داستان از جایی شروع می‌شود که مرگ سراغ مردم یک سرزمین نمی‌روه و تا مدتی هیچ مرگی اتفاق نمی‌افتد و این مساله با واکنش‌ها تازه‌ای همراه است. ساراماگو خیلی جالب به مسئله مرگ پرداخته و در داستان مردم به جای میرسند که ارزوی مرگ میکنند ... بنظرم جالب بود و اینگه چقدر مرگ‌میتونه اتفاق خوبی باشه برای ما ادما ... دقیقا صادق هدایت خیلی جالب میگه که اگر مرگ نبود همه آرزوش را میکردند و فریادهای ناامیدی به اسمان بلند میشد و به طبیعت نفرین می فرستادند ...
          

            «انقلاب روسیه به نام مردم آغاز شد. مردم روسیه امیدوار شده بودند تا زمین، غذا، آزادی و دموکراسی به کف آرند و دور سرکوب و فلاکت پایان یابد. در عوض انقلاب بولشویکی ۱۹۱۷ صرفاً یک مستبد دیگر بر سر کار آورد؛ مستبدی قدرتمندتر و آدمکش تر از تمامی تزارها.»

این کتاب از مجموعهٔ تاریخ جهان نشر ققنوس است. مجموعه‌ای بزرگ که هدفش بررسی عمیق و تحلیلی تاریخ نیست. پیش تر در یادداشتم بر کتاب «تاریخ تحولات سیاسی ایران» تفاوت بین تاریخ تحلیلی و تاریخ نقلی را نوشتم. این کتاب از دسته کتاب های تاریخ نقلی است. در حدود ۱۴۰ صفحه صرفاً تصویری کمرنگ و شبه ویکی پدیا از واقعه‌ای بزرگ و بسیار مهم در تاریخ جهان می‌خوانید. 
انقلاب روسیه منجر به اتفاقی شد که هشتاد سال نیمی از جهان را معطوف به خود کرد. اتفاقی که از اشتباهات مرگبار غرب بود. اشتباهی به قیمت مرگ میلیون ها انسان.مورخی به نام مدودف معتقد است فقط استالین حدود بیست میلیون انسان را سلاخی کرد. کتاب کاملاً جهت گیری منفی نسبت به بلشویسم و حتی میتوان گفت نسبت به روس ها دارد. گاهی هم دچار ضعف منبع است. مثلاً در جایی میگوید: «آنطور که گفته می‌شد...» خب این را چه کسی یا کسانی می‌گفتند؟ با چه سندی؟


تاریخ را باید خواند؛ باید دقیق و مستمر خواند. حافظه تاریخی ملت ها مدام ضعیف تر می‌شود و این یعنی استالین ها( قاتلانی با مشت آهنین) و نیکسون ها( قاتلانی با دستکش ابریشمی) دوباره و دوباره جهان را با خون بیگناهان رنگ‌آمیزی خواهند کرد.
          

            چهارده سال از اولین باری که ماتیلدا رو خوندم می گذره. از آن موقع شاید حداقل بیست بار این کتاب رو خونده باشم. هنوز هر بار شگفت زده می شم، غافلگیر می شم، از ترانچ بول می ترسم، از خانم و آقای ورم وود بدم میآد. هنوز هر بار دلم برای ماتیلدا و دوشیزه هانی می سوزه. هنوز هر بار از خواندن ترجمه اش کیف می کنم، لذت می برم. چطور جادوی یک کتاب بعد از این همه مدت از بین نمی ره؟
          

