کتاب «اصول فلسفه و روش رئالیسم» مجموعه مقالات پیوستهٔ مرحوم علامه طباطبایی (رضوان‌الله‌تعالی‌علیه) به همراه حواشی و یادداشت‌های استاد شهید استاد مطهری (رحمه الله) می‌باشد که حقاً و تحقیقاً اگر با چنین اثری و چنین انسان‌هایی‌ آشنا نشده بودم، هنوز هم مشغول ور رفتن با پوچی‌ها و سرگردانی‌ها و تردید‌ها بودم که همه میوهٔ زیان بار خواندن فلسفه‌های غربی بودند.

گرچه کتاب در واکنش هجوم اندیشه‌های مارکسیستی و ماتریالیسم دیالیکتیک آن‌ها نوشته است، اما همان طور که استاد شهید (ره) در مقدمهٔ جلد دوم تذکر می‌دهند، «کمترین» فایدهٔ کتاب حاضر نابود کردن اندیشه‌های ماتریالیستی است. در واقع، کتاب حاضر اولین کتابی است که به صورت جامع و به صورت همه جانبه به معارضه با فلسفه‌های غربی به ویژه از دوران دکارت تا پایان دورهٔ هگل پرداخته است. بنابراین، خوانندهٔ کتاب، علاوه بر آن که یک دورهٔ فلسفهٔ رئالیستی و واقع گرا را می‌آموزد، همچنان پاسخ‌های فیلسوفان بزرگ ایرانی به فلاسفهٔ غرب را هم مطالعه خواهد کرد.

استاد شهید (ره) در مقدمه می‌فرمایند که کتاب برای عموم مردم نوشته و تلاش شده تا حد امکان ساده و بدون اغلاق باشد و حقاً باید کتاب حاضر را به لحاظ سادگی و روانی در عالم فلسفهٔ اسلامی بی‌نظیر دانست؛ با این حال مفاد این کتاب «فلسفه» به معنای واقعی کلمه است و فلسفه بدون خلوت گزینی و تأمل و تفکر و تجزیه و تحلیل به دست نمی‌آید. 

کتاب حاضر، علاوه بر به همراه داشتن میراث هزار سالهٔ تفکر اسلامی و تراث بزرگانی چون فارابی، بوعلی‌سینا و صدرالمتألهین ملاصدرای شیرازی می‌باشد، حاوی مطالبی بسیار اساسی است که در تاریخ فلسفهٔ شرق و غرب بی‌سابقه است که می‌توان به عنوان نمونه به مقالهٔ ششم (ادراکات اعتباری) اشاره نمود که اساساً شالودهٔ علوم انسانی را زیر و رو خواهد کرد!

به دلیل هجوم مباحث مربوط به شناخت (آیا انسان می‌تواند به حقیقت برسد؟ میزان واقع نمایی ابزارهای ادراکی انسان تا چه اندازه است؟) در دوران نگارش کتاب، کتاب با این مباحث آغاز شده و به تدریج وارد مباحث هستی‌شناسی می‌شود. بر همین اساس جلد نخست کتاب، حاوی «فلسفه چیست؟» «فلسفه و سفسطه» و «علم و ادراک» می‌باشد.

خاکسارانه و عاشقانه درود می‌فرستم بر آستان رفیع علامه طباطبایی و شاگرد برومندشان شهید مطهری که بدون ایشان، همچنان مشغول بازی با شک‌ها و پوچی‌گرایی ها بودم ... « و هم فی شک یلعبون ...»
        

          واضح است که یک شبه نخواندمشان. و واضح تر که خیلی تعداد ستاره هایی که می دهم قابل فکر نیست چون چندان سررشته ای از کتاب های فلسفه اسلامی ندارم.
        

          اصول فلسفه و روش رئالیسم ج١
این روز ها از فلسفه نوشتن سخت است و با غصه همراه است. چرا؟ دلیلش واضح است. به بیان این کتاب "هر چیزی که با نوعی تحیر و به ظاهر عمق نوشته شده باشد برچسب فلسفه می خورد. آثار برخی نویسنده ها، کارگردانان و هنرمندان را فلسفی می نامند بی آنکه این تعبیر متر و معیار دقیقی داشته باشد. نه آنکه بخواهم امتداد تفکر فلسفی یا مکتب فلسفی خاص در سایر علوم و صنایع و حرفه ها منکر شوم اما واقعا تلقی ما از این واژه چیست؟ 
متاسفانه بین خود فلاسفه نیز در این باره نظر یکسانی ندارند اما به هر حال موضع این کتاب در مورد این مساله عبارت است از"آگاهی به احوال موجودات عینی و خارجی به همان نحو که در واقع و نفس الامر هستند تا اندازه ای که در استطاعت بشر است" توضیح اجزای این تعریف از حوصله این متن خارج است.
نکته حائز اهمیت این کتاب عکس العمل علامه طباطبایی در مقابل مارکسیست ها و فلسفه ماتریالیسم دیالکتیک می باشد که با بیانی موجز، استدلالی و می توان گفت نوین سعی در بیان نظر حکمت مشایی-اسلامی دارد. دقت نظر او در بیان برهان عقلی صِرف، ردیابی دلایل و اشتباهات علمی حریف و  نگارش متین که با ظرافت های جذابی هم همراه شده از نکات جالب این کتاب است. 
جلد اول این اثر بیشتر به معرفت شناسی و نحوه کسب علم از جهان بیرون می پردازد و در این راستا دیدگاه های ماتریالیست ها و فلاسفه قدیم(با تعبیر قُدَما) تقریبا به صورت خلاصه بررسی می شود.

تقریبا بیش از ٧٠ درصد از حجم کتاب پاورقی ها و حاشیه نویسی های استاد مطهری بر متن علامه است. استاد در متن سعی کرده تا با فراهم آوردن اقوال دانشمندان و فلاسفه مختلف بر احاطه مخاطب به موضوعی که علامه بحث کرده بیافزاید اما اینکه در این مسیر چقدر موفق بوده بحث دیگری است. متانت بیان علامه در برابر قلم آتشین استاد مطهری به خوبی ملموس است و من تا جایی به این قلم حق می دهم که در ذکر اقوال دانشمندان دقت کافی و وافی را داشته باشد. چرا که متاسفانه در بسیاری از موارد اینچنینی به عدم دقت در نقل و فهم کلام نویسنده (که نوعا به دلیل ترجمه بد و غلط از آثار علمی اتفاق افتاده) برخورده ام. عدم ذکر منابع دقیق و صرفا اکتفا به نام نویسنده از غنای کتاب کاسته و انتشار ات مزبور می تواند در تحقیقی مستقل به صورت دقیق این نقیصه را برطرف کند.

پ: در این معرفی سعی کردم تا با شکل و صورت کتاب بیشتر آشنا شوید. در معرفی ج٢ احتمالا یکی از مسائل فلسفی را با هم مرور خواهیم کرد.

پ٢:مطالعه و فهم شایسته این کتاب نیاز به پیش نیازهای منطقی و فلسفی می باشد.