نکته واقعا جالب تو این کتاب برای من، روش شهید مطهری در بحث از اصلاح‌گران بود. معمولا تو جمع علوم انسانی‌ها که از اصلاح حرف می‌زنیم، بیشتر این اسامی رو می‌شنویم: لوتر، کانت، هگل، روسو و فوکو. 
اما استادِ شهید، از زاویه جدیدی به اصلاحات نگاه می‌کنه، درواقع بیان این موضوع که در بررسی جریان اصلاحات، می‌شه  اصلاحات درون جامعه اسلامی رو گفت و بررسی کرد!
ما در جامعه اسلامی هم مصلح داریم.
نکته دیگه اینه که شهید مطهری اگر به عنوان مصلح وارد میشه یعنی نقاط قوت مصلحین پیشین رو برداشته، نقاط ضعف‌شون رو اصلاح کرده، نقطه نظر ِ پیشروی خودش رو هم بهش افزوده
مسئله بعد اینه که حقیقتا برای استاد مطهری، ملاک تفکره نه شخص،ملاک حقه، اشخاص ملاک نیستن. برای مثال تو کتاب «اخلاق جنسی در اسلام و جهان غرب» شدیدا راسل رو نقد می‌کنه، اما تو زمینه  شناخت، منصفانه نظرات‌ش رو پذیرفته‌.
قضاوت شهید مطهری درباره اصلاح گران کاملا ارزشیه و فقط هم مصلیحن دینی پیشرو رو اصلاحگر می‌دونه.  مثلا تقی‌زاده در مشروطه مصلح نیست مفسده. مصلحین دینی ارتجاعی هم اصلا مصلح نیستن که اتفاقا مفسدن.
مصلحین دینی پیشرو  هم کسایی هستن که حرکت رو به جلو دارن با رویکرد دینی
کسی مصلحه که به نام دین رو به جلو حرکت کنه، مثل سید جمال، اقبال، کواکبی و عبدو.
در مجموع، کتاب خیلی روان و کوتاه و جذابیه، نکات واقعا یادگرفتنی و جالبی داره که حتی می‌تونه معیارهایی برای سنجش وضعیت جامعه امروز و افراد شاخص ازشون استفاده کرد.

*بعضی نکات بالا از طرح بحث استاد عزیز، دکتر غلامی نوت‌برداری شده.
      

        سال‌های دبیرستان،  شیفته‌ی ادبیات و فرهنگ و تاریخ ایرانی بودم، گاهی با چشمانی دلخور به سوابق اسلام نگاه می‌کردم. احساس می‌کردم فرهنگ و تمدن درخشانی داشتیم که به هر دلیلی نگذاشتند بماند. خاطرم هم هست که همیشه در بحث‌هایی که اسلام و روند گسترش آن را در جایگاه متهم می‌‌گذاشتم، یکی از منابع استنادم کتاب دو قرن سکوت بود، احساس می‌کردم یک فاجعه انسانی و یک ظلم وحشتناکی بر مردم ادب دوست ایران روا داشتند که این‌گونه دو صده را در بهت و سکوت گذراندند. شهید مطهری در این کتاب به سراغ نقد و پاسخ مسائل دوقرن سکوت می‌رود و زرین‌کوب نیز متواضعانه انتقادات وارده را می‌پذیرد و در نوبت بعدی چاپ کتاب، تا حد زیادی آن را اصلاح می‌کند. استاد مطهری با صبر و حوصله و با روشی مثال‌زدنی تک تک این لایه‌های ابهام را مطرح می‌کند، بعد با استناد به صدها منبع و کتاب، با خط به خط استدلال و یک سیر منطقی، شما را می‌رساند به نقطه‌ای که بیش از پیش شیفته‌ی اسلام و ایران و ماحصل ترکیب این دو عزیز دوست‌داشتنی می‌شوید. استادِ شهید، برخی تعاریف را از ذهن شما پاک می‌کند و آن را مجدد شکل می‌دهد، تعاریف از مفاهیمی مانند ملیت. او گاهی برای اثبات مطلبی آنقدر مثال می‌زند و آن‌قدر توضیحات کافی و مستند می‌آورد که باورتان نمی‌شود. با چنان دقتی در منابع اوضاع مسیحیت، یهودیت، زرتشتیان، مانویان و مزدکیان را بررسی می‌کند که واقعا متعجب می‌شوید. در نتیجه‌ای که از تمامی استدلال‌ها در ذهن شما نقش می‌گیرد، تازه می‌توانید ببینید اسلام چطور غباری که بر فرهنگ ایرانی نشسته بود را زدود، به خوبی‌های آن ضریب داد و از دل جانی که به ایران و ایرانی بخشید، چه استعدادها و تمدنی رویید و در آسمان آن چه ستارگانی درخشیدند . با خواندن این کتاب می‌توان بیش از پیش به این ترکیب ارزنده بالید و با چراغی در دست، نقاط ابهام را کمرنگ و واضح کرد.