پروکوپیوس، وقایع نگار و منشی بلیزاریوس، سردار بزرگ روم (معاصر و هماورد خسرو انوشیروان ساسانی)، تاریخ دوران خود، به ویژه جنگ های بلیزاریوس را در  هفت جلد نوشته است که از مراجع مهم تاریخی آن دوران محسوب می شود .دو جلد از  این مجموعه مربوط به ایران است که سال ها پیش تحت عنوان "تاریخ جنگ های ایران و  روم "به فارسی برگردانده شد .پروکوپیوس در این اثر علاوه بر افشاگری و تسویه  حساب واقعیت مربوط به فجایع و مفاسد دوران امپراتور یوسنی نیان و امپراتریس  تئودورا تشریح کرده است .این کتاب در واقع شرحی است از زندگی دو مرد و دو  زن که عبارت اند از" :یوستی نیان که چهل و هفت سال فرمانروای امپراتوری روم  بود، و "بلیزاریوس "یکی از سرداران بزرگ روم" .تئودورا "که 25سال همسر  یوستی نیان و شریک او در فرمانروایی امپراتوری بود، و "آنتونیا"، زنی دلربا  که شوهرش بلیزاریوس در چنگ او اسیر بود ."در پیش گفتار مفصل کتاب به قلم  نورویچ (مورخ 1965)، پس از تشریح و تحلیل دوران حکومت و اقدامات و سرگذشت  چهار شخصیت نامبرده، همچنین اوضاع و احوال امپراتوری روم در زمان آنها،  نیز در زمان حیات پروکوپیوس نکاتی درباره چگونگی چاپ این کتاب مطرح می سازد . و سپس خاطرنشان می کند" :تاریخ سری، عیب جویی خشن و سبعانه ای است علیه هر  چهار نفر و بسیاری دیگر از مقامات امپراتوری که با بی رحمی هم عملکردهای علنی  و هم زندگی خصوصی آنان را بر ملا و آنان را از هر گونه قابلیت ستایش یا حتی  احترام عادی محروم می سازد .کتابی است از آغاز تا انجام ناهنجار و برخی آن  را شنیع می نامند ".در پیش گفتار همچنین درباره محتوا و ارزشهای تاریخی اثر  می خوانیم" :این کتاب نه فقط تاریخ سیاسی و نظامی، و نه تنها داستان هایی رسوا  کننده وتلخ و افتراآمیز می باشد، بلکه شرحی روشن و زنده از زندگی در آن  دوران است .بیزانس سرشار از زیبایی و شکوه و نیز سرشار از فساد مذهبی و  اخلاقی بود .ما درباره اوضاع اسف بار کلیسا و شخصیت های پست برخی از اسقف ها و  شیوه های محرمانه ای که برای افزودن بر ذخائر کلیسا در پیش می گرفتند به درک  و بینشی دست می یابیم .درباره شهری می خوانیم که در آن بی بندوباری متداول و  پاکدامنی ناشناخته بود .جایی که قوانین الهی وسنت مسیح فراموش شده بود ... خواننده درباره خدمات اجتماعی و پزشکان و آموزگاران و کارمندان دولت و  برنامه های تفریحی یارانه ای و خدمات به دقت سازمان یافته پستی، جاسوسی و  ضد جاسوسی، نرخ ها و مالیات ها، ادارات گمرکی، عوارض ممنوعیت های وارداتی،  روشنایی ناقص خیابانها، منابع ناکافی آب، انحصارات و نرخ گذاریها، حق و  حساب گیری ها، فروش های زیرمیزی و بازار سیاه، جلوگیری از عرضه کالاها، افزایش  هزینه زندگی و کاهش ارزش پول، کوچک شدن اندازه نان و ناخالصی افزودن آرد،  قانون مرور زمان، اشتیاقی جنون آمیز به مسابقه های ورزشی و حمایت های جنون آمیز  و خشن هواخواهان گروهها فراوان می خواند ."... گفتنی است پروکوپیوس در زمانی پر حادثه زندگی می کرد، یعنی زمانی که به خاطر  شاهد بودن بر مرگ دوره کلاسیک و زایش قرون وسطی در تاریخ شاخص است .از این  رو گزارش ها و مشاهدات و مطالب او از ارزش تاریخی فراوان برخوردار است .