بریده‌ای از کتاب حکومت اسلامی از مبانی تا عمل اثر مهدی فخاران

ناخودآگاه و سرنوشت، نقش روان در تعیین آینده: کارل گوستاو یونگ، روان‌شناسی که با تفکر و اندیشه‌های خود در روان‌شناسی تحلیلی جایگاهی برجسته دارد، نگاه عمیق‌تری به مفهوم ناخودآگاه ارائه داد که بسیاری از جنبه‌های روان انسانی و ارتباط آن با زندگی روزمره را توضیح می‌دهد. یونگ معتقد بود که ناخودآگاه، برخلاف تصور ساده به‌عنوان یک انبار از خاطرات فراموش‌شده یا سرکوب‌شده، نیرویی زنده و پویا است که به طور فعال در مسیر زندگی و حتی تعیین سرنوشت افراد نقش‌آفرینی می‌کند. او این نیرو را نه صرفاً بازتاب‌دهنده گذشته، بلکه سازنده آینده می‌دانست؛ آینده‌ای که از تعامل میان آگاهی و ناخودآگاه به وجود می‌آید. در دیدگاه یونگ، ناخودآگاه چیزی بیش از یک بُعد منفعل ذهن است. این نیروی زیرین روان، در پسِ پرده بسیاری از رفتارها و تصمیمات انسان قرار دارد و اگر مورد بی‌توجهی یا سرکوب قرار گیرد، می‌تواند در قالب حوادث، بحران‌ها و چالش‌های زندگی خود را آشکار کند. یونگ بر این باور بود که ناخودآگاه انسان، نه تنها ضعف‌ها و نقص‌های روانی فرد را شناسایی می‌کند، بلکه آنها را به نوعی در قالب رویدادهای بیرونی بازنمایی می‌کند تا به سطح آگاهی فرد آورده شوند. به عبارتی، آنچه ما گاه به‌عنوان "تقدیر" تعبیر می‌کنیم، بازتاب مستقیم تعاملات ناهشیار درونی ماست. یونگ به روشنی توضیح می‌دهد که اگر فردی از ضعف‌ها یا تعارضات درونی خود غافل باشد، این تعارضات به شکلی بیرونی و ناخواسته ظاهر می‌شوند و او را وادار به رویارویی با جنبه‌های نادیده یا سرکوب‌شده روانش می‌کنند. برای مثال، فردی که همواره از مواجهه با ترس‌های درونی خود می‌گریزد، ممکن است در زندگی با شرایطی روبه‌رو شود که به او این امکان را بدهد (یا حتی او را مجبور کند) تا با این ترس‌ها مقابله کند. یونگ مفهوم مهمی به نام سرنوشت ناخودآگاه را مطرح کرد. از دید او، بسیاری از چالش‌ها و مشکلاتی که در زندگی با آنها روبه‌رو می‌شویم، به دلیل وجود ضعف یا تعارضی در ناخودآگاه ماست. او با جمله‌ای معروف بیان می‌کند: *"تا زمانی که ناخودآگاه خود را آگاه نکنی، آن ناخودآگاه زندگی تو را هدایت می‌کند و تو آن را سرنوشت خواهی نامید."* این ایده، بر مسئولیت فرد در شناخت و آگاهی از ناخودآگاه خود تأکید دارد. به عبارتی، اگر کسی با نیروهای پنهان درونی‌اش آشنا نشود و آنها را به رسمیت نشناسد، این نیروها کنترل زندگی او را در دست خواهند گرفت. این دیدگاه، ما را به این نتیجه می‌رساند که چالش‌ها و بحران‌های زندگی، هرچند در ظاهر ناخوشایند و حتی ویرانگر باشند، بازتاب‌دهنده کمبودهایی در روان و ناخودآگاه فرد هستند. ناخودآگاه، این چالش‌ها را ایجاد نمی‌کند تا فرد را مجازات کند، بلکه آنها را به عنوان فرصتی برای رشد و تکامل روانی پیش روی او می‌گذارد. به همین دلیل است که یونگ معتقد بود مشکلات، بخشی طبیعی و حتی ضروری از فرآیند زندگی و تفرد، یا همان یکپارچگی روانی فرد، هستند. از منظر یونگ، هر بحرانی که در زندگی رخ می‌دهد، دعوتی است به کشف لایه‌های عمیق‌تر روان و مواجهه با جنبه‌هایی که شاید تا پیش از آن، نادیده گرفته شده‌اند. او معتقد بود که این چالش‌ها اگرچه ممکن است در ابتدا ناعادلانه یا تصادفی به نظر برسند، در واقع نشانه‌ای از ضعف‌ها و کمبودهای روانی هستند که در تلاشند به سطح آگاهی برسند. برای مثال، کسی که به‌طور مداوم در روابط عاطفی خود دچار مشکل می‌شود، شاید ناخودآگاه او از او می‌خواهد که نگاه عمیق‌تری به باورها، توقعات و حتی آسیب‌های گذشته خود داشته باشد. این دیدگاه، زندگی را به فرآیندی پویا تبدیل می‌کند که در آن هر بحران یا چالش، فرصتی برای رشد و تکامل است. از نظر یونگ، انسان‌ها نمی‌توانند از مشکلات فرار کنند، زیرا این مشکلات بخشی از مسیر طبیعی زندگی هستند که به شکلی اجتناب‌ناپذیر به آنها تحمیل می‌شود تا در نهایت، به تکامل روانی و خودآگاهی دست یابند. یکی از نکات کلیدی در نظریه یونگ این است که اگرچه افراد تا حد زیادی تحت تأثیر ناخودآگاه خود قرار دارند، اما این به معنای از دست دادن کامل اراده و آزادی نیست. آگاهی یافتن از نیروهای ناخودآگاه و کار کردن با آنها، می‌تواند فرد را از چرخه‌های تکراری و بحران‌های مداوم نجات دهد. به عبارتی، سرنوشت چیزی نیست که از بیرون به ما تحمیل شود، بلکه چیزی است که از درون، توسط خود ما شکل می‌گیرد. این ایده بر اهمیت خودشناسی تأکید دارد. تنها زمانی که فرد بتواند جنبه‌های ناخودآگاه روان خود را بشناسد و با آنها کار کند، می‌تواند از تجربه‌ی سرنوشت‌های ناخواسته و تکراری رهایی یابد. بنابراین، یونگ به ما یادآوری می‌کند که هر فرد، معمار اصلی سرنوشت خود است، حتی اگر این معماری، ناآگاهانه و پنهانی باشد. دیدگاه یونگ، انسان را از موجودی منفعل و قربانی حوادث به فردی فعال و مسئولیت‌پذیر تبدیل می‌کند که سرنوشت خود را در دستانش دارد، حتی اگر این سرنوشت از لایه‌های ناخودآگاه برآمده باشد. این نگرش، زندگی را به یک سفر معنوی و روان‌شناختی تبدیل می‌کند که در آن هر چالش و بحران، فرصتی برای رشد، آگاهی و تکامل است. از نگاه یونگ، تنها از طریق درک و مواجهه با ناخودآگاه است که انسان می‌تواند به آزادی حقیقی دست یابد و سرنوشتی آگاهانه برای خود بسازد.