            من همیشه دوست داشتم داستان بنویسم، داستان فلسفی هم دوست داشتم بنویسم، و خب در یک داستان فلسفی باید خیلی مواظب بود که خشکی مسائل و استدلال‌ورزی فلسفی مخاطب را نیازارد و از ادامه دادن کتاب پشیمان نکند. این چالش را دنیای سوفی به خوبی حل می کند. کتاب، داستانیست که در آن فیلسوفی ماجرای دوهزار و پانصد سال فلسفه غرب را به طور خلاصه و بسیار ساده برای یک  نوجوان تعریف می‌کند. به نظرم شاید این کتاب برای کسی که قصد ورود به دنیای فلسفه را داشته باشد مفید باشد. روایت گوردر از تاریخ فلسفه در کنار سادگی بسیار جذاب هم هست و ارزش خواندن دارد. گوردر صرفا یک روایت خشک و ساده از نظریات فلسفی به دست نمی‌دهد، بلکه تحولات علمی و اجتماعی، نقش ادیان و اساطیر و تکامل و روانشناسی و فیزیک بر نگرش ما درباره جهان را نیز بازگو می‌کند. 

مشخصا هدف گوردر این بوده که تاریخ فلسفه را روایت کند و هدفش خلق یک داستان استثنایی نبوده. داستان سوفی و هیلده و کارهای خلاقانه پدرش همه برای گوردر ابزار هستند تا روایتش از تاریخ فلسفه  خشک نشود و تنوعی در کتاب وجود داشته باشد. در نهایت این ابزار نقش خود را به خوبی ایفا می‌کند، اما باز هم به نظرم یک چیزی کم است. داستان فلسفی باید حاوی درگیری‌های فلسفی باشد، افراد فلسفه را زندگی کنند، در بحران‌هایشان به مسئله شر فکر کنند و در روابط رمانتیک‌شان از ماهیت عشق بپرسند و در تصمیمات‌شان با چالش‌های اخلاقی مواجه شوند، کاراکترها باید در طی داستان با سوالات فلسفی مواجه شوند. اما دنیای سوفی چنین داستانی نیست. صرفا یک داستان فانتزی است (و خیلی عجیب است که داستانی که می‌خواهد روایت عقلانیت بشر را بکند، اینقدر تخیلی و غیرمنطقی می‌باشد) فاقد چالش‌های فلسفی. هیلده یا سوفی هیچ کدام در طی داستان با یک پرسش فلسفی روبرو نمی‌شوند، مواجه‌شان با فلسفه صرفا از طریق روایت و سخنرانی یک‌سری بزرگتر است، روایتی که کمتر به خود داستان مربوط می‌شود. این باعث می‌شود که دنیای سوفی خود یک داستان فلسفی خوب یا اصلا یک داستان فلسفی نباشد.

در نهایت با وجود اشکال ذکر شده، دنیای سوفی هدف خود را به خوبی محقق می‌کند، و آن ارائه روایتی خوب و ساده از تاریخ فلسفه است. دنیای سوفی برای کسی که می‌خواهد اولین مواجه با فلسفه را داشته باشد شاید بهترین یا یکی از بهترین گزینه‌ها باشد.

          

            راهنمایی بودم که با یاستین گوردر آشنا شدم و یکی یکی کتاب‌هایش را خواندم. از "راز فال ورق" شروع کردم و بعد از "راز تولد" و "سلام، کسی اینجا نیست؟" به دنیای سوفی رسیدم.‌ دنیای سوفی کمتر رمان بود و بیشتر فلسفه و همین باعث شد لذت چندانی از خواندنش نبرم، یا اینکه هنوز وقت خواندنش نرسیده بود.
پنج، شش سال بعد که دختر پرتقالی و مرد داستان فروش را خواندم، دوباره برگشتم سراغ دنیای سوفی و این‌بار با هدف آشنایی با فلسفه و صرف‌نظر از وجوه داستانی خواندمش، و به نظرم دنیای سوفی را باید اینطور خواند، برای آشنایی با فلسفه.
اگر نوجوانید و کنجکاوید فلسفه چیست یا بزرگ‌ترید، اما وقت و حوصله‌ی کتاب‌های جدی را ندارید، بخوانیدش.

- من هم ترجمه‌ی مهرداد بازیاری را خوانده‌ام و هم ترجمه‌ی حسن کامشاد، و گرچه اولی را بیشتر دوست دارم، هر دو ترجمه روان و خوبند.