«کسانی هستند که از بیست سالگی شروع به جان­کندن می­کنند.» این
حرف صادق هدایت است، بزرگ­ترین نویسنده­ی ایران نوین، کسی که
درست شرح همین جان­کندن را نوشته است. بدبینی درمان­ناپذیری
که او را واداشت تا بعد از یک زندگی دردناک در 1951 م. / 1330 ش.
در پاریس دست به خودکشی بزند، چیزی بیش­تر از وجود خود
هدایت بود. او خودش را "چوب دو سر طلا" می­دانست. آدمی که
«اشتباهی به دنیا آمده، از این­جا مانده و آن­جا رانده.» این "چوب"،
مثل زندگی خود او، مثل ایران نوین، روی یک خط مرزی معلق بود،
آویزان میان شرق و غرب. هدایت نویسنده­ی دوران تجدد ایران بود،
تجددی ناگریز. تجدد همه­ی زندگی را در شرق زیرورو کرد. نتیجه­ی
سیاسی و تاریخی آن در ایران انقلاب مشروطیت بود: مردم آزادی
می­خواستند، دنبال حکومت قانون و تاسیس دولت ملی بودند؛ نظم
هم می­خواستند، در برابر بی­نظمی، آشفتگی، و خودسری موجود.
رضا شاه دولت ملی، دستگاه حقوقی، و نظم ایجاد کرد، ولی در قالب
استبداد شرقی. اما آنچه تحقق نیافت آزادی بود، و کار صادق هدایت
به قول شاهرخ مسکوب- از عوارض همین شکست در تحقق آزادی بود.