بریده‌ای از کتاب یادگار گنبد دوار: تلخیص و تحلیلی از خسرو و شیرین نظامی اثر منصور ثروت

نظامی در مجموع، تاریخ را یک سلسله از جورها و ستمها می‌داند که گاهی عدالتهایی نیز در آن یافت می‌شود. ولی این عدالت اگر در روزگار گذشته هم بوده باشد در عهد او وجود خارجی ندارد و شاعر از این باب دلی پرخون دارد. نظامی گوید: واقعیت این است که عمر آدمی بسیار کوتاه هست و عمر جهان بسیار دراز. چگونه می‌توان تاریخ بشر را رقم زد و حال آنکه عمر آدمی کفاف مطالعه حتی یک عصر را هم نمی‌کند. بدین جهت رازهایی از جور و عدلها در سینه‌ها باقی می‌ماند. به نظر نظامی متأسّفانه حتی اسرار عدل و جور سده های گذشته را نیز در سده بعد نمی‌توان بر زبان راند. زیرا ستمگران عصر، به گمان اینکه روی سخن با آنهاست گوینده را ستم بر ستم می‌افزایند. به همین جهت است که هیچوقت اسرار را نمی‌توان گشود و تاریخ واقعی رقم زده نمی‌شود‌. دانندگان هر عصر اسرار جور را در سینه‌های خویش به گور می‌برند.