل است که «تقدیر ما تدبیر ماست». لذا انسان مدرن در مقابل این پرسش که «چیست یاران طریقت بعد از این تدبیر ما» قادر است با اتکاء به خرد جمعی سرنوشت خود را رقم بزند. این‎که بتوان بهشتی روی زمین ساخت و با انقلاب و اراده هر کاری را از طریق ذهن خود بر جامعه و طبیعت تحمیل کرد؛ طبیعی است متعلّق به قرن انقلابات است که تجربه سده‎ی اخیر ثابت کرد این نوع اراده‎گرایی و بی‎توجّهی تام به ساختارهای متصلّب راه به جایی نمی‎برد. به خصوص در کشور ما نوعی وفاق حاصل شده است که گرچه تقدیر ما را تدبیر ما رقم می‎زند؛ اما این تدبیر جنبه‎ی اصلاحی، تدریجی و مسالمت‎آمیز دارد